Tíminn - 14.03.1975, Blaðsíða 11

Föstudagur 14. marz 1975. TÍMINN 11
ÍJr Lystigaröinum á Akureyri — I baksýn fjöll meö fönnum i skálum og giljum.
HVERGI ERU ANDSTÆÐURNAR AAEIRI
FJÖLMARGIR eriendir ferða-
menn sem island gista, og ferðast
um að ráði, hafa orð á þvi að ferð
lokinni, að á Akureyri sé bæjar-
bragur með nokkrum öðrum
hætti en víðast hvar annars stað-
ar i bæjum landsins. Ferðalang-
arnir minnast þá jafnan á hrein-
legan bæ og fallegan, reisn yfir
framkomu ibúanna og stoit fóiks-
ins af sinu byggðarlagi. Máltækið
segir, að glöggt sé gests augað og
enginn dregur í efa, að höfuðstað-
ur Norðurlands sé fallegur bær,
hvort heldur er á vetri eða sumri.
Nú hefur útgáfufyrirtækið Ice-
land Review gefið út fallega bók á
ensku og islenzku um Akureyri og
Norðurland, eða eins og titill bók-
arinnar gefur til kynna: „Akur-
eyri og norðrið fagra. Islenzka
bókin er gefin út i samvinnu við
Bókaforlag Odds Björnssonar á
Akureyri. t fáum orðum sagt er
hér á ferðinni frábær bók um
þennan landshluta og fara þar
saman myndir og ritað mál.
Kristján skáld frá Djúpalæk ritar
fyrsta kafla bókarinnar. Rekur
sögu byggðar við Eyjafjörð og
seilist reyndar alla leið aftur til
sköpunar jarðar með skáldlegum
tilþrifum. Kristján frá Djúpalæk
er löngu þjóðkunnur fyrir kvæði
sin, en hann er einnig ákaflega
vel pennafær á óbundið mál, og
smekkvisi hans i efnisvali i inn-
gangskafla bókarinnar, sem af
augljósum ástæðum er þröngur
stakkur skorinn vegna rýmis, fer
ekki milli mála. Þegar um svo
yfirgripsmikið efni verður að
fjalla á aðeins örfáum blaðsiðum,
verður ljóst, að hér er þaulunnið
og vandað ritverk, þar sem hann
rekur sögu þjóðarinnar, sögu
byggðar við Eyjafjörð og félags-
málahreyfinga, sem þar hafa ris-
ið á legg og dafnað. 1 sérstökum
kafla segir frá þrem skáldum og
rithöfundum á Akureyri og er sá
hluti bókarinnar ekki hvað sizt
forvitnilegur. Hér rekur Kristján
skáld að nokkru æviferil þriggja
manna, sem gerðu garðinn fræg-
an, þeirra Matthiasar á Sigur-
hæðum, Jóns Sveinssonar,
„Nonna” og Daviðs Stefánssonar.
I inngangi kaflans gerir hann
grein fyrir markmiði islenzks
skáldskapar, allt frá þvi er
Snorra-Edda var rituð og þeirri
kjölfestu, sem hún var islenzkri
tungu um aldir. Sem alþjóð er
kunnugt hafa Akureyringar
varðveitt hús þeirra þriggja
skálda og rithöfunda, sem hér er
getið.
Ósjaldan hefur sá er þessar lin-
ur ritar spurt erlenda blaðamenn
úr hinum óliklegustu heimshorn-
um hvað þeir vildu helzt sjá á
Akureyri. Sú ósk, sem oftast hef-
ur verið fram borin var að sjá
eitthvað sem minnti á Nonna —
Jón Sveinsson og auk Nonnahúss-
ins, að fá augum litið Möðruvelli
og Skipalón.
Kristján getur þess, að enn búi
skáld á Akureyri og hygg ég að
það sé vegna meðfæddrar hóf-
semi hans og litillætis,
að núverandi skáldum á Ak-
ureyri eru ekki gerð nein
skil, þvi að þar myndi
Kristján skáld frá Djúpalæk ef-
laust vera einn fremstur i flokki.
Þótt Akureyri og mannlif þar sé
meginefni þessa bókahluta er
einnig ritað um aðra staði á Norð-
urlandi. Sagt er frá Ólafsfirði,
Hrisey, Dalvik og Grimsey. Mik-
ill fengur er að gömlum myndum
sem prýða þennan bókakafla, og
gefa hugmynd um lifsumgjörð
fólks á liðinni tið.
Myndir i bókinni eru eftir 16
nafngreinda ljósmyndara auk
þeirra mynda, sem fengnar hafa
verið að láni frá Minjasafni á
Akureyri. Litmyndirnar, eru hver
annarri betri. Ekki skal hér reynt
að gera upp á milli myndanna, né
þeirra sem þær hafa tekið. Þó fer
ekki hjá þvi er maður nú að aflíð-
andi skammdegi flettir þessari
bók, þá dvelji augað við mynd
eins og þá á blaðsiðu 61-62. Fátt
getur að lita fegurra en vor- og
sumarkvöld á Norðurlandi.
Bókaflokkur Iceland Review,
sem þeir ritstjórarnir Heimir
Hannesson og Haraldur J. Hamar
hafa gefið út, er nú orðinn fimm
bækur, vandaðar og vel unnar. Að
velja myndir i bók þá, sem hér
hefur verið getið, er mikið vanda-
verk. Það hefur að minum dómi
tekizt frábærlega vel og einnig
umbrot bókarinnar allt, sem er
unnið á Auglýsingastofu Gisla B.
Björnssonar. Viða eru andstæður
látnar mætast, en annars staðar
eru myndir svipaðs eðlis, eins
konar framhaldssaga i myndum.
Kristján frá Djúpalæk ræðir i
inngangskafla um andstæðurnar,
sem sérkenni íslands og þá
sérstaklega Norðurlandsins og
færir að þvi rök. Myndirnar i bók-
inni ísland og norðrið fagra virð-
ast sanna þá kenningu.
Sveinn Sæmundsson.
Baldvin Þ. Kristjánsson:
r
BUK-ARSRIT VESTMANNEYINGA
Ekki er vikingurinn alkunni,
Þorsteinn Þ. Viglundsson fyrr-
um gagnfræðaskólastjóri i Vest-
mannaeyjum, af baki dottinn,
þótt sjálfur sé byrjaður 8. ára-
tuginn. Siðla hausts á s.l. ári
skilaði hann af sér 31. árg. rits
sins „Bliks”, sem mörgum viðs
vegar um land allt er fyrir löngu
orðið kært og kunnugt. Má með
fullum sanni segja, að enginn,
sem lætur sig sögu Vestmanna-
eyja varða, komist hjá þvi að
eiga og lesa „Blik”, svo mjög
sem flestu markverðu hefur þar
alla tið verið haldið til haga, svo
að segja jafnóðum og það
gerðist, að ógleymdum öllum
mikilsverðum fróðleik frá fyrri
tið, sem um margt er alveg
ómetanlegur.
Verður Þorsteini aidreí
fullþökkuð né goldin sú vaxandi
skuld, er samtið og framtið
standa i við hann á mörgum
sviðum, þótt ekki verði nefnd
hér, en þar er „Blik” hans að-
eins einn þátturinn.
Að venju er „Blik” myndar-
lega úr garði gert, bæði að ytra
útliti og efni. Um þrjátiu styttri
og lengri greinar um menn og
málefni með fjölmörgum
myndum eru i þessu nýjasta
hefti, og flestar að vanda eftir
ritstj. og útgefandann sjálfan.
Ekki tjóar að ætla sér að gera
nokkur skil i stuttri umsögn svo
fjölþættu efni og „Blik” býr yfir
að þessu sinni, eins og svo oft
áður. Hins vegar getur undir-
ritaður ekki stillt sig um að
vikja fáeinum orðum að þeirri
greininni, sem e.t.v. mun vekja
mesta eftirvæntingu, jafnvel
bæði i tilhlökkun og kviða öllum
þeim mörgu, er þar koma beint
eða óbeint við sögu — auk allra
hinna, sem f jær standa. Þetta er
hin hápóli tiska bæjarmálagrein
Þorsteins „Bréf til vinar mins
og frænda.” sem hófst i árs-
heftinu 1973 og heldur nú áfram.
Má mikið vera, ef engum hitnar
verulega undir ugga við lestur
þeirrar ritgerðar. Mikið mál er
þegar komið i „bréfi” þessu.
Samt gefur bréfritarinn i lo.ka
kafla nú fyrirheit um áfram-
hald: „Ég held fram sem stefnir
næsta ár, ef ég held lifi og
heilsu..Nóg á ég efnið i fórum
minum.” Já, þetta getur orðið
Þorsteinn Þ. Víglundsson.
langt „bréf” — það er þegar
orðið heil bók.
Það er skemmst af að segja
um þetta bréf, að það er nr. 1
spennandi lesning, þvi ekki
vantar minn mann dirfskuna
frekar en fyrri daginn — „ófor-
skömmugheitin”, myndu sumir
sjálfsagt vilja segja. Þar með er
auðvitað ekki sagt, að Þorsteini
kunni ekki eitthvað að skrika
fótur á hálum is hlutleysis i frá
sögn sinni — það væri meira að
segja næstum ofurmannlegt ef
svo væri ekki, þvi að þetta er
sannkölluð baráttusaga —
raunar alveg ótrúleg á köflum
— þar sem Þorsteinn sjálfur er
höfuðóvinur andstæðinga sinna!
Ekki hef ég neina aðstöðu til að
dæma um málflutning Þorsteins
i þessu einstæða bréfi. Trúandi
er honum þó (núorðið'.?) til
mildari sýnar á menn og
málefni en meðan hann stóð „i
andskotaflokkinum miðjum”,
— svo skaprikur bardagamaður
sem hann var, og hreinskilinn
maður hefur hann alltaf verið.
Samt gruna ég hann nú um
græsku að einu leyti: „skatt-
svik” hvað hann sjálfan snertir.
Skal ég nú vikja að þessu fáum
orðum.
Þorsteinn rekur iðulega gang
mála samkvæmt tilvitnunum i
samtimablöð Eyjanna og eigin
dagbækur. Ætla má þvi að illum
hlut andstæðinganna sé yfirleitt
gerð allgóð skil, jafnvel þótt
honum sé nú fyrir löngu runnin
reiðin. Hins vegar finnst mér —
og er ég þá kominn að grun-
semdinni — að það næstum
hljóti að vanta tilfinnaniega frá-
sögn af hans sjálfs miskunnar-
lausa hlut og viðbrögðum á sin
umt ima þvi áreiðanlega er
ekki ofmælt, að Þorsteinn hafi
verið óvenjuharður i horn að
taka og ekkert lamb að leika
við! Gildir þetta um manninn
svo sem hann var bæði i ræðu og
riti -ti) orðs og æðis. Og þótt ég
segi þetta svona, er sá lifsstill
Þorsteins lof, en ekki last, þvi
maðurinn barðist hart fyrir
brennandi hugsjón og var þvi
mikið niðri fyrir. Og ekki er að
efa, að andstaðan var hörð, og
að sumu með ólikindum, eins og
bréfið gerir svo góð skil. Ég er
þvi einn þeira, sem spyr Þor-
stein Þ. Viglundsson i allri
auðmýkt: „Mættum vér fá
meira að heyra” af eiginvopna-
burði og hugarhræingum meðan
þú stóðst i fremsu viglinu og
„lézt gamminn geisa fram i
gegnum lifsins öldur”?