Tíminn - 04.04.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 4. apríl 1975.
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjöri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i lausa-
sölu kr. 35.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
V___________________________ Blaðaprenth.f.
Samningagerðin
Flestir hafa trúlega andað léttar, er loks tókust
samningar milli fulltrúa Alþýðusambands ís-
lands og atvinnurekenda um láglaunabætur. Þar
með var þvi afstýrt, að til harðra árekstra kæmi
að sinni. Að visu eru þetta aðeins bráðabirgða-
samningar, sem gilda mjög skamman tima, en
mikils verðir eigi að siður. Ráðrúm gefst til könn-
unar og þeirrar skipunar mála, er til frambúðar
má vera.
Allir munu sammála um það, að verkföll eru
neyðarúrræði, sem ekki ber að beita, sé nokkurs
annars kostur, og á þeim timum,
er þjóðin stendur höllum fæti fjárhags-
lega, geta þau verið reiðarslag, sem dregur
á eftir sér lengri hala en fyrir verður séð i
upphafi. Aldrei er meira i húfi en þá, að vinnu-
friður haldist, svo að þjóðin fái notið krafta sinna
i viðureigninni við þá erfiðleika, er að henni
steðja, og unnið bug á þeim á sem skemmstum
tima. Aldrei er meiri þörf á þvi, að vinnandi
hendur sinni sem flestar störfum, sem þjóðarbú-
inu eru til viðréttingar. Þetta skilja að sjálfsögðu
allir, hvar i stétt sem þeir standa, og þá einnig
hitt, að verkföll er þyngst að heyja, þegar verð-
bólga er mikil, ef kostur er lausnar eftir öðrum
leiðum.
Eins og áður er sagt eru samningarnir aðeins
til skamms tima, en þar að auki rikir enn óvissa
um samkomulag við sjómannasamtökin. Þar eru
blikur á lofti, og til verkfalla hefur verið boðað 7.
og 9. april — á mánudaginn og miðvikudaginn
kemur. Enn veit enginn, hvernig til tekst að leiða
til lykta þau ágreiningsefni, sem þar er við að
striða. En þar veltur á miklu, að ekki verði óyfir-
stiganlegir árekstrar, þvi að ekkert væri hrapal-
legra en stöðvun fiskiflotans og fiskvinnslustöðv-
anna i framhaldi af þvi. Þaðan kemur okkur afl
þeirra hluta sem gera skal, og sé ekki afli færð-
ur að landi, fer allt i kaldakol.
Eins og öllum mun kunnugt eru kjör fiski-
mannastéttarinnar næsta misjöfn. Togarasjó-
menn bera mikið úr býtum, ef afli er ekki þeim
mun minni, en um bátasjómennina gegnir öðru
máli. Sums staðar gera þeir ekki betur en ná
tryggingu, og af þvi er vitaskuld enginn ofalinn
með þvi erfiði, sem bátasjómenn verða að leggja
á sig.
Um það verður náttúrlega engu spáð, hvernig
til tekst um sjómannasamningana. En vona verð-
ur i lengstu lög, að allir, sem hlut eiga að máli,
leggi sig fram um að sigla fram hjá þeim
skerjum, er geta orðið háskaleg torfæra við
samningagerðina. Við megum ekki binda við
bryggjur þau atvinnutæki okkar, sem mikilverð-
ust eru og mestu skila i þjóðarbúið allra fram-
leiðslutækja, er við eigum.
Vafalaust munu allir vilja unna sjómönnum
svo góðs hlutar, sem tök eru á, með þvi verðlagi,
sem er á sjávarafurðum, en enginn væri á hinn
bóginn bættari, ef boginn væri svo spenntur, að
það hnekkti útgerðinni sjálfri. Hér er þvi margs
að gæta, og þörf á, að hófsemi og sanngirni hald-
ist i hendur.
Alþýðusambandssamningarnir á dögunum
voru sýnilegt tákn um þann vilja að skipa málum
án harðra og hættulegra sviptinga. Þeir eru að
visu engin fullnaðarinnsiglun þess, að þessi mál
séu komin i höfn til frambúðar. Eigi að siður ber
að fagna þeim, svo langt sem þeir ná. Þeir eru til
leiðsagnar við ógerða samninga um það, hvernig
firra má stórdeilum. —JH
Eigil Steinmetz, Weekendavisen:
Frelsisstríði Kúrda í
írak er lokið í bráð
Nokkur hundruð þúsund Kúrdar munu
flýja til íran, en þeir, sem heima sitja, verða
efalaust hart leiknir
TORTIMING vofir yfir
tveimur milljónum Kúrda,
bæði af kulda, hungri og
napalmsprengjuregni flug-
hers íraks. Bænaskrár eru
sendar til Sameinuðu þjóð-
anna, Sovétrikjanna, Bret-
lands og Bandarikjanna. En
umheimurinn lokar augunum
— þar á meðal sjálfar Samein-
uðu þjóðirnar — meðan
„þjóðarmorð er undirbúið”.
„Ekkert er jafn ömurlegt og
að vera hengdur i kyrrþey, og
án þess að eftir þvi sé tekið”,
sagði Voltaire einu sinni.
Þannig er einmitt verið að
leika Kúrda, sem hafa öldum
saman barizt fyrir sjálfstæði,
eða að minnsta kosti sjálfs-
ákvörðunarrétti. Þeir hafa
siðan i marz i fyrra háð ákaft
— og að öllum likindum sitt
siðasta — strið við Irak, sem
hefur meinað þeim að njóta
menningar sinnar og tungu, og
efnahags- og stjórnmála-
möguleika, og er nú i þann
veginn að svipta þá lifinu.
DAUÐADÓMURINN yfir
Kúrdum I Irak var kveðinn
upp á leiðtogafundi olíusölu-
rikjanna i Alsir i byrjun marz.
Þar tókst ekki að efla eining-
una i orkusölumálunum, en
þar náðist annar árangur, sem
ætlar að verða Kúrdum ör-
lagarikur. Iranskeisari og
Saddam Hussein — varafor-
seti íraks og væntanlegur
eftirmaður al-Bakr forseta,
sem er farinn að heilsu — féll-
ust I faðma á sviðinu. Forseti
Alsir, sem hafði verið meðal-
göngumaður milli þessara
erfðafénda, horfði brosandi á,
og viðstaddir leiðtogar Araba-
rikjanna fögnuðu hástöfum.
Stjórnmálasamband Irans
og íraks hefur hvað eftir ann-
að verið rofið og styrjöld vofað
yfir milli þeirra. Blóðug
íandamæraátök hafa orðið við
sundið Schatt al-Arab, þar
sem árnar Efrat og Tigris
falla saman á landamærum
rikjanna. Til vopnaviðskipta
kom einnig, þegar íranskeis-
ari hernam hernaðarlega
mikilvægar eyjar i Persaflóa.
Nú var þessu öllu lokið allt i
einu. íranskeisara var gefin
yfirlýsing um rétt til afnota af
Schatt al-Arab, en það er hon-
um mikilvægt og tryggir nýt-
ingu oliulinda hans við Abad-
an og siglingu með oliuna út á
flóann. Keisarinn hét til
endurgjalds að varna þvi, að
„óvinir Iraks” færu yfir
íandamærin. Gengið verður
frá nánari ákvæðum í samn-
ingi rikjanna, en sendifulltrú-
ar Arabarikjanna verða við-
staddir þá samninga. Kúrdar
eiga að borga brúsann.
KÚRDAR hafa oft náð
undraverðum árangri i bar-
áttu sinni, en hana hafa þeir
getað háð vegna þess, að þeir
hafa fengið vopn og vistir
handan yfir landamæri Irans,
auk þess sem stórskotalið
Irans hefur stutt þá oft og
einatt alllangt inn i írak, enda
Irönum kærkomiðað jafna um
erkióvininn. I loftárás Iraks-
hers á þorp Kúrda i desember
i vetur var rússnesk sprengju-
flugvél af geröinni Tupolev 16
skotin niður með brezkri rapi-
ereldflaug frá tran.
Áskilið var i samningi írans
og Iraks, að gert yrði hálfs-
mánaðar vopnahlé i striðinu
við Kúrda. Þeim Kúrdum,
sem gæfu sig fram á þeim
tima og afhentu vopn sin, var
Mustapha Barzani
heitið sakaruppgjöf. Frestur-
inn var jafnframt ætlaður til
þess, að 2-3 hundruð þúsund
konur og börn, sem safnazt
hafa saman i norð-austur
horni Iraks, gætu flúið til
Irans. Þessi frestur hefur nú
verið framlengdur eitthvað
gagnvart þeim, sem vildu
snúa heim að nýju, en við
ákvæöið um vopnahlé hefur
ekki verið staðið.
Eitthvað á annað hundrað
þúsund Kúrdar hafa flúið til
Irans undangengna daga, en
sárafáir hafa þorað að snúa
sér til írakshers. Sú hefur
löngum orðið raunin, að
sakaruppgjafarloforð hafa
verið svikin, og þeir, sem gáfu
sig fram, annað hvort
fangelsaðir eða teknir af lifi.
íraksher hóf stórárás á Kúrda
tiu klukkustundum eftir að
samningurinn tók gildi, þrátt
fyrir vopnahlésákvæðið.
ÞETTA brot eitt gæti valdið
ógildingu samningsins. trans-
keisari hefur að minnsta kosti
látið þess getið, að borið hafi
„aðhöndum vanda, sem verð-
ur að leysa”, áður en utan-
rikisráðherrar íraks og Irans
ganga endanlega frá samn-
ingnum. Þeirri staðreynd
verður þó ekki haggað, að
Kúrdum þykir sem Iranskeis-
ari hafi svikið þá og fórnað
þeim, þegar hann hafði
áþreifanlegan hag af.
Um tvær milljónir Kúrda
hafa búið i írak og aðrar tvær
milljónir i tran, þar sem vel
hefur verið að þeim búið. Þá
búa tvær milljónir Kúrda i
Tyrklandi, en Tyrkir viður-
kenna ekki sérstakt þjóðerni
þeirra og nefna þá „Fjalla-
Tyrki”. Enn býr hálf milljón
Kúrda i Sýrlandi og 90 þúsund
i Sovétrikjunum. Þar fengu
Kúrdar um stund að stofna
sérstakt ráðstjórnarlýðveldi,
enda töldu Sovétmenn sig hafa
hag af þvi eins og á stóð. Þar
bjó Mustapha Barzani i mörg
ár i þeirri von, að Sovétmenn
ætluðu að rétta hinni kúguðu
þjóð hans hjálparhönd.
Barzani hefur barizt fyrir
þvi i hálfa öld, að draumurinn
um sjálfstætt Kúrdistan rætt-
ist. Honum hefur verið varpað
i fangelsi hvað eftir annað, og
hann horfði á hermenn úr
traksher myrða föður sinn og
tvo bræður. Hann hefur einnig
hlýtt á alþjóðleg fyrirheit um
sjálfstæði Kúrda, en þau heit
hafa verið rofin jafn harðan.
Barzani hefur einnig gert
friðarsamninga við Iraks-
stjórn hvað eftir annað.
Siðasta friðarsamninginn átti
að undirrita 11. marz i fyrra,
en úr þvi varð ekki, heldur
hófst nýtt strið, enda hafði
Iraksstjórn rofið öll fyrri heit
sin, áður en til undirritunar
kom.
SVO virðist sem Iraksstjórn
ætli nú að veita Kúrdum
náðarstuðið með samþykki
Iranskeisara. Umheimurinn
virðist kæra sig kollóttan, og
enginn hreyfir hönd eða fót,
meðan þorp Kúrda eru jöfnuð
við jörðu og flóttafólk reynir
tugþúsundum saman að brjót-
ast i frosti og hriðum yfir til
Irans i von um hæli þar.
„Margir deyja úr hungri”,
segir dr. David Nabarra, en
hann er i hinni fámennu
læknasveit Barnahjálparinn-
ar, sem starfar meðal Kúrda.
Iraksstjórn hefur neitað öllum
um leyfi til liknarstarfa, bæði
alþjóðlega Rauðakrossinum,
Terre des Hommes og fjöl-
mörgum öðrum hjálparstofn-
unum. Iraksstjórn þykist ein-
fær um Kúrda.
Barzani hefur lýst yfir, að
baráttunni verði haldið áfram
með nýjum hætti. Sonur hans
sagði fyrir skömmu, að ekki
yrði „lengur staðið gegn kröf-
um manna um að halda áfram
að berjast sem skæruliðar”.
Barzani og synir hans tveir
eru nú á flótta. Þeir ætla einu
sinni enn að reyna að afla
stuðnings og aðstoðar er-
lendis.
IR AN SKEISARI hafði
nokkurt hagræði af samning-
unum við írak, bæði hernaðar-
lega og i stjórnmálum, en
samningurinn veldur einnig
verulegum vanda. Kúvending
keisarans hlýtur að valda
erfiðleikum i sambúðinni við
hinn fjölmenna minnihluta
Kúrda i landinu, en hann
stækkar nú óðum, þar sem
gera verður ráð fyrir, að tvö
til þrjú hundruð þúsund Kúrd-
ar leiti þar hælis á næstunni.
Þessir Kúrdar koma slyppir
og snauðir og hafa ekkert
meðferðis nema fötin, sem
þeir eru i.
Ætia má, að keisaranum sé
ljóst, að samningar Araba-
rikja eru stundum næsta litils
virði. Hann ætti að minnsta
kosti að minnast þess, sem al-
Bakr forseti Iraks sagði i sjón-
varpi rétt fyrir siðast liðin
áramót: „Við gerum samn-
inga til þess að brjóta þá”.