Tíminn - 09.04.1975, Blaðsíða 9
TlMINN________________ Miðvikudagur 9. april 1975.____________________________________________________Miðvikudagur 9, april 1975.
RÆOA VILHJÁLMS HJÁLMARSSONAR MENNTAMÁLARADHERRA Á RÁDSTEFNU SAMBANDS ÍSLENZKRA SVEITARFÉLAGA
Mitt viðfangsefni er nefnt
„Rikisvald og menningarmál.”
Þetta er auðvitað efni i dávæna
bók eða daglanga umræðu. Minir
þakar sundurlausir verða vægt
sagt töluvert takmarkaðri.
Fáir vilja, að rikið stjórni
menningunni harðri hendi.
Flestir eru þó sammála um, að
rikinu beri að kosta nokkru til
hennar. Og allir eru á einu máli
um það, að hið opinbera hljóti að
láta sig menninguna nokkru
varða.
Islenzka samfélagið, riki og
sveitarfélög, reisa og reka allan
þorra islenzkra skóla. Velflestir
einkaskólar njóta og fjárhagslegs
styrks frá hinu opinbera. Allt
þetta kostar ærna fjármuni, og
skólastarfiðer i eðli sinu ákaflega
þýðingarmikið. Þvi er eðlilegt,
að skólastarf og skólamál i heild
séu jafnan allmjög i sviðsljósi. Is-
lenzku skólarnir i dag eru senni-
lega ólikari aldamótaskólunum
en þeir skólunum i Haukadal og
Odda, þótt lengra væri þeirra i
millum. Svo örar eru þjóðlffs-
breytingarnar þessi misseri, að
niu aldir jafnast að þvi leyti
hvergi nærri á við jafn marga
áratugina siðustu.
Vitrir menn geta skilgreint
starfssvið skóla i löngu og itar-
legu og ljósu máli. Ég skal láta
nægja að segja: Góður skóli býr
nemenda sinn undir að starfa og
lifa i þvi samfélagi, sem biður
hans að námi loknu.
Á timum hinna öru breytinga er
sérstök þörf fyrir frjótt og
sivökult endurnýjunar- og
uppbyggingarstarf i innri
málefnum skólanna. Hinar
sigildu eða viðvarandi þarfir
manna eru þrátt fyrir allt ætið
nokkuð breytilegar —• og nýjir
timar koma með nýjar þarfir,
sem ekki verður komist hjá að
mæta með nýjum viðbrögðum.
Nægir að minna á, að ótal nýjar
starfsgreinar hafa komið til sögu
og krefjast umfangsmikillar
starfsmenntunar og ný almenn
þekking og nýjar sérþarfir, e.t.v.
áður ókunnar, kalla á ný og ný
viðbrögð I skólakerfinu.
Rikið hefur gegnt ótviræðu for-
ystuhlutverki i skólamálunum i
hundruð ár. Sem sæmi um það,
hvernig rikisvaldið hefur reynt að
mæta þessum margvislegu nýju
viðhorfum á siðustu misserum
má m.a. nefna:
Nýju almennu skólalöggjöfina
sem kölluð hefur verið
grunnskólalög.
Það starf, sem nú er hafið við
framkvæmd hennar á mjög
breiðum grundvelli.
Skólarannsóknirnar svonefndu,
sem er tiltölulega ný starfsgrein á
vegum m enn ta m ála ráðu -
neytisins. En þar er unnið að
sifelldri endurnýjun námsefnis á
grunnskólastigi.
Endurskoðun iðnfræðslulaga og
forganga um gerð námsskrár
fyrir verklega námið.
Endurskoðun og endurmat
fleiri og fleiri þátta i skóla-
kerfinu.
Rikisvaldið og byggðirnar reisa
og reka allan þorra hinna al-
mennu islenzku skóla sem fyrr
segir. Þó er það, og einkum á af-
mörkuðum sviðum, að rikisvaldið
og samtök áhugafólks vinna
saman að lausn tiltekinna
viðgangsefna. Sem dæmi má
nefna samstarf rikis og styrktar-
féiga, sem unnið hafa þýðingar-
mikil störf á tilteknum sér-
sviðum, og skólastarf á vegum
einstakra atvinnugreina, sbr. t.d.
þátt verzlunarsamtaka i
viðskipamenntun landsmanna.
Hér má skjóta þvi inn, að fyrir
Alþingi liggur nú frumvarp til
laga um nýskipan viðskipta-
fræðslunnar Þá hefur rikið einnig
veitt stuðning við rekstur frjálsra
skóla, sem eru að mestu óháðir
hinu almenna kerfi. Þar eru
tónlistarskólarnir umfangsmestir
og lýðskólinn i Skálholti eitt
nýjasta dæmið.
Þess ber að geta, að frumvarp
til laga um skipulegan stuðning
við tónlistarfræðsluna verður lagt
fyrir Alþingi eftir helgina, og að
nú er i athugun að setja sérstaka
löggjöf um Skálholtsskólann.
Ég tel, að hér sé i öllum megin-
atriðum rétt stefnt. Rikisvaldinu
beri að kosta og hafa forystu um
hina almennu fræðslu i landinu og
það hljóti að vera meginstefnan,
en að jafnframt beri að gefa
gætur að starfi áhugaliðs ýmiss
konar, og nýta og styðja það eftir
þvi sem efni standa til og fært
þykir.
Hér er rétt að nefna umfangs-
mikla starfsemi lánasjóðs náms-
manna. Lög um þá starfsemi hafa
verið og eru i endurskoðun, nú i
nánu samráði við fulltrúa náms-
manna, sem sýna fullan skilning
á nauðsyn breytingu á reglum um
útlán og endurgreiðslur.
I annan stað er svo varið veru-
legum fjármunum til jöfnunar
námskostnaðar.
Stundum er þvi haldið fram, að
einungis beri að styrkja nám i
þeim greinum, sem þjóðfélagið
þarfnast, eins og það er gjarnan
orðað.
Þetta minnir á þá i kanseliinu,
sem ekki vildu láta íslendinga
draga endalausan fisk á enda-
laust snæri, heldur aöeins þann
fisk, sem kompaniið þarfnaðist
þá og þá.
Þeirri hugsun ber að hafna en
styðja eftir föngum náms-
kynningu og starfsfræðslu, sem
hjálpar ungu fólki til að finna
viðfangsefni við hæfi hvers og
eins og greiðir þvi leið til þeirra
starfa „sem þjóðfélagið
þarfnast.”
Samtök námsmanna og
einstakir námsmenn hafa sýnt
þessum málum lofsverðan
skilning, sem vert er að þakka.
Það er oft talað um kröfur
námsmanna, enda er kjara-
barátta sjaldnast háð i hálfum
hljóðum til lengdar. Hitt liggur
meira i láginni að ýmis félags-
samtök námsfólks vinna
þýöingarmikið uppbyggingar-
starf, sem kemur til góða fyrir
námsfólk komandi tima ellegar
styður við bakið á viðkomandi
skólastofnun. Nefni ég sem dæmi
Félagsstofnun stúdenta, en hér er
af fleira að taka.
Það er viðtekin meginregla i
skólamálum Islendinga og vafa-
laust flestra annarra þjóða
einnig, að gert er ráð fyrir, að
menn nemi sinn skólalærdóm á
ungum aldri. Siðan taki við hin
ýmsu störf i þjóðfélaginu. Menn
hafa þó fyrir löngu gert sér ljóst,
að þetta er ekki einhlitt. Svo lengi
lærir sem lifir segir gamalt is-
lenzkt máltæki. Nú liggur fyrir
Alþingi frumvarp til laga um
fræðslu fullorðinna. En t.d. i
Noregi hefir löggjöf um þetta efni
verið i gildi um nokkurt árabil.
Þegar hér er komið sögu i minu
spjalli nálgumst við mörkin á
milli hins reglulega skólakerfis
og annarra verkþátta, sem unnið
er að i þágu uppeldis og al-
mennrar menningar. Og það eru
raunar þeir hlutir fremur en
skólamálin, sem ætlunin var að
reifa og ræða á þeirri ráðstefnu,
sem nú er að hefjast.
En sannleikurinn er sá, að augu
manna eru að opnast æ meir fyrir
þeirri nauðsyn, að samnýta
húsnæði fyrir skólastarf og aðrar
menningarathafnir i miklu rikara
mæli en átt hefir sér stað til
þessa. — Þetta atriði er I sér-
stakri skoðun á vegum mennta-
málaráðuney tisins.
Svið hinna almennu
menningarmála er ekki siður
umfangsmikið en sá þáttur, sem
beinlinis varðar skólana. Hann
kostar þó riki og sveitarfélög mun
minna fé, enda kemur þar m.a.
til sögu i rikara mæli áhugastarf
margvislegt.
E.t.v. er enn erfiðara að finna á
þessúm vettvangi það form á
samskiptum einstaklinganna og
hins opinbera, sem allir geta
orðið ásáttir um, heldur en
nokkurn tima á sviði skólamála.
Er það raunar ofur eðlilegt, þegar
þess er gætt, að hér eru að verki
margar og umfangsmiklar og
starfsamar félagsmála-
hreyfingar i landinu. Ég nefni
ungmennafélögin, kvenfélög og
góðtemplararegluna sem dæmi
um hin eldri form slikrar starf-
semi, sem þó er enn við lýði og
mjög virk viða. Á siðari árum
hafa ýmis önnur form félgsmála-
hreyfinga rutt sér til rúms. Má
þar t.d. nefna hina svonefndu
klúbba, Rotary, Lionshreyfinguna
o. s. frv. Mörg þessara félaga-
samtaka og einkum hin gömlu
grónu njóta beins stuðnings frá
rikisvaidinu og sinna þá líka
ákveðnum og viðurkenndum
verkefnum, sem til þjóðþrifa
horfa.
Samstarf rikisvaldsins eða hins
opinbera og hinna ýmsu félags-
málahreyfinga i landinu er einnig
fólgið i óbeinum stuðningi þess
fyrrnefnda. Sem dæmi má nefna
starfsemi Æskulýðsráðs á vegum
rikisins, þar sem m.a. er látin i té
aðstoð til þess að þjálfa fólk til
forýstustarfa i félögunum, svo og
margvisleg önnur fyrirgreiðsla.
Hin fjölbreytta félagsmála-
starfsemi, einkum meðal yngra
fólksins, gegnir ákaflega
þýðingarmiklu hlutverki að þvi
leyti, að undirbúa menn til átaka
og starfa á lýðræðislegan og
félagslegan hátt i þvi þjóðfélagi,
sem við höfum búið okkur og lif-
um og hrærumst i. Enn má nefna
sem dæmi um samvinnu rikis og
einstaklinga, hversu félags-
heimilin svonefndu og ýmis
önnur mannvirki og aðstaða
félagsmálastarfa er byggð upp af
ríki, byggðum og áhugafélögum,
öllum I sameiningu.
Ein hin fjölmennasta og jafn-
framt umsvifamesta félagsmála-
hreyfing, sem starfar á sérsviði,
er Iþróttahreyfingin. Skýrslur
herma, að ekki færri en 50 þús.
Islendingar, eða nálega fjórði
hver landsmaður, sinni iþróttum
með einhverjum hætti innan
þessara viðtæku hreyfingar.
A þessu sviði á sér stað mjög
umfangsmikið samstarf
einstaklinga og hins opinbera.
Sem dæmi um gleðilegan árangur
I sliku samstarfi má nefna hina
almennu sundkunnáttu Is-
lendinga. Sundið var þjóðariþrótt
okkar fyrr á öldum. Það týndist
niður, en hefur nú aftur náð slikri
útbreiðslu.aðeinsdæmimun vera
meðal nálægra þjóða.
Iðkun almenningsiþrótta
verður æ nauðsynlegri, eftir þvi
sem vélvæðing vex og tómstund-
um fjölgar. Vinnuhópur verður nú
settur til að kanna stöðu
iþróttanna og leita leiða til enn
frekari eflingar Iþróttastarfsins i
landinu. Og ástæða er til að taka
siðan iþróttalöggjöfina til endur-
skoðunar, enda er mikið vatn til
sjávar runnið frá þvi hún var
siðast skoðuð.
Nokkrar eru þær stofnanir á
sviði menntamála og þó utan
skólanna, sem riki eða riki og
sveitarfélög beinlinis reka sjálf.
Svo er t.d. um bókasöfnin, sem ég
ætla að hafi starfað lengur en
flestar aðrar menntastofnanir
þjóðarinnar af ástæðum, sem
óþarft er að rekja hér.
Bókasöfnin voru i fyrstu byggð
á framtaki einstakra áhuga-
manna og félaga. Siðan kom til
vaxandi stuðningur rikis og
sveitarfélaga, og fyrir tveimur
áratugum eða svo, og aftur ná-
lægt tiu árum siðar, voru gerð
myndarleg átök til þess að efla
starfsemi bókasafnanna, sem
oftast starfa á vegum sveitar-
félaganna.
En hér gerðist sorgarsaga.
Bókasöfnin, sem allir viðurkenna
I orði, að séu, og þó fyrst og
fremst geti verið, mjög veiga-
mikill þáttur i fræðslu og ekki
siður uppeldi þjóðarinnar hafa
verið svelt að þvi marki, að þau
eru nú flest allsendis ófær um að
gegna sfnu hlutverki. Þau ein
bókasöfn standa verulega upp úr,
sem notið hafa óvenjulegs
skilnings og þar með stuðnings
sveitarstjórna i viðkomandi
byggðarlögum.
I grunnskólalögunum eru
þýðingarmikil ákvæði um skóla-
bókasöfn. Undirbúin hefur verið
fyrir alllöngu ný löggjöf um al-
menningsbókasöfn og var
frumvarp um það efni til umræðu
á Alþingi á sinum tima. Þetta
frumvarp hefur nú verið endur-
skoðað, og verður lagt fram á
Alþingi að nýju nú eftir helgina.
Rikið rekur Þjóðleikshús og riki
og sveitarfélög veita verulegan
stuðning á fleiri sviðum leiklist-
armálanna. Er sú fjárhagsaðstoð
afgerandi i sumum tilvikum. Það
er t.d. starfandi eitt og nú jafnvel
tvö atvinnuleikhús, önnur en
Þjóðleikhúsið. Tveir leiklistar-
skólar njóta stuðnings frá hinu
opinbera og skipulegt starf
áhugafólks um leiklist stendur
allföstum fótum viðsvegar um
land og nýtur einnig nokkurs fjár-
hagslegs stuðnings frá riki og
sveitarfélögum.
Undirbúnar hafa verið laga-
breytingar og þar með nokkrar
skipulagsbreytingar varðandi
leiklistarmálin i landinu. Frum-
varp til nýrra Þjóðleikhúslaga
var á sinum tima til meðferðar á
Alþingi. Þetta frumvarp verður i
litið breyttri mynd lagt fyrir
Alþingi i næstu viku. Einnig mun
þá verða lagt fram frumvarp til
laga um Leiklistarskóla rikisins.
E r það augljósara en svo, að um
þurfi að ræða, að hvorki atvinnu-
leikhúsin né áhugamannastarfið
nær að þróast eðlilega, nema ungt
fólk eigi kost á að mennta sig til
leiklistarstarfa, sem leikarar og
leiðbeinendur. Hérmá ennfremur
geta þess, aö undirbúið hefur
verið og samið frumvarp til leik-
húslaga, sem fjallar um skipu-
lagningu áhugastarfsins og
skipulegan stuðnings rikisvalds-
ins við það. Þetta frumvarp mun
einnig verða lagt fram áður en
þvi þingi lýkur, sem nú situr, þótt
þvi kunni að veröa breytt áöur.
Menntamálaráð er kosið af
Alþingi og hefur að nokkru sjálf-
stæða tekjustofna. Það hefir all-
umfangsmikla starfsemi með
höndum og stýrir m.a. Menning-
arsjóði, sem rekur bókaútgáfu.
Þá vil ég aðeins minna á við-
tækustu og um leið áhrifamestu
fræðslu og menningarstarfsem-
ina, sem ri'kið rekur en það er
Rlkisútvarpið. Það er nálega eða
ekki umdeilt, aö íslenzka rikið
skuli reka útvarp með einkarétti.
En auðvitað deila menn um
meðferð efnis i útvarps- og sjón-
varpsdagskrá og um útvarps-
reksturinn i einstökum atriðum.
Enginn vafi er á þvi, að við
eigum enn langt I land að fullnýta
þá möguleika, sem útvarpið og þá
einkum nýjasti þáttur þess, sjón-
varpið, hefur yfir að ráða, ti’l
fræðslu og menningarauka. Og
við eigum raunar alveg eftir að
taka upp beina kennslu i
sjónvarpi. Starfandi er vinnuhóp-
ur sem fjallar um það atriði. Ég
tel einnig, að þrátt fyrir ágæta
barnatima I sjónvarpi og útvarpi
þá beri að nýta þessi tæki enn bet-
ur til uppeldisstarfa og hvers kon-
ar fræðslu fyrir yngri kynslóðina.
Sagt er, að rikisútvarpið nái til
allra landsmanna. Þvi er þó ekki
að leyna, að dreifikerfi þess og þá
einkum sjónvarpsins er ekki svo
fullkomnað sem skyldi. Hér er þvi
mikið verk að vinna á næstunni á
tveimur vigstöðvum: Að treysta
og fullkomna dreifikerfið og
byggja upp dagskrána og fullnýta
eftir þvi sem i mannlegu valdi
stendur þá miklu möguleika, sem
sjónvarpið og útvarpið búa yfir og
ég hef raunar áður vikið að.
Þessu tel ég að verði að sinna bet-
ur en unnt hefur reynst til þessa,
áður en horfið verður að öðrum
viðfangsefnum svo sem tvöfaldri
útsendingu útvarps og litasjón-
varpi.
Athugun hefur verið gerð á
starfsemi útvarpsins, með það i
huga, að leita ráða, er leitt gætu
til aukinnar hagkvæmni I rekstri.
Kann vera að ástæða þyki til að
gera breytingar á útvarpslögun-
um að þeirri könnun fulllokinni.
Nú vil ég vikja nokkrum orðum
að tengslum rfkisvaldsins við —
eða afskiptum þess af þróun
hinna ýmsu listgreina, sem skotið
hafa rótum á landinu kalda. Þar
eru margir þættir umdeilanlegir
ogvissulega umdeildir. Þó virðist
mér, að ágreiningur sé sizt meiri
á milli rikisins og listafólksins
heldur en á milli listamannanna
sjálfra innbyrðis.
Sumir halda þvi fram, að ein-
falda megi samskipti lista og hins
opinbera með þvi, að rikið annist
einvörðungu kynningu og dreif-
ingu en láti sig engu varða það,
sem menn stundum nefna list-
sköpun. Fyrir þessu er e.t.v.
nokkur fótur. En bæði er, að ekki
er alitaf auðvelt að greina hér á
milli og eins hitt, að sú aðhlynn-
ing, sem nýgræðingurinn þarfn-
ast oft og einatt næst ekki ævin-
lega með dreifingaraðgerðum
einum saman.
Oft er talað af mikilli vandlæt-
ingu um fjáraustur til einstakl-
inga, sem séu það ófullkomnir i
list sinni, að þeir verðskuldi ekki
umbun af almannafé. Vissulega
orkar hér margt tvimælis þá gert
er. Og ekki ber öll viðleitni á akri
listarinnar þroskaða ávexti, þvi
mannskepnan er ófullkomin, eins
og sérhver önnur jarðarskepna.
Sjómaðurinn beitir linuna alla,
þó hann viti upp á klofið hár, að
aðstaðan verður aldrei slik, að
fiskur standi á hverju járni. Og þó
hér sé nokkúð óliku til að jafna þá
er samliking samt ekki út I hött.
Stuðningur almannavalds við
fagrar listir er með ýmsum hætti,
eins og kunnugt er, og skulu nefnd
dæmi. Riki og bæjarfélög eiga og
reka listasöfn, sem kaupa,
varðveita og kynna málverk og
aðra myndlist. Með lögum er
heimilað að tiltekinn hundraðs-
hluti af byggingarkostnaði skóla-
mannvirkja renni til listskreyt-
inga. Það fer og I vöxt, að aðrar
opinberar byggingar séu prýddar
með listaverkum.
Sömu aðilar reka sinfóniu-
hljómsveit, sem er umfangsmikið
og kostnaðarsamt fyrirtæki, en
ákaflega þýðingarmikið fyrir allt
tónlistarlif i landinu. Aður hefur
verið minnzt á stuðning hins opin-
bera við leiklistina.
Beint og óbeint á almanna-
valdið hlut að stofnun og rekstri
skóla hinna ýmsu listgreina. Það
veitir beinan stuðning margvis-
legri kynningarstarfsemi i mynd-
list, hljómlist og bókmenntum og
nokkru fé er varið til að greiða
listamönnum bein starfslaun og
styrki og veita viðurkenningar
fyrir frábær störf.
Oft heyrist um það rætt, hvort
hér sé nægilega vel að unnið,
hvort fagrar listir fái eðlilegan
skerf af aflafé þjóðarbúsins,
hvort eigi sé unnt að skipuleggja
betur stuðnings hins opinbera og
svo, hvort réttlátlega sé skipt á
milli listgreina og einstakra lista-
manna. Tel ég æskilegt, að fram
fari eins konar úttekt á þessu
sviöi bæði með visan til þess, er
ég siöast greindi og svo til þess
almennt að skýra myndina, eyða
tortryggni og treysta gott sam-
starf og gagnkvæman skilning
með stjórnvöldum, þingi og þjóð,
og svo þeim, er þreyta fangbrögð
við listanna glæstu gyðjur.
Nú mun ég taka að stytta mál
mitt og senn ljúka lauslegu sp jalli
um rlkið og menninguna. Þó ég
hafi hér drepið á allmörg þeirra
atriða, sem menntamála-
ráðuneytið fjallar um, þá eru enn
ónefndir býsna margir þættir,
sem þar eru til meðferðar. Læt ég
við svo búið standa, nema rétt
nefni friðunarmálin, barnavernd
og náttúruvernd, viðkvæma
málaflokka og vandasama. Er
það vel við hæfi að skipa þeim i
flokk menningarmálanna.
Islendingar hafa að minni
hyggju mótað meginstefnu i
menningarmálum af mikilli
skynsemi. Rikisvaldið eitt tekst á
við stærstu viðfangsefnin: Skóla á
efri stigum, útvarp, þjóðleikhús
o.s.frv. Sveitarfélögin koma til
samstarfs, þar sem reynslan
hefur sýnt að það hentar. A sviði
félagsmála, Iþróttamála, leiklist-
arstarfsemi og á nokkrum sér-
sviðum skólamála starfa öflug og
óháð samtök áhugafólks. Þau
njóta nokkurs fjárstuðnings frá
riki og oft sveitarfélögum og hafa
mörg stuðning af landslögum, —
en er ekki stýrt ofan frá.
Ég tel, að hér sé i stórum drátt-
um staðið rétt að málum. Hér er
þvi engin þörf umbyltinga. En
hratt flýgur stund á atómöld og
starfið er margt.
Oft heyrist hljóð úr horni um
menntamálin og framkvæmd
þeirra i einstökum þáttum. Yfir
þvi er ekki að kvarta. Lengi má
gera betur og langsamlega flestir
gagnrýnendur meina allt vel. —
En að lokum:
Eitt er sá hugsunarháttur, sem
eRzt hefur nú um sinn, og ég hef
leyft mér að kalla menntafjand-
samlegan. sbr. alkunnugt orðalag
meistara Þórbergs forðum. Hann
birtist I kröfunni um beina lækkun
skatta — og einkum beinna
skatta. Sú stefna hlýtur að leiða
til minni inntakta hins opinbera
og þar með minni getu til félags-
legra framkvæmda.
Við þekkjum öll þörfina i heil-
brigðismálum, orkumálum, sam-
göngum o.s.frv. Hún er hins veg-
ar ekki til umræðu hér. Varðandi
þarfir menningarinnar aðeins
þetta:
Á fjölmörgum heimilum
skreyta fögur listaverk rúmgóð
hýbýli, en listasöfn rikisins eru i
þröng og geta ekki starfað eðli-
lega.
Þúsundirheimila hýsa töluvert
myndarlegt bókasöfn, sem haldið
er dável til haga, en bóka- og
skjalasöfn hins opinbera ná ekki
að þróast eðlilega. Nálega allir
Islendingar búa við dágóð húsa-
kynni og fermetrafjöldi á ein-
stakling i ibúðum manna er
allviða með ólikindum. En brögð
eru að þvl, að börnum og ungling-
um úr þessum ágætu ibúðum sé
holað niður til náms i vistarver-
um, sem aldrei hafa verið ætlaðar
lifandi fólki.
Þetta á sér stað þrátt fyrir
mjög myndarlegar framkvæmdir
á svo til öllum sviðum þjóðlifsins
siðustu áratugina.
Vissulega er vandi á höndum,
þegar harðnar á dalnum, þvi þá
þarf að velja og hafna i rikara
mæli og af meiri nákvæmni en
þegar allt leikur i lyndi. En það
kalla ég menntafjandsamlegar
aðgerðir, ef menn taka sér fyrir
hendur að krefjast einhliða lækk-
unar á rikisins inntektum. Slikt
hefnir sin fyrr eða siðar, þvi sárar
eru sameiginlegar þarfir
fámennrar en félagslega þenkj-
andi þjóðar.
Ég þakka Sambandi islenzkra
sveitarfélaga boð á þessa ráð-
stefnu og einkum og sér i lagi
þakka ég sanbandinu að hafa til
hennar stofnað. Hvarvetna I
þjóðfélaginu er þörf fræðslu og
þekkingar á mönnum og mál-
efnum, eins og sagt er. Staðgóð
þekking leiðir til gagnkvæms
skilnings og laðar til samstarfs.
Þörfin fyrir þetta er e.t.v. hvergi
brýnni en einmitt á þeim vett-
vangi, sem þessi ráðstefna hefur
haslað sér völl á.
Hefnir sín fyrr eða síðar,
ef sameiginlegar þarfir
eru vanræktar
TÍMINN
9
Iðnaðarbanki íslands:
Tekjuafgangurinn
nam 23,3 milljónum
BH—Reykjavik. — A aðalfundi
Iðnaðarbanka Islands, sem haid-
inn var að Hótel Sögu laugardag-
inn 5. aprfl, kom m.a. fram, að
heildarinnlan i bankanum á sið-
astliðnu ári námu 2.116 milljónum
króna og höfðu aukizt á árinu um
475 milljónir króna, eða 29.0%.
Heildarútián bankans námu I árs-
lok 1974 1.733 millj. króna eða
26.6%. Tekjuafgangur fyrir af-
skriftir nam 23.3 millj. kr. og var
samþykkt að greiða 12% arð til
hluthafa. Aðalfundinn sátu um
250 hluthafar.
Formaður bankaráðsins,
Gunnar J. Friðriksson, flutti
skýrslu bankaráðs um starfsemi
bankans á s.l. ári. Ræddi hann
fyrst þróun efnahagsmála árið
1974 og horfur á þessu ári, en
fjallaði siðan um rekstrarfjár-
vandamál iðnaðarins. Sagði hann
augljóst; að miklar hækkanir
rekstrarkostnaðar framleiðslunn
ar á s.l. ári orsökuðu nú þörf á
verulega auknu rekstrarfé, þótt
ekki væri til annars en að halda
uppi sama framleiðslumagni.
Spumingin væri sú, hvernig ætti
að fjármagna þá auknu veltu,
sem verðbólga og gengisfellingar
hafa skapað. Taldi hann, að við
núverandi aðstæður væri sú leið
ein til, að rýmka reglur Seðla-
bankans um framleiðslulán til
iðnaðarins, en þessar reglur væru
nú mjög þröngar.
Gunnar J. Friðriksson ræddi
um starfsemi bankans á sl. ári.
Samkvæmt ákvörðun siðasta
aöalfundar um aukningu hluta
fjár voru 15 millj. kr. boðnar út á
árinu. Um s.l. áramót höfðu selzt
hlutabréf að upphæð 12.5 millj.
kr. Utibú bankans I Hafnarfirði
varð 10 ára á árinu, og hefði hag-
ur þess farið ört batnandi undan-
farin ár.
Þá skýrði Gunnar J. Friðriks-
son frá þvi, að bankinn hefði nú
fengið leyfi til að starfrækja útibú
I Breiðholti III i Reykjavik og
væri stefnt að þvi að opna það eft-
ir 2 mánuði. Væri nú verið að
vinna við frágang húsnæðis fyrir
útibúið við Völvufell.
Einnig skýrði Gunnar frá þvi,
að á fundi bankaráðs um miðjan
febrúar sl. hafi verið ákveðið að
ráða Val Valsson sem aðstoðar-
bankastjóra.
Bragi Hannesson, banka-
stjóri, skýrði þvi næst reikninga
bankans. Rekstrarafkoma varð
betri en oftast áður. Tekjuaf-
gangur án afskrifta nam 23.3
millj. kr. Afskriftir nema 4.4
millj. kr. og i varasjóð eru lagðar
6.8 millj. kr. Til ráðstöfunar á
fundinum væru þvi 12.1 millj. kr.
Bragi Hannesson skýrði frá
starfsemi veðdeildar bankans, en
frá upphafi hafa samtals verið
veitt 200 lán úr veðdeildinni að
upphæð um 45 millj. kr.
Aðalfundurinn samþykkti að
greiða 12% arð til hluthafa og
leggja 8.5 millj. kr. I varasjóð.
Pétur Sæmundsson, banka-
stjóri, gerði grein fyrir rekstri
Iðnlánasjóðs árið 1974. Kom fram
i ræðu hans, að á árinu voru veitt
samtals 242 lán að upphæð 317.8
millj. kr. Útistandandi lán i árs-
lok voru samtals að fjárhæð
1.009.3 millj. kr. Tekjuafgangur
Iðnlánasjóðs i heild nam 186.4.
millj. kr. I stað 16.4 millj. árið
1973. Aukningin er þvi 13.4%.
Heildartekjur urðu 247.6 millj. kr.
og gjöld 61.2 millj. kr. A árinu
voru greidd út lán, sem hér segir:
147 vélalán að fjárhæð 181.2 millj.
kr., 87byggingalán 122.9 millj. kr.
og 8 veiðarfæralán 13.7 millj. kr.
Til samanburðar má geta þess að
afgreidd lán árið 1973 námu 241.6
millj. kr.
1 bankaráð voru kjörnir:
Gunnar J. Friðriksson ♦ fram-
kvæmdastj.,Sigurður Kristins-
son, málarameistari,og Haukur
Eggertsson, framkvæmdastj. 1
varastjórn voru kjörnir: Kristinn
Guðjónsson, forstj. Þórður
Gröndal, verkfr.,og Sveinn S. Val-
fells, verkfr.
Hluthafar Iðnaðarbanka tslands á aðalfundi.
Hafísinn svipaður og í fyrra
BH-Reykjavik. —Samkvæmt upplýsingum Landehlgisgæzlunnar er staða hafissins fyrir Noröur-og
Vesturlandi mjög svipuð þvl, sem hún var um þetta leyti árs i fyrra. Liggur isinn all-langt frá landi, og
virðist þéttleiki hans svipaður og var þá. Þetta kom I ljós I Iskönnunarflugi TF-SYR á vegum Land-
helgisgæzlunnar mánudaginn 7. april og er meðfylgjandi uppdráttur af stöðu Issins, eins oghann var þá.