Tíminn - 13.04.1975, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 13. apríl 1975.
• •
Omurlegt ástana
Oliukreppa, veröbólga og minnk-
andi kaupmáttur um heim ailan
hafa oröið bilaiðnaðinum þung i
skauti. 1973 vegnaði bilaiðnaðin-
um fádæma vel, en siðan hefur
sigið á ógæfuhliðina. t bílaborg-
inni Oetroit hefur þriðjungi
verkafólks i bilaverksmiðjunum
verið sagt upp eða vinnutimi þess
skertur á einhvern hátt. Chrysler
hefur lokað fimm verksmiðjum af
sex i ámeriku — a.m.k. um sinn.
Bilaverksmiðjur i V-Þýzka-
iandi og ttaliu hafa sagt upp
fjölda fólks og stytt vinnutima
annarra eða sent menn I fri.
Verksmiðjur i Frakklandi og
Bretiandi eiga einnig i miklum
örðugleikum. Æ færri bílar selj-
ast og nú eiga evrópsku bifreiða-
verksmiðjurnar óselda um 800
þús. bfla, sem svarar til helmings
bilaframleiðslu Breta á heilu ári.
Miklum fjárhæðum er nú varið
til þess að styrkja bilaiðnaðinn.
Brezka stjórnin hefur ákveðið að
hlaupa undir bagga með British
Leyland verksm iðjunum. Sú
ákvörðun fylgdi i kjölfar tilkynn-
ingar frá frönsku stjórninni þess
efnis, að sem svarar 40 milljörð-
um islenzkra króna yrði varið til
bjargar Citroén-verksmiðjunum,
sem töpuðu sem svarar rösklega
20 milljörðum islenzkra króna á
s.l. ári. Ford Bandarikjaforseti
hefur einnig átt viðræður við full-
trúa bandariska bilaiðnaðarins
um kreppuna, og um þessar
mundir eru forráðamenn Fiat-
verksmiðjanna i Róm og ræða
þar við stjórnvöld um framtiöar-
horfur fyrirtækisins.
Sölutregða er svipuð um nær
allan heim. 1 Bandarikjunum, og
víðast hvar í Evrópu, seljast nú
fimmtungi til fjórðungi færri bil-
ar heldur en verið hefur. Jap-
önsku bilaverksmiðjurnar hafa
ekki orðið eins illa úti. Þar hefur
saian minnkaðum 10%. Japönsku
framleiðendunum hefur þó
brugðið mjög i brún, þvi að
undanfarin ár hafa verið mikil
blómaskeið fyrir japönsku bila-
verksmiöjurnar, og mörg
japönsku fyrirtækjanna hafa þeg-
ar gripið til þess ráðs að fækka
starfsfólki.
Orsök sölutregðunnar er sivax-
andi verðbólga. Tekjur fólks
minnka jafnframt þvi sem
bensinverð hækkar, og fram-
leiðslukostnaður eykst hraðar en
nokkru sinni fyrr- Fyrir einu ári
kostaði hver rúmsentimetri bil-
anna u.þ.b. 300 islenzkar krónur,
og nú er verðið um 400 krónur, og
verður Iiklega komið upp i 500
krónur á rúmsentimetra innan
tiðar.
Af öllu þessu leiðir að fólk hefur
ekki lengur efni á að kaupa nýjar
bifreiðar. Verksmiðjurnar geta á
hinn bóginn ekki lækkað verðiö,
þvi að framleiðsluvélarnar kosta
gifurlega mikið fé, og rekstar-
kostnaður er sömuleiðis geysi-
mikill.
Vandséðer hvernig bezt verður
við vandanumbrugðizt. Fyrir
nokkrum 'mánuðum töldu menn,
að sala á evrópskum markaði
myndi hugsanlega aukast um
einn tiunda hluta.eðaþar um bil
árið 1975, en sú von er fyrir löngu
að engu orðin. Nú trúir enginn
þvi, að unnt verði að selja nema 7-
7.5 milljónir bíla 1975. Til saman-
burðar má nefna, að metárið 1973
seldust 9.3 milljónir bifreiða i
Evrópu.
Sé miðað við, að 7-7.5 milljónir
bifreiða seljist 1975, gætu allar
brezku verksmiðjurnar og marg-
ar þeirra Itölsku, hætt fram-
leiðslu með öllu — heildarbila-
framleiöslan i Evrópu yrði samt
sem áður meiri en næmi sölunni.
Bandariskir biiaframleiðendur,
kviða einnig þessu ári, og fáir láta
sér detta i hug, að bilaástandið
skáni fyrr en 1977, ef svo fer sem
horfir.
BANDARÍKIN
I höfuðstöðum Chryslers I
Detroit er dauflegt um að litast. I
nóvember lok var lokað fimm af
sex samsetningarverksmiðjum
fyrirtækisins i Ameriku, og var
ætlunin að þær yrðu lokaðar
a.m.k. nokkuð fram I janúar. 70
þús. af 86.700 starfsmönnum i
fyrirtækisins voru þá atvinnu-
lausir. Það voru bara þeir allra
háttsettustu, sem voru Öruggir
um að missa ekki vinnuna.
Skrifstofufólk var lika sént
heim, svo að yfirmennirnir, sem
hafa 50 þús. dollara (7,5 milljónir
fsl. kr.) og þar yfir i árslaun,
urðu nú að svara sjálfir i sima og
sinna öðrum skrifstofustörfum.
— „Ég hef unnið hjá fyrirtækinu I
40 ár og hef aldrei lent i öðru
eins,” er haft eftir einum for-
stjóranna.
Þótt Chrysler sé verst á vegi
statt af „hinum þremur stóru”,
er ástandið ekki gott hjá hinum
tveim. Arður risafyrirtækisins
General Motors minnkaði um
hvorki meira né minna en 94% á
þriðja ársfjórðungi 1974. Þar hef-
ur 65 þús. starfsmönnum ýmist
verið sagt upp störfum eða þeir
sendir i leyfi, og búizt var við þvi
aö fleiri yrði sagt upp siðar.
Ford vegnaði vel framan af s.l.
ári vegna þeirra vinsælda, sem
hinar minni bilgerðir fyrir-
tækisins nutu, eftir að bensin fór
að hækka i verði að marki. En
þegar leið á árið, fór að harðna á
dalnum, og uppsagnir og aðhald I
fjárfestingum fylgdi i kjölfarið.
Talið er að nær 200 þús. starfs-
menn bilafyrirtækjanna hafi
fundið fyrir sölukreppunni á ein-
hvem máta, en það svarar til
þriðjungs alls starfsiðs i banda-
rlska bilaiðnaðinum. í Detroit
voru framleiddar rösklega 11,4
milljónir bifreiða s.l. ár, eða fleiri
en nokkru sinni fyrr I sögu borg-
innar. Sölukreppan sem nú liggur
liggur eins og mara á bilaiðnaöin-
um, er hin versta i fimmtán ár.
Allt frá þvi I septemberlok, en
Bílasmiöjurnar krefjast mikils fjármagns. Sjálfvirkni er vlða mikil, en af þvl leiðir einnig að stofn-
kostnaöur er mikill.
þá eru hinar nýju árgerðir venju-
lega fyrst sýndar opinberlega,
hefur hallað undan fæti. Sam-
kvæmt tölum, sem birtar voru
fyrir nokkru, var salan I nóvem-
bermánuði s.l. 35% minni en á
sama tima árið áður. 1973 sló
salan raunar öll met — og talið
var öruggt að salan 1974 yrði 22%
minni, eða einungis 8,9 milljónir
bila.
Þegar á miðju sumri s.l. var
svo komið, að helmingur allra
bila, sem seldust, var af hinum
minni gerðum, en slikt hafði
aldrei gerzt fyrr i sögu Detroit.
Ráöamenn risafyrirtækjanna
þriggja, sem i skyndi höfðu látið
breyta framleiðslu amk tiu bila-
smiðja, þannig að smiðaðir voru
smábilar i stað stórra, þóttust nú
hafa staðið sig harla vel og séð
fyrir duttlunga kaupendanna.
Þess vegna kom óánægja
kaupenda, þegar sýndar voru
nýju bilgerðirnar i spetemberlok,
flatt upp á þá. Bilgerðirnar voru
nú fleiri en nokkur sinni fyrr, og
8í -af hverjum tiu voru smábilar.
En óánægja kaupendanna var i
rauninni ekki torskilin þótt bila-
smiðjurnar væru henni óviðbúnir.
Nýju gerðirnar voru mun
dýrari en hinar fyrri — sumpart
vegna þess að fallið hafði verið
frá verðlagseftirliti þvi, sem
stjórn Nixons hafði komið. 1975
gerðir Ford-bila voru til dæmis
yfirleitt um 900 dollurum (nær 150
þús. Isl. kr) dýrari en þeir bilar,
sem þeim var ætlað að leysa af
hólmi. Jafnvel bill á borð. við
Ford-bilinn Pinto, sem ekki hefur
verið breytt að ráði frá þvi að
hann kom fyrst fram, kostaði 1000
dollurum meira en 1970.
Samstundis og kunnugt varð I
ágústmánuði, aö nýju gerðirnar
yrðu mun dýrari, flýttu menn sér
að festa kaup á bilum af árgerð
1974.
Venjulega selst ekki margt bila
I ágústmánuði, en nú brá svo við,
aö meira seldist af bilum en
nokkru sinni fyrr i þeim mánuði.
Af þessu leiddi, að fólk hafði
þegar keypt þá bila, sem það
ætlaði að kaupa, þegar nýju ár-
gerðirnar komu á markaðinn.
Bilasmiðjurnar standa á þvi fast-
ar en fótunum, að miðað ' við
gæöi sé verðið á nýju árgerðinni
hagstæðara en nokkur sinni, en
kaupendur láta sér fátt um
finnast, þvi að menn hafa fengið
sig fullsadda á verðbólgu,
hækkandi bensinverði,
tryggingagjöldum og af-
borgunarskilmálum.
Bensinverðið virðist skipta
minnstu máli I sambandi við bila-
kaupin, ef trúa má siðustu
sölutölum Mönnum til mikillar
furðuer svoað sjá, sem smábilar
séu hættir að seljast — um sinn
a.m.k. — og bandariskir
kaupendur hafi á ný snúið sér að
stóru bilunum, sem þeir eru vanir
frá fomu fari. Til marks um
þetta má nefna, að i Cadillac-
verksmiðjunni i Detroti er nú
unniðieftirvinnu við bflasmiðina,
og meira selst af bflum en á
metárinu 1973.
Samkvæmt skýrslum voru þær
fimm bilgerðir, sem mest seldist
af I nóvember 1974, bilar af
meðalstærð miðað við bandariska
bila yfirleitt, og bensinneyzla var
aö meðaltali nálægt 20 litrum á
hundrað kilómetra.
Ráðamenn Chryslers anda þvi
léttar en áður. En þótt þessu fari
fram, mun það ekki nægja til þess
að fleyta fyrirtækinu yfir örðug-
leikana nema rétt i bili, þvi að
Chrysler hefur orðið verst úti af
hinum þremur stóru bilaverk-
smiðjum.
„Salan minnkaði alltof
snöggt,” segja menn hjá
Chrysler. „Það er ekki hægt að
loka heilli verksmiðju á sama
hátt og skrúfað er fyrir krana.”
Þetta hefur orðið til þess að engin
verksmiðja I Detroit á eins mikið
af óseldum bilum á lager og
Chrysler.
Vegna sölutregðunnar og fjár-
hagsörðugleikanna, sem af henni
hafa hlotizt, virðist nær öruggt,
að fyrirtækið þurfi að taka stór-
felld lán til þess að halda sér á
floti. Lynn Townsend, formaður
stjórnar fyrirtækisins, hefur hafið
umfangsmiklar sparnaðarað-
gerðir til að minnka rekstrar-
kostnaðinn og önnur föst útgjöld.
Vonazt er til þess að unnt verði að
spara a.m.k. tiu prósent.
En taki rikisstjórnin ekki i
taumana, kann svo að fara, að
árið 1975 verði enn lakara fyrir
Chrysler, og raunar allan
bandariska bilaiðnaðinn heldur
en 1974. Henry Ford hefur raunar
spáð þvi, að svo kunni að fara.
Bilasmiðjurnar I Detroit hafa
áður átt i basli. En það hefur
aldrei gerzt fyrr, að sölutregða
rikti tvö ár samfleytt.
JAPAN
Forráðamenn japönsku bila-
smiðjanna eru svo vanir vaxandi
sölu og auknum umsvifum — and-
stætt enska bilaiðnaðinum t.d. —
að heita má, að þeir séu farnir að
lita á slikt sem óhagganlegt lög-
mál. S.l. 22 ár hefur framleiðslan
aukizt sifellt, og siðan 1966 hefur
aukningin alltaf verið meiri en
hálf milljón bila árlega — að
tveimur árum undanteknum — en
hálf milljón bfla svarar til nær
þriðjungs heildarframleiðslu
brezka bilaiðnaðarins s.l. ár.
Framleiðslan 1974 var sæmileg,
sé miðað við bandariska bila-
iðnaðinn. Talið er að framleiðslan
hafi minnkað um tiu af hundraði.
Þótt minnkunin hafi ekki verið
meiri hefur hún samt valdið
japönskum bilaframleiðendum
nokkrum áhyggjum, enda fram-
leiöa þeir nú nær 19% af öllum bil-
um i heimi, og fram til þessa hef-
ur framleiðslan sifellt aukizt.
Sölutregðan á japanska heima-
markaðnum náði hámarki i mai,
þegar salan var nær 60% minni en
i sama mánuði árið áður. Siðan
jókst salan að nýju vegna 32%
launahækkunar, sem verkafólkið
knúði fram eftir harðar deilur, og
vegna þeirra bónusa, sem
japanskir verkamenn fá annað