Tíminn - 02.03.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 2. marz 1975
TÍMINN
19
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur I Aöalstræti 7, sfmi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasfmi 19523.
Verö I lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaöaprent h.f.
Stafsetningarhopið
Tvær kynslóðir íslendinga hafa lært stafsetn-
ingu, sem sett var á sinum tima að beztu manna
yfirsýn, meðal annars með það i huga, að hún væri
til leiðsagnar um uppruna orðanna og þar með
lykill að sem fyllstum skilningi á þeirri tungu, sem
við tölum. Meðal þeirra, sem þar lögðu á ráð og
ruddu þessari stafsetningu greiðan veg, voru
Sigurður Nordal og Freysteinn Gunnarsson, tveir
hinir vitrustu og glöggskyggnustu menn og frá-
bærir sökum framlags sins i þágu islenzkrar bók-
menningar og Islenzkrar tungu.
Um marga áratugi hafa þeir, sem við skriftir
fást og bókagerð, fylgt þessari stafsetningu og
kunnað henni vel, og aðeins örfáir menn, sem voru
i leit að einhverju, er orðið gat rithætti þeirra til
sérkennis, hafa farið aðrar götur. Enginn getur
annað sagt en hún hafi staðizt dóm reynslunnar.
Hún er nokkurn veginn auðlærð hverjum þeim,
sem hæfileika hefur til þess að læra einhverja fast-
mótaða stafsetningu, og auganu þægileg og gefur
prentuðu og rituðu máli viðfelldna áferð, svo að
frávik bæta þar ekki um.
Um stafsetningu gegnir svipuðu máli og
siglingareglur: Þar er hringl og fálm óheppilegt.
Eigi að siður gerðist það fyrir skömmu, að skipuð
var nefnd til þess að hyggja að breytingum á starf-
setningunni, og ávöxturinn af störfum hennar og
hugmyndum hefur verið að birtast i smáskömmt-
um, þar sem einu hefur verið vikið við þennan
daginn, en öðru hinn. Okkur hefur verið miðlað
fyrirmælum, sem valda þvi, að stafsetning hefur
sifellt verið á reiki undanfarin misseri, að svo
miklu leyti sem mark hefur verið tekið á þessum
nýmælum. Þetta minnir helzt á örlög krónunnar
okkar, sem gengissig og önnur þess konar fyrir-
bæri eru sifellt að skerða.
Með þessu stafsetningarhopi er smám saman
verið að kasta á glæ þeirri festu, sem fólk hafði til-
einkað sér, og stefnt á ný i átt til þeirrar ringul-
reiðar, sem einkenndi ritað mál, áður en skipan
var komið á stafsetninguna. En það er kannski
timanna tákn, þvi að þetta gerist samtimis þvi, að
fram koma menn, er kenna, að hvorki sé til rétt né
rangt i meðferð þeirrar tungu, sem við höfum þó
erft og varðveitt öld af öld — vegna þess að rétt og
rangt var ekki alltaf lagt að jöfnu.
Hér verður ekki fjallað um einstök atriði hinna
nýju stafsetningarreglna. En sumar breytinganna
virðast hafa verið gerðar til þess eins að breyta, og
sumar eru þess eðlis, að þær eru sizt einfaldari en
hinar, sem áður giltu. Samt sem áður er það fært
fram þeim til afbötunar, að nú þurfi að slá undan
og beygja af i námskröfum. Og það er kenning,
sem snertir margan illa, og finnst sárt að sjá beitt
gegn þjóðtungunni.
Eldri stafsetningarreglurnar hafa gilt langt til
hálfa öld, án þess að undan þvi væri kvartað að
ráði, að þær iþyngdu nemendum óhóflega. Það
skýtur óneitanlega skökku við, ef þær eru nú orðn-
ar skólunum ofviða, þegar stórum lengri timi er
ætlaður til skólagöngu en áður og kennaraliðið
margfalt fjölmennara og með lengra nám að baki.
Nú er lika svo komið, að mörgum er nóg boðið.
Hundrað málsmetandi menn hafa skorað á
menntamálaráðherra að visa stafsetningar-
breytingunum á bug. Bak við þá standa þúsundir
manna, sem eru sama sinnis. Þetta fólk biður
þess, hvað næst gerist.
John AA. Roots:
Ben Gurion hefur
reynzt sannspár
Hann var andvígur landvinningunum 1967
Ben Gurion
Höfundur þessarar greinar
er Bandarikjamaður, sem
hefur fylgzt með gangi mála
fyrir botni Miðjarðarhafsins
siðan 1938 og skrifað bækur
og margar greinar um það
efni. Hann er tvfmælalaust
með fróðustu mönnum um
þessi mál.
GOLDA Meir hefur dregið sig
i hlé, og „stofnendurnir” I
tsrael hafa eftirlátið „sonum
sinum” forustuna. Synirnir
bera nú ábyrgð á þvi að ná
samkomulagi við Araba.
Henry Kissinger, utanrikis-
ráðherra Bandarikjanna, er
enn einu sinni kominn á stúf-
ana til þess að reyna að koma i
kring stjórnmálalausn i lönd-
unum fyrir botni Miðjarðar-
hafsins. Þegar svona stendur,
sýnist timabært að minna
Bandarikjamenn á þá litt
kunnu friðarskilmála, sem
stofnandinn fremsti og mesti,
Ben Gurion, lýsti nokkru áður
en hann féll frá.
Ben Gurion var fyrsti for-
sætisráðherra tsraels, og hann
lét aldrei bugast. Ef ákveðni
hans og atorku hefði ekki notið
við i þrengingunum 1948, hefði
Iraelsriki ekki komizt á fót og
lifað af fyrstu átökin.
Ben Gurion mótaði skoðun
sina á samningslausn og lýsti
henni, þegar liðið var á ævi-
kvöldið. Skoðun hans hefur
verið vel tekið utan ísraels, og
forustumenn Bandarikjanna
fögnuðu henni vel. Siðan 1973
hafa æ fleiri landar hans hall-
azt á þá sveif, að i áliti hans
sé að finna lykilinn að lausn og
löngum lifdögum tsraelsrikis.
N(J er Ben Gurion genginn, en
eigi að siður kann einmitt að
vera upp runnin sú stund, aö
hann geti gefið hinni hrjáðu
þjóð sinni dýrmætustu gjöfina,
sem henni getur fallið i skaut.
Ben Gurion gerði kraftaverk
með þvi að vinna sigur I frels-
isstriði tsraels fyrir rúml.
fjórðungi aldar. Nú þarf að
minnsta kosti jafn mikið
kraftaverk til, ef Israelsriki á
að gefa lifað af eilift strið við
Arabarikin i grendinni, hvað
þá ef takast á að fjarlægja
þessa sifelldu ógnun við
heimsfriðinn og koma á
góðri sambúð, sem byggð sé á
varanlegu trausti og sam-
lyndi.
Afstaða Bens Gurions til
Arabarikjanna mótaðist fyrst
og fremst af þeirri forsendu,
að tíminn vinni óhjákvæmi-
lega gegn Israelsmönnum.
Hann sagði mér einu sinni
með alvöruþunga, að Arabar
yrðu orðnir 200 til 250 milljónir
aö öðrum aldarfjórðungi liðn-
um, Sovétmenn og Kinverjar
leggðu þeim til vopn og meiri-
hluti Sameinuðu þjóðanna yrði
á þeirra bandi. Israelsmönn-
um fjölgaði á þessum tima ef
til vill upp I sjö milljónir (yrðu
orönir tvöfalt fleiri en nú), og
heita mættf, að Bandarikja-
menn væru einir um að styðja
þá. Ofan á þetta bættist, að
þessi vinaþjóð ísraelsmanna
væri hinum megin á hnettin-
um og bitur reynslan af Viet-
namstyrjöldinni ylli eindreg-
inni andstööu gegn öllum
hernaðarævintýrum erlendis.
„HVAÐ er til ráða, þegar
þessara staðreynda er gætt?”
spurði Ben Gurion.
Og hann svaraði sér sjálfur:
„Við megum aldrei gleyma
þvi, aö tvær þjóðir eiga þetta
land, sögulega séð, — Pale-
stinu-arabar og Gyðingar um
allan heim. Hvor þeirra um
sig hefur ráðið hér rikjum um
1300 ár, fyrst tsraelsmenn og
siðan Arabar.
1 öðru lagi v.erður að minn-
ast þess, að Aröbum fjölgar
miklu örar en okkur. Og eigi
að tryggja tilveru Gyðingarik-
is, verða Gyðingar ávallt að
vera i miklum og öruggum
meirihluta innan landamæra
þess.
I þriðja lagi leiðir rökrétt af
þessum staðreyndum, að við
verðum að hverfa aftur til
landamæranna fyrir 1967 til
þess að öðlast frið. Við höfum
blátt áfram ekki nægilega
marga Gyðinga til þess að
manna alla Palestinu. Þegar
ég hugsa og tala um framtið
ísraels, á ég aðeins við landið
eins og það var fyrir sexdaga
striðið. Við eigum að skila öllu
unnu landi nema austur-hluta
Jerúsalem og Gólanhæðum.
Og um þau svæði verðum við
að semja”.
„SKILA öllu unnu landi?” tók
ég upp eftir honum, vantrúað-
ur.
„Vissulega. Undantekning-
arnar eru austurhluti Jerúsal-
em, af sögulegum ástæðum,
og Gólanhæðir af öryggis-
ástæðum. Þegar hinar heitu
tilfinningar Araba eru teknar
með i reikninginn, þarf óneit-
anlega nokkuð til aö þetta
megi takast. Hvað snertir
Sinai, Sharm el Sheik, Gaza og
Vesturbakkann, þá eigum við
að láta það allt flakka. Friður
er miklu mikilvægari en fast-
eignir. Ef viö beitum áveitum
rétt, höfum við kappnóg land
hér i Negev til þess að sjá öil-
um Gyðingum i heimi far-
boröa, jafnvel þó að þeir
kæmu. En þeir koma áreiðan-
lega ekki allir.
Hvað öryggi áhrærir, eru
þau landamæri, sem auðvelt
er að verja, að visu æskileg, en
Þau ein geta ei tryggt framtið
okkar. Sumir hópar þjóðar-
innar hafa ekki enn öðlazt
skilning á þessu. Raunveru-
legur friður við hina arabisku
granna okkar, gagnkvæm
virðing og velvild, og hugsan-
lega bandalag Araba og Isra-
elsmanna, er keppikeflið. Við
getum ekki öðlazt fullkomið
öryggi, nema með lausn, sem
fagnað er af heilum huga sem
æskilegri framtiðarlausn.
Eitthvað, sem með tregðu er
fallizt á að sætta sig við,
hrekkur ekki til. 1 sameiningu
getum við breytt löndunum
fyrir botni Miðjarðarhafsins i
nýjan Eden-garð og gert þau
að frjóasta belti jarðar i flest-
um skilningi".
ÞEGAR þetta var talað, gat
enginn séð fyrir, hvað komið
yrði á daginn eftir tæp fjögur
ár, Nú keppist utanrikisráð-
herra Bandarikjanna af Gyð-
ingaættum við að reyna að
koma á sáttum, og kjarninn i
stefnu hans er friðaruppskrift
Bens Gurions. Hann nýtur við
þetta stuðnings Sovétmanna,
Israelsmanna og helztu leiö-
toga i höfuðborgum Araba-
rikjanna. Anvar el-Sadat, for-
seti Egyptalands, tekur meira
að segja undir ósk leiðtogans
fallna um „kraftaverkið”
nýja.
Margt hefur hamlað i viö-
leitninni. en orðiö „krafta-
verk” má eigi að siður viöhafa
um þann árangur, sem
Bandarikjamönnum tókst að
ná með afskiptum sinum þeg-
ar i upphafi. Sé gert ráð fyrir
raunverulegum stjórnmála-
heilindum og framsýni af
beggja hálfu, kynni sagan sið-
ar að viðurkenna noktun orðs-
ins um hina endanlegu niður-
stöðu.
—JH