Tíminn - 26.03.1975, Page 9

Miðvikudagur 26. marz 1975.
TÍMINN
9
KONUNGSINS
Arabiu. Þjóðfélagið verður þvi
býsna sérkennileg blanda léns-
skipulags og velferðarrikis, sem
þróast jafnhliða. Fólki i miðstétt
er þegar tekið að fjölga, t.d.
kaupmönnum o. fl. Þeir sem ekki
hafa fjárráð til einhverra at-
hafna fá almannatrygginga-
greiðslur. Það er álitið, að
skortur á nauðsynjum geti leitt til
þess, að ungir menn verði mót-
tækilegir fyrir útlendri hug-
myndafræði. Þess vegna fá
námsmenn umtalsverð námslán.
Óvæntur hernaðarandi á banda-
riska þinginu varð til þess að get-
gátur voru uppi um það, hvort
Bandarikin myndu gera
hernaðarárás á oliulindir i Saudi
Arabiu. Það gerði illt verra,
þegar fréttist að Pentagon hefði
uppi áætlanir um árásir á oliu-
lindirnir ef aftur brytist út
strið i Mið-Austurlöndum. Talið
var fullvist að slík styrjöld myndi
ýta undir oliubann. Þvi var spáð i
Bandarikjunum, að þessi styrjöld
myndi brjótast út fyrir vorið.
Saudi Arabia hafði þá þegar
tilkynnt um mikla útgjalda-
aukningu til uppbyggingar á
strlðsvél sinni.
Hverjar eru likur þess, að hið
háa olíuverð, sem ákveðið var á
fundum OPEC rikjanna, verði
lækkað? Ford forseti var harður i
sinni afstöðu: „Hóflaust oliuverð
setur ekki aðeins úr skorðum allt
efnahagskerfi heimsins — heldur
er það ógnun við heimsfriðinn,
auk þess sem það gæti valdið
kreppu.” í samvinnu við Evrópu
hugðust Bandarikin berjast gegn
þessum aðgerðum Araba-
rikjanna. Frakkland og Bretland
skoruðust undan þessu. Prinsinn
itrekaði það oft i samtalinu, að
Saudi Arabia reyndi að fylgja
fjárfestingar- og utanrikispólitik,
sem væri ekki skaðvænleg öðrum
rikjum. „Verði Vestur-Evrópa
fyrir barðinu á fjárhagskreppu
mun þess einnig gæta i Saudi
Arabiu. Heimurinn er of litill. Ég
hef oftsinnis rætt þessi mál við
Dr. Kissinger. Þess verður ekki
vart, að hann óski þess, að banda-
lag verði stofnað gegn oliufram-
leiðslurikjunum. Þvert á móti. Á
honum er helzt að skilja, að hann
óski samvinnu milli framleiðslu-
rikja og neyzlurikia.. Það skintast
á skin og skúrir I stjórnmálum.”
„Verðbólgan byrjaði i Vestur-
löndum. Hækkun olíuverðsins var
ekki upphaf þess. Ef framleiðslu-
og neýzluríkin athuga orsök
allra verðhækkana — ekki aðeins
oliuhækkunarinnar — og unnt
verður að lækka verð á nauðsyn-
legustu framleiðsluvöru, þá mun
oliuverðið einnig lækka. Það væri
hins vegar óréttlátt og ósann-
gjamt, ef allar framleiðsluvörur
mættu hækka nema olian. Oliu-
framleiðslurikjunum yrði þannig
gert erfiðara um vik að stuðla að
uppbyggingu og þróun heima
fyrir.
Háttsettir embættismenn i
Saudi Arabiu halda þvi nú fram,
að þótt þeir þurfi sanngjarnt verð
fyrir oliuafurðir sinar sé almennt
álitið, að hin skvndilega
verðhækkun hafi verið óhejjpileg
Saudi Arabia vill lækka oliu-
verðið. A.m.k. vill hún fara
milliveg þess sem er — og hinnar
miklu hækkunar sem t.d. Alsir
óskar. Fjórum dögum áður en
fundur OPEC rikjanna ákvað 4
prósent hækkun oliuverðs — sagði
prinsinn: „Þaðer okkar skoðun,
að hagsmunum heimsins sé það
ekki til góðs að olíuverð hækki úr
hófi. Við vilium ekki verða vitni
að fjárhagskreppu. Við óskum ei
eftir að verða taldir ábyrgir fyrir
sliku.”
Þetta var haft eftir háttsettum
embættismanni: „Verðið hlýtur
að hækka. Við getum aðeins reynt
að halda þvi stöðugu. Við erum
ekki nógu öflugir til að hindra
þessa hækkun.” Saudi Arabia
reyndi að lækka oliverðið sl.
nóvember, en hækkaði þess I stað
skatta oliufyrirtækja. Þetta mis-
tókst með öllu. Fyrirtækin létu
kaupendur ekki njóta hins
lækkaða oliuverðs—heldur bættu
skattahækkuninni á oliuverðið.
„Stjórn Saudi Arabiu getur ekki
stjórnað þessu,” sagði prinsinn.
„Þetta er sök rikisstjórna hinna
erlendu oliufélaga. Það var m.a.
þetta, sem olli þvi, að við yfirtók-
um félögin, til að hindra slikar
óþarfa hækkanir. Þegar
kostnaður og* útgjöld minnka,
samræmi kemst á oliuverðið og
verðsveiflur hætta — þá er jafn-
vel mögulegt að verðlækkun
fylgi i kjölfari ð.”
Talal, einn af yngri bræðrum
Fahd var gerður útlægur úr
konungdæminu 1960. Það er kald-
hæðni örlaganna að hann var
félagi I hópi róttækra umbóta-
sinna, sem m.a. vildu að
ARAMCO félagið yrði yfirtekið af
rikinu. Slikt tal var álitið hættu-
lega róttækt. Nú er starfssemi
ARAMCO álitin arðrán. Gert var
ráð fyrir að rikið yfirtækið fél.
árið 1985, en þeirri áættin var
snarlega flýtt. Ég spurði prinsinn
hvort Bandarikin hefðu ekki verið
mótfallin þessari yfirtöku:
„Þessi ákvörðun var ekki tekin til
að hrella Bandarikin. Við gerðum
þetta til að lækka oliuverðið.
Þess vegna höfðu þeir enga
ástæðu til andmæla. Það er engin
ástæða til fjandskapar. Við ætlum
ekki að beita félögin órétti né
heldur að leggja startssemina
niður. Bandarikin vita, að
stjórnin mun sýna réttlæti og
sanngimi. Samningaviðræður um
þessi mál hafa verið i mesta
bróðerni.” Annað hljóð var þó i
strokknum hjá einum ráðgjafa
Saudi stjórnarinnar: Þeir sigra
ekki fyrr en þeir ráða skipa-
flutningunum. Aður en það
verður upphefst strið.” Þvi miður
virðist margt benda til þess að
svo verði. Afleiðing sliks yrði
óhjákvæmilega oliubann. Saudi
Arabia ræður yfir einum stærstu
og auðugustu oliulindum heims.
Þess vegna gæti landið orðið
helzta árásarmark Banda-
rikjanna, ísraels, írans eða
hugsanlegra óvina innan OPEC
sambandsins. Landið er hættu-
lega fámennt. Lægsta ágizkun er
3 1/2 milljón en Saudi stjórnin
telur ibúa um sjö milljónir. Her-
styrkur landsins er ekki mikill,
ef miðað er t.d. við tran.
Þannig var t.d. allsherjar hættu-
útboð hjá Saudi flughernum i
október sl. og af 2000 brezkum
flugtæknisérfræðingum voru
sjálfboðaliðar beðnir að rétta upp
hönd. Þessir brezku flugsér-
fræðingar sjá um viðhald og
þjálfun flugsveitarinnar. tsrael
hafði krafizt þess að Saudi Arabia
hörfaði með hersveitir sinar þar
eð þær væru ógnun við tsrael.
Sögðu þeir, að brytist út strið
myndi tsrael gera þotuárásir i
hjarta Saudi Arabiu. Raunar
töldu Arabar, að tsrael myndi
með stuðningi Bandarikjamanna
hegða sér fjandsamlega. Þetta
var I desember. Sultan prins,
varnarmálaráðherra tilkynnti
þá, að reist yrði griðarmikil her-
stöð við Batten i austurhluta
landsins innan niu mánaða.
Hann hafði þá nýlega undirritað
vopnasölusamning við Frakka
upp á 370 milljónir punda. Sérleg-
ur erindreki hans var iWashing-
ton og ræddi útvegun hergagna.
Ég spurði prinsinn um striðs-
likurnar i náinni framtið: „tsrael
er hernámsveldi með eigin stefnu
og sjónarmið,” sagði prinsinn.
„En þetta eru ekki hugmyndirné
óskir annarra rikja heimsins.
Bandarikin, Evrópa og Sam-
einuðu þjóðirnar eru ekki sama
sinnis. Náist ekki sanngjörn
málamiðlun er styrjöld hugsan-
leg.” Er hin skjóta hernaðar-
uppbygging Saudi Arabiu merki
um ugg Saudi Arabiu vegna
árásar? „Vopnakaup eru sjálfs-
vöm. Ráðist einhver á þig, eða
geri innrás verður þú að verja
þig með öllum tiltækum ráðum.
Þá er jafnvel eldhúshnifurinn
biturt vopn.” Trúði prinsinn
skýrslum um innrásaráætlanir
Bandarikjanna? „Þett« voru
fregnir úr blöðum og timaritum.
Hin opinbera stefna Banda-
rikjanna er ekki i samræmi við
þessar fréttir. Við höfum fengið
staðfestingu þess, að þetta hafi
aldrei komið til umræðu. Vald-
beiting mun ekki leysa þessi
vandamál. Slikt gerir aðeins illt
verra. Auk þess er ekki vist að sú
styrjöld myndi takmarkast við
Mið-Austurlönd. Heimsstyrjöld
væri allt eins likleg.”
Einn ráðgjafa Fahds hafði
þetta að segja um innrás i Saudi
Arabiu: „Við myndum brenna
allt og eyða eins og Samson
forðum. En dettur nokkrum
manni I hug, að Rússar stæðu hjá
aðgerðalausir?”
Fahd gaf i skyn, að oliubann
yrði óhjákvæmilegt ef væringar
hæfust á ný. „Að minu viti jafn-
gildir oliubannið styrjöld. Arabar
óska ekki eftir að til sliks komi.
Við munum beita sliku banni sem
sjálfsvörn. Éghef áður sagt, að ef
ráðist er á þig, verður þú að beita
öllum tiltækum vörnum. Okkur er
illa við aðgrfpa til slikra úrræða á
ný. Ég vona að stórveldin séu það
skynsöm, að við þurfum ekki að
gripa til sllks.” Þegar Saudi
Arabar tala um ógnir við landið,
eru þeir mjög orðvarir. En utan-
rikissérfræðingar þeirra i Jeddah
ræöa um alvarlega efnahags-
ógnun, sem fylgt gæti i kjölfar
annarrar styrjaldar milli ísraeis
og Arabarikjanna. Peningarýrn-
un yrði helzta orsök sliks.
Fjármálasérfræðingar Saudi
Arabiu i Jeddah gera sér þess
fulla grein, að olian er greidd með
peningaseðlum, sem óðum eru að
missa verðgildi sitt. Þvi er rætt
um að verðtryggja afgangstekjur
með þvi að kaupa gull. Rætt hefur
verið um að koma á nýju
peningakerfi með gull-oliu mæli-
kvarða, t.d. að 25 tunnur af oliu
jafngildi einni únsu eulls.
Alþjóðlegur fjármálasér-
fræðingur, sem er ráðgjafi Saudi
stjórnarinnar heldur þvi fram, að
Bandarikin hyggist innleiða
gulldalinn og leyfa bandariskum
borgurum að kaupa gull i fyrsta
skiptið i 40 ár. Muni þetta vera
gert i þvi augnamiði að tryggja
sem mestan gullforða i landinu ef
dollarinn missi svo verðgildi sitt,
að oliuframleiðendur neiti honum
sem greiðslumiðli. Telur
prinsinn, að Bandarikin myndu
gripa tækifærið, ef strfð skellur á
i Austurlöndum til að losa sig við
hinar stórfelldu skuldir sinar, 65
Fahd Ibn Abdul Aziz krónprins.
billjónir dollara, með þvi að taka
eignarnámi oliudollara, sem
arabarikin eiga I bandariskum
bönkum? Slikt yrði þá svar við
ollubanni.
Fahd prins svaraði þessu svo:
„Ég hef ekki trú á þvi, að Banda-
rikin gripi til slikra efnahags-
þvingana. Það er hvorki þeirra
hagur né okkar. Ég tel ekki skyn
samlegt að búast við slikum
aðgerðum.”
1 júni sl. tók Saudi Arabia út
500. 000 únsur gulls úr Seðla-
banka New York og flutti heim.
„Það má lita á þetta sem
aðvörun,” sagði embættismaður
nokkur. „Ef við sæktumst eftir
gullinu myndum við ekki segja
það. Þá myndi heimspressan
segja- „þeir eru með oliuna
okkar og nú heima þeir gullið
okkar Það jafngildir striði.”
(Þýtt/enduri,agt hbl)
Ungmennakór Gauta
borgar syngur hér
Laugardaginn 22. marz kom til
landsins Göteborgs Ungdomskör,
sem mun halda hér söng-
skemmtanir i dymbilvikunni.
Kórinn fékk styrk til Islands-
ferðarinnar úr norræna tónlistar-
sjóðnum, NOMUS, en skipulag og
fyrirgreiðslu hér á landi hefur
Æskulýðsráð Reykjavikur
annazt.
Kórinn er stofnaður 1967, og
Gunno Palmquist hefur verið
stjórnandi hans síðan 1969. 1
kórnum eru alls 30söngvarar, frá
17 ára og að þritugu, en flestir eru
rúmlega tvitugir og margir
þeirra kennarar eða nemendur i
tónlist.
A pálmasunnudag söng kórinn
fyrir vistfólk á Hrafnistu. A
mánudag heimsótti kórinn
Menntaskólann við Hamrahlið,
og stofnaði einkum til kynna við
kór Hamrahliðarskóians.
Miövikudaginn 26. marz mun
kórinn halda almenna tónleika i
Norræna húsinu kl. 5 e.h. A skir-
dag kemur kórinn fram á Arvöku
Selfoss, og syngur þá i Selfoss-
kirkju kl. 9 um kvöldið.
Siðustu opinberu tónleikar
Ungmennakórs Gautaborgar eru
siðan I Háteigskirkju á
föstudaginn langa kl. 8.30 um
kvöldið.
Gosið við Elliðaár
gébé Reykjavik — Eins og sagt
var frá I Timanum á þriðjudag,
varð myndariegt gos upp úr vest-
asta farvegi Elliðaánna, um sex-
leytið' á mánudagskvöld. Sam-
kvæmt upplýsingum Ingvars
Grimssonar hjá Vatnsveitunni,
voru þarna að verki verktakar frá
Hitaveitunni, sem voru að bora
fyrir uppistöðum, sem nota á til
að leggja hitaveituleiðslur yfir
ána á þessum stað.
Tókst verktökunum ekki betur
til en svo, að þeir boruðu niður á
aðalvatnsæðina til Reykjavikur,
og upphófst þá þegar þetta
myndarlega gos, sem stóð i um
klukkustund. Vatnsveitan rauf þá
vatnsrennslið á meðan bráða-
birgðarviðgerð fór fram.
Verktakarnir höfðu ekki haft
neitt samband við Vatnsveituna,
sem aðsögn Ingvars Grimssonar,
er þó ætið reiðubúin, bæði til að
veita allar upplýsingar um vatns-
lagnir, og að fara með verktökum
á staðinn þar sem vinna skal. t
þetta skipti, sem oftar, létu verk-
takarnir það hjá liða, enda létu
afleiðingarnar ekki á sér standa.