Tíminn - 04.03.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Kartöflukofinn, vefnaður Rögnu
Róbertsdóttur.
Hattahillan, vefnaður önnu Þóru
Karlsdóttur.
Auðséö er á sýningunni i Norræna
húsinu að myndvefnaður hefur
unnið hugi ungra listakvenna,
sem margar sýna verk sln þar.
T.h. Karlmenn og konur, vefnað-
ur eftir Sigrúnu Sverrisdóttur.
Sólblóm Kristinar Jónsdóttur, en
málverk hennar og Júliönu
Sveinsdóttur skipa heiðurssess á
kvcnnasýningunni.
LISTSÝNING ÍSLENZKRA KVENNA
r
r
I NORRÆNA HUSINU 1975
Silfursmiði Asdisar Sveinsdóttur
Thoroddsen. i gegnum glerkass-
ann sést Lifsmynd konunnar,
vefnaður eftir Þorbjörgu Þórðar-
dóttur.
43 starfandi listakonur eiga
margvísleg verk á sýningunni.
Myndvefnaður vaxandi listgrein
hér á landi
Vefnaður (hör) eftir Sigriði Jó-
hannsdóttur. Jöklar, keramik
Steinunnar Marteinsdóttur. A
veggnum að baki sjást málvcrk
eftir Björgu Þorsteinsdóttur,
Sápuaugiýsing, vefnaður eftir
Hildi Hákonardóttur og Þrjár
konur, silkiþrykk á bómuli, sem
Steinunn Bergsteinsdóttir hefur
gert.
Hafrót, skúlptúr eftir Geröi Heigadóttur. Til hægri á myndinni eru
Ragnarrök, oiiumálverk eftir Maríu ólafsdóttur.
TÍMINN
9.
2J[ StéltMtyH R {2) wtq 10 » 7m 8M

Deiid
brmgtt&kull
Göltur Ft 10 i 33m 17M Vtí*
**0 yT
4 f , - V" GóitufV - :
/ súí&'/o**"
SauAanes P. 20 s 8M
%Wnín|tii%eU8'
m/4 ?Fs*
. Oi
■>%. í> \
fJateyrA
Kambsnrs
Á 10
'»W
*óf»fj*r
Urimshólt
ÞverQnlt
FUtilJaH
Indriði Aðalsteinsson, Skjaldfönn:
AAjólkurskortur
°g
Inndjúpsáætlun
Nýlega barst mér i hendur
„Skutull”, málgagn Alþýðu-
flokksins á tsafirði. Mun blaöið
aldrei þessu vant, hafa verið sent
á alla bæi hér i Djúpinu.
Astæðan er liklega grein, sem
ber yfirskriftina „Mjólkurskort-
ur” og merkt upphafsstöfunum
BS, sem eflaust er Björgvin Sig-
hvatsson skólastjóri, ábm. blaös-
ins.
Þar fer hann fyrst lofsyrðum
um Inndjúpsáætlun, en siðan vik-
ur hann að sivaxandi og viðvar-
andi mjólkurskorti á Isafirði og
nágrannakauptúnunum og telur
það ranga stefnu og sóun á al-
mannafé, að fyrstu framkvæmdir
Inndjúpsáætlunar i sumar hafi
mest gengið út á það að byggja
fjárhús.
Stöldrum nú við og athugum
þetta ögn nánar. Ekki er gott að
átta sig á, hvort BS er hér aö
leggja landbúnaðar- og bænda-
hælbitum Alþfl. lið eða fáfræði
hans sé um aö kenna, en i trausti
þess, að hið siðara sé ástæðan vil
ég fara nokkrum orðum um or-
sakir þess, að mjólkurframleiðsla
hefur dregizt mjög saman hér i
Inndjúpinueða iSnæfjalla-, Naut-
eyrar-, Reykjarfjarðar- og ögur-
hreppum, ef það gæti orðið BS og
öðrum kaupstaðar- og kauptúna-
búum til nokkurs skilningsauka.
Ég held að skipta megi orsökun-
um i fjóra meginþætti.
1. Sérhæfing
i landbúnaði
Sérhæfing á nú mjög auknu
fylgi að fagna hjá bændum, eink-
um þeim yngri. Þetta bitnar
meira á kúabúunum. Kýrnar
verður að mjólka tvisvar á dag
alla daga jafnt, undan þvi verður
ekki vikizt. Mjög erfitt er að fá
fólk til að hlaupa i skarðið, þegar
bóndinn og skyldulið hans vilja
taka sér fri eins og annað fólk.
Sauðfjárbændur geta um miklu
frjálsara höfuð strokið að sumr-
inu, auk þess sem auðveldara er
og áhættuminna að fá hjálp viö
fjárbú að vetrinum.
Þessi þróun á sér stað um allt
land, og ekkert siður i „paradis”
mjólkurframleiðenda, Eyjafirði
og á Suðurlandsundirlendi. Þar
fækkar innleggjendum mjólkur
jafnt og þétt, en kúabúin stækka
svo mjólkurframleiðslan helzt i
horfinu og vel það. Árferði og
veðurfarssveiflur hafa þar litil á-
hrif samanborið viö haröbýlli
héruð landsins, svo sem Vestfirði.
2. Kal og harðæri
Ég slæ því föstu, aö BS muni
eftir haröæris- og kalárunum frá
1965—1970. Eflaust hefur hann átt
leið inn á ísafjaröarflugvöll og
séö hvernig túnin i Skutulsfirðin-
um litu þá stundum út, hvitkalin
og nálega graslaus.
Svipaö var ástandið viða, og
verra en þetta, t.d. hér inn frá,
þar sem kalskemmdirnar bæöi
urðu fyrr og geru seinna. Við bár-
um á rándýran tilbúinn áburð, en
fengum litið eða ekkert gras, viö
rifum upp túnin og endurræktuð-
um og færðum þau út og stækkuð-
um þau meö nýrækt, sem i bezta
falli gaf uppskeru eitt sumar. Svo
dauðkól aftur — og aftur var
haldið á stað og tún stækkuð og
stækkuð, en alltaf minnkaði hey-
fengurinn.
Við slógum tún eyðijarða, heyj-
uðum norður i Graunnavik, suöur
i Dölum, ruddum vegi á eigin
kostnað langleiðir til að komast á
engjar, slógum þar með orfi og
ljá, svo og alla útskækla heima
við. Reyndum við grænfóðurrækt
með misjöfnum árangri. Keypt-
um hey úr fjárlægum landshlut-
um fyriroffjár, gáfum fóðurbæti i
stórum stil, settum þó á „guð og
gaddinn” hvern vetur, stóðum
yfir fé á beit og tefldum þvi á tvær
hættur I ótið og áhlaupsveörum,
fækkuðum bústofni. Þaö kom
mest niður á kúnum. Þeim fækk-
aði á um annað hundrað i þessum
fjórum hreppum. Sauöfénu fækk-
aði ekki eins, þvi heldur var hægt
að nlöast á þvi án óhappa, en auð-
vitaö varð þó stórfellt afurðatjón
á þeim bústofni, sem eftir var.
Við þraukuðum sem sagt eins og
þessi elzta stétt landsins hefur
gert i ellefu aldir, þrátt fyrir eld-
gos, harðindi, drepsóttir, erlenda
áþján og Alþýðuflokk, þangað til
árferði batnaði upp úr 1970.
En þá var fjárhagur bænda hér
flestallra i kaldakoli. Þeir voru
reyrðir i verzlunar- og lausa-
skuldir og bjargráðasjóðslán og
gátu sig hvergi hrært.
Bústofninn kominn niður i 290
ærgildiá móti landsmeðaltali upp
á 400 ærgildi. Túnin hafa gróið
hægt upp og eru hvergi nærri búin
að jafna sig ennþá. Eðlilegt við-
hald og nýbyggingar að mestu
legið niðri. Sem sagt: Framund-
an mikið og aðkallandi uppbygg-
ingarstarf eða byggðareyðing aö
öðrum kosti.
Forvigismenn okkar fengu svo
bændur i þessum fjórum hrepp-
um til að taka höndum saman, hið
opinbera kom okkur til hjálpar i
gegnum Landnám rikisins með
að skipuleggja uppbygginguna og
útvega viðbótarlánsfé til áætlun-
arframkvæmdanna, þar sem hið
almenna lánakerfi þraut. Sér-
staklega ber að geta um og þakka
þeim Árna Jónssyni og Jóni
Ragnari Björnssyni hjá Land-
náminu og Jóhanni T. Bjarna-
syni, framkvæmdastjóra Fjórð-
ungssambands Vestfjarða fyrir
þeirra stóra hlut i undirbúningn-
um og áætlanagerðinni. Þar voru
réttir menn á réttum stöðum.
3. Mjólkurflutning-
arnir og vegakerfið
Við verðum sjálfir aö koma
mjólkinni á bryggjur i veg fyrir
Djúpbátinn, endurgjaldslaust,
tvisvar i viku, sumir um langveg,
ef þá þessir niðurgröfnu moldar-
troöningar eru færir. Þó hafa
mjólkurbilar farið undanfarin tvö
sumur tvær af þremur vikulegum
mjólkurferðum, en aöeins i þrjá
mánuöi um hásumarið. Annars
verðum við sjálfir aö brölta með
mjólkina á bát i haustveðrum,
vetrarhriðum og aurkafhlaupi á
vorin — eða hella henni niður aö
öðrum kosti.
Sveitarfélögin hafa ekkert bol-
magn til að standa undir kostnaði
viö snjómokstur að hálfu á móti
rikinu, uppbygging veganna
gengur alltof hægt og viröist svo
sannarlega mál til komið, að
mjólkurfélagsstjórnin hafi frum-
kvæði að þvi, I samvinnu við hlut-
aðeigandi aðila, aö leita úrbóta á
þessu öngþveiti, svo þeir bændur,
sem ennþá halda tryggð við kýrn-
ar, feti ekki i slóö hinna, sem af-
tekið hafa að hálf- eða aldrepa sig
við að koma mjólk frá sér — eða
mega ganga að þvi visu að mjólka
meira og minna i flórinn hvern
vetur.
4. Sauöfé eöa kýr?
öllum ber samán um, aö land-
kostir hér við Inndjúpið séu betur
fallnir til sauðfjár- en kúabúskap-
ar. Kúahagar lélegir, ræktunar-
skilyröi viða takmörkuö, enda
hvergi hægt að beita mjólkurkúm
á ræktað land eða áborið að
sumrinu, allt slikt verður aö
heyja út i æsar. Bændur víðast
hvar annars staöar mundu lik-
lega hrista hausinn I forundran og
ekki telja álitlegt að fá góðan arð
af kúahjörð, sem gengi á úthaga
öll sumur.
1 „Gulbók” Inndjúpsnefndar
segir orðrétt: Dala- og fjallahlið-
ar eru viða mjög grösugar allt
upp i 200—300 metra hæð og gróð-
ur fjölbreyttur, þar á meðal birki
og viðikjarr. Beitiland i heild
verður að telja mjög gott fyrir
sauðfé og hvergi virðist um ofbeit
að ræða. Telja má fullvist, að
sumarhagar á þessu svæði þoli
a.m.k. þá fjárlögun, sem ráðgerð
er I þessari áætlun”, (þ.e.a.s. úr
77761972 upp i 10434 vetrarfóðraðs
fjár 1978, en nautgripum á sama
tima úr 191 i 305).
Mér virðast helztu annmarkar
hér á fjárbúskap vera haust- og
vorhret, sem geta valdið verulegu
tjóni, einkum hér að norðan-
verðu, svo og hitt, sem hlýtur að
standa til bóta, að sláturhús er nú
ekkert i Inndjúpinu og verður að
flytja allt förgunarfé suður yfir
heði eða til Isafjarðar og Bolung-
arvikur. Þegar fé verður komið á
ellefta þúsund vetrarfóðrað og
ekki óliklegt að þvi fjölgi ennþá
meir, má búast við 14-^-16 þúsund-
um sláturfjár á svæðinu. Að flytja
það út eftir eða suður yfir Þorska-
fjarðarheiði, jafnvel þó yfir hana
yrði þá kominn góður vegur, er
óðs manns æði, enda eðlilegast,
að viö njótum þeirrar vinnu og
fjármuna, sem framleiðsla okkar
skapar, eins og framast er unnt.
Fjárhúsbyggingarnar
Ef BS athugaði nú framantalin
atriði af dálitilli sanngirni, getur
hann varla undrazt það, þótt fjós-
byggingar yrðu ekki ofarlega i
huga eða á framkvæmdalista
okkar Inndjúpsbænda fyrir sum-
ariö 1974. Geta verður þess, að á
stærri kúabúunum voru nokkuð
nýleg f jós, Fjárhús voru hins veg-
ar langviðast léleg eða hrunin,
svo byggingarnar I sumar voru
meira eðlileg endurnýjum, sem of
lengi hafði setið á hakanum. Og
mér er ekki kunnugt um annað en
bændur sjálfir eigi að borga þær
eins og fyrr segir. En ég get
endurtekið fyrir BS, aö Land-
námið aðstoðar okkur við að
skipuleggja uppbygginguna og
útvega viðbótarlánsfé til áætlun-
arframkvæmdanna, þar sem hið
almenna lánakerfi þrýtur. Þær
fimm milljónir, sem veittar voru
til áætlunarinnar 1974, voru eðli-
lega notaðar til efniskaupa I vor,
þegar við borð lá, að fram-
kvæmdir strönduöu vegna þess
millibilsástands, sem skapaðist
þá vegna þingrofsins og kosning-
anna, og þjóðfélagið var eins og
bill I frigir. Ekki er óliklegt, að
fjárveitingin nú i ár, sjö milljónir,
fari sömu leiö. Helzt var annars
talað um, að þessum fjármunum
yrði skipt sem nokkurs konar
staðaruppbótogkæmi til bóndans
sem viönót á grundvallarverð
þeirrar vöru, sem hann legði inn i
mjólkurbú og sláturhús. Varla
mun af veita og dregur þó
skammt til að jafna þann að-
stöðumun, sem við búum við,
samanborið við stéttarbræður
okkar mjög marga, einkum sunn-
an-, suðvestan- og norðanlands.
En ég get ekki sillt mig um,
svona i framhjáhlaupi, að segja
við þá allt of mörgu bændur hér
um slóðir, sem ennþá stunda
hjarðmennskubúskap, en hafa
verið að byggja i sumar eða
hugsa til þess á næstu árum, að ef
þeir auka ekki ræktun og heyfeng,
helzt á unda og a.m.k. samhliða
byggingum og bústofnsaukningu,
og ef þeir stefna ekki jafnframt
að aukinni frjósemi fjárins og há-
marksafurðum, þá eru þeir ekki
einungis að fremja efnahagslegt
sjálfsmorð,heldur að vega að rót-
um Inndjúpsáæltunar. Ef menn
ráða ekki viö hvort tveggja i
einu, og það gera ekki einyrkjar,
þá er betra að fara sér hægar i
byggingunum og láta ræktunina
ganga fyrir, þvi staðreynd mun
það, að af 120 hektara túnauka,
sem var á áætlun 1974, má kallast
gott, ef ræktun nemur 20 hektör-
um á svæði. Eins hitt, að þeir
bændur hér, sem náð hafa nægum
heyfeng og stefna alfarið að rækt-
unarbúskap, eru nú að komast i
fremstu röð á landinu, hvað af-
urðasemi sauðfjár snertir.
Þröngsýni
BS óskapast svo yfir þvi, ,,að
hinu takmarkaða fjármagni þjóð-
arinnar” sé varið i sauðfjarrækt á
Vestfjörðum,þ.e. i Inndjúpið. Ja
svei! Er þetta ekki músarholu-
sjónarmið? Ég veit ekki betur en
við bændur hér innra gleðjumst af
heilum hug, þegar framfaraspor
eru stigin i kaupstöðum, þangað
koma ný atvinnutæki eða þegar
fjármagn fæst i nauðsynlega upp-
byggingu og til aðkallandi verk-
efna þar. Við gerum okkur nefni-
lega ljóst, að sveitirnar og
sjávarplássin eru eins og fingúr á
sömu hendi, þurfa og verða að
styðja hverjir aðra, ef vel á að
fara. Þess vegna vildum við óska
þess, að okkur væri gert kleift að
framleiða alla þá mjólk, sem þið
út frá þurfið.
Bændur eru ekki uppi i f jölmiðl-
um með leiðbeiningar til sjó-
manna um sjósóknina eða ráö-
leggingar til útgerðarmanna um,
hvemig þeir eigi að fara að þvi að
hætta aö tapa. Né heldur til skóla-
stjóra um hvernig þeir eigi að
ráða við baldna unglinga. Hins
vegar getur hver langskólageng-
inn apaköttur sem er, svo og
pólittskar vanmetakindur vaðið
yfir bændur og búalið á skitugum
skónum, hafandi uppi ósanninda-
vaðal um þennan atvinnuveg,
sem framleiöir 2/3 af fæðu þjóð-
arinnar og 20% hennar a.m.k.
hafa framfæri sitt af, og eru þvi
sperrtari sem þeir eru fjær þvi að
hafa nokkurn tima komið á grænt
gras eða nálægt búfé.
Þvi miðurfá svona „spámenn”
alltaf einhvern hljómgrunn hjá
hugsunarlitlum malbikssálum.
Maður littu þér nær
Niðurlag greinar BS er nálægt
bergmál frá Gylfa Þ. Guðföðurj
Jónasi á Visi og Bjössa Matt., þar
sem þeir Bakkabræður voru svo
hressilega kveðnir i kútinn i út-
varpinu i landbúnaðarþætti Páls
Heiðars Jónssonar 13. febrúar,
læt ég hjá liða að anza þvi, utan
þar sem Björgvin segir, að sér sé
illa viö útflutningsbætur á dilka-
kjöt. Þaö er engan veginn vist, að
það dæmi sé þjóðhagslega óhag-
kvæmt, þegar á allt er litið, Meö
þessum útflutningi aflar landbún-
aðurinn stórs hluta þess gjaldeyr-
is, sem hann þarfnast til innflutn-
ings i sina þágu. Er það vitavert
eins og útlitið er núna? Eða sá
gjaldeyrir, sem fæst fyrir ullar-
og skinnavöruna, þann hluta sem
kemur af „umframdilkunum”?
Eða þá vinnu, sem þeir skapa
öðrum en bændum? Eða vill hann
borga 10% hærra verð innan-
lands, svo bændur nái grundvall-
arveröi? Kannski kýs hann kjöt-
skort, þegar verr árar? Fram-
leiösla umfram heimaþörf er
ekkert sérislenzkt fyrirbæri i góö-
um árum, heldur algengt og snú-
ist við þvi annars staðar á likan
hátt og hér nema hjá þeim, sem
efni hafa á að eyðileggja eða gefa
umfram birgðir.
En sauðfjárhald i þéttbýli á að
dómi alvörubænda ákaflega tak-
markaðan rétt á sér og ætli það
fari nú ekki mesti kúfurinn af
dilkakjötsútflutningnum, ef það
væri ekki til staðar.
Væri ekki nærtækara og verð-
ugra verkefni fyrir BS og Alþ.fl.,
þar sem hann er einhvers megn-
ugur ennþá, t.d. á tsafiröi, að
vinna að þvi að sauðfjárhald inn-
an bæjarmarkanna dragist sem
mest saman og stuðla þá heldur
að aukinni mjólkurframleiðslu i
Hnifsdal, Skutulsfirði og Arnar-
dal, heldur en að vera reka hornin
i okkur bændur hér inni i Djúpi,
vegna þess, að við, með tak-
markalitlar viðáttur úrvals sauð-
fjárbeitilanda bak við okkur er-
um að reyna að koma fótum undir
okkur á þann eðlilegasta og fljót-
virkasta hátt, sem verða má.
16.2. 1975
Indriði Aðalsteinsson
Skjaldfönn, N-ts.
KAUPMENN —
INNKAUPASTJÓRAR
Allir helztu fataframleiðendur landsins
kynna yður vor- og sumartizkuna á kaup-
stefnunni
ÍSLENZKUR FATNAÐUR
að Hótel Loftleiðum, Kristalsal, 6.-9. marz
n.k. Tizkusýningar verða alla daga kaup-
stefnunnar kl. 14:00, nema opnunardaginn
kl. 13:30.
Verið velkomin á kaupstefnuna
ÍSLENZKUR FATNAÐUR
Allar nánari upplýsingar varðandi kaup-
stefnuna eru veittar i sima 91-24473.
ISLENZKUR
FATNAÐUR
HOTEL LO