Tíminn - 17.04.1975, Blaðsíða 9

Fiinnitudagur 17. april 1975.
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 35.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
V 'Blaðaprent h.f,
Færeyska ferjan
Sú var tiðin, að Austfirðingar voru i einna greið-
ustu sambandi við útlönd. Þá voru beinar siglingar
á milli Austfjarða og annarra landa, og oft var það,
að ekki höfðu aðrir fyrr spurnir af þvi, sem frétt-
næmast hafði gérzt erlendis, heldur en Seyðfirðing-
ar.
Færeyingar eru stórhuga menn, þótt fáliðaðir
séu. Þeir hafa nú fest kaup á ferju, sem höfð verður
i förum milli Norðurlandanna, og er henni fyrirhug-
aður viðkomustaður á Austf jörðum, annað hvort á
Reyðarfirði eða Seyðisfirði.
Skip þetta er bilferja, svo sem flestum mun kunn-
ugt, og er til þess ætlazt, að þeir ferðamenn, sem
koma til hafnar eystra með bifreið sina með sér, aki
siðan eftir þvi sem þá fýsir, suður um land að aust-
an eða vestur um land að norðan til þeirra staða, er
þeir vilja vitja.
Sendimenn frá Færeyjum eru einmitt hér á landi
um þessar mundir til þess að kynna sér, hvort hag-
anlegra muni að beina ferðum bilferjunnar til Seyð-
isfjarðar eða Reyðarfjarðar. Liklegt er, að bæði
Seyðfirðingum og Reyðfirðingum sé nokkurt keppi-
kefli að fá ferjuna til sin, en þar mun ráða, hvor
staðurinn Færeyingum finnst hagfelldari.
Tilkoma ferjunnar er ánægjuefni. Norðurlanda-
þjóðir hafa á seinni árum verið að tengjast æ nánari
böndum á margan hátt og taka höndum saman um
ýmis verkefni. Veigamikil rök hniga að þessari þró-
un mála — lega landanna, skyldleiki þjóðanna,
samfléttuð saga, sameiginleg menning, likur hugs-
unarháttur, svipuð viðhorf á flestum sviðum og sið-
ast en ekki sizt gagnkvæm vinátta. íslendingar hafa
að sinu leyti fundið, þegar á hefur bjátað til muna,
eins og til dæmis i Vestmannaeyjagosinu, að þeir
eiga ósviknum vinarhug að mæta um öll Norður-
lönd. Okkur þarf ekki að koma á óvart, þótt þjóðum
heims finnist smátt til um það, hvorum megin
hryggjar við liggjum, en á Norðurlöndum vitum
við, að öðrum augum er til okkar litið. Það, sem
horfir til aukinnar samvinnu og kynningar okkar og
annarra Norðurlandaþjóða, er fagnaðarefni.
Hér megum við einnig hafa Færeyinga i huga sér-
staklega. Lengi vel var fátitt, að Islendingar gerðu
ferð til Færeyja. Með tilkomu flugsamgangna milli
landanna breyttist þetta þó verulega, og hefur
margt íslendinga lagt leið sina til Færeyja i seinni
tið. Nú verður bilferjan nýr tengiliður milli íslands
og Færeyja, og má fastlega vænta þess, að tilkoma
hennar örvi íslendinga til Færeyjaferða, og þá ekki
sizt Austfirðinga.
Minnast má þess, að Færeyingar hafa á siðari ár-
um unnið stórvirki til samgöngubóta heima fyrir,
þótt aðstaðan sé afar erfið — vegað eyjarnar, brúað
sund og eignazt ferjur. Er öll vegagerð þeirra unnin
af sérstakri snyrtimennsku, sem gestsauganu dylst
ekki. En raunar er snyrtimennska ótvirætt einkenni
færeyskra byggða, svo að viða er til hinnar mestu
fyrirmyndar.
Á sama hátt og gera má ráð fyrir, að íslendingar
noti ferjuna til þess að leita kynna við nýtt fólk i
nýju umhverfi, munu fleiri Færeyingar en áður
nota tækifærið til skyndiferðar hingað til lands. Við
bjóðum þá velkomna. En einkum bjóðum við vel-
komna til Austfjarða gömlu mennina, sem forðum
voru þar við útróðra á sumrin, ef þeim kynni að
bregða fyrir, og niðja þeirra. —JH
Newsweek:
Herinn fer með völd
í Portúgal næstu ár
Stjórnmálahreyfing hersins er um margt sundur-
þykk, en sameinast um völdin
STJÓRNMALAHREYF-
INGU hersins i Portúgal hefir
or6i6 afar vel ágengt. Hug-
sjónarikir, ungir foringjar
innan hreyfingarinnar stóðu
aö baki stjórnarbyltingarinn-
ar þar fyrir réttu ári. Þeim
tókst aö gera byltingu meðal
fátækustu og frumstæðustu
þjóðar i Evrópu og leystu á
svipstundu upp fimm alda
gamalt nýlenduveldi. Með
þessu tiltæki hefir hreyfingin
gjörbreytt valdahlutföllum
bæði i Suður-Evrópu og
Afriku.
Hverjir eru svo aðilar að
Movimento das Forcas Ar-
madas, og hverju stefnir hún
að í raun og veru?
Þetta er stjórnmálahreyfing
innan landhers, flota og flug-
hers Portúgals og félagarnir
eru milli eitt og tvö þúsund.
Flestir þeirra urðu róttækir er
þeir höfðu verið sendir til
Afriku hvað eftir annað, þar
sem þeim var skipað að
vernda nýlenduveldi gegn
skæruhernaði, sem staðið
hafði i þrettán ár, og Portú-
galir hlutu sýnilega að verða
að láta þar i minni pokann fyrr
eða siðar. Mjög margir undir-
menn þessara foringja gerð-
ust liðhlaupar og þegar
foringjarnir komu heim til
Portúgals komust þeir að þvi,
aö landsmenn voru yfirleitt
jafn þreyttir á nýlendu-
styrjöldinni og þeir sjálfir, —
en litu samt niður á þá.
FÆSTIR herforingjanna
höfðu lesið sér til um stjórn-
mál, hvað þá kynnt sér kenn-
ingar Marx af gaumgæfni.
Flestir þeirra komust fyrst i
kynni við raunverulega rót-
tækni i bæklingum um Mao og
Che Guevara, en frelsis-
hreyfingarnar,sem þeir börð-
ust gegn i Afriku, höfðu gefið
þessa bæklinga út.
Herforingjarnir, sem
hleyptu stjórnmálahreyfingu
hersins af stokkunum og
stjómuðu henni, kepptu ekki
að öðru i fyrstu en hækkuðum
launum hermanna. ,,Ef til vill
hefði aldrei komið til april-
byltingarinnar i Portúgal ef
Salazar og Caetano hefðu ekki
verið jafn nánasarlega naum-
ir á laun foringjanna i hernum
og þeir voru”, er haft eftir
hermálasérfræðingi við eitt
sendiráðið i Lissabon.
EN byltingin var gerð og
lánaðist, og stjórnmála-
Vasco dos Santos Goncalves
Otelo Saraiva de Carvalho
hreyfing hersins gerði Antonio
de Spinola hershöfðingja um-
svifalaust að fyrsta forseta
hinnar nýju stjórnar.
Til þess lágu tvær ástæður:
Spinóla hafði vakið alheims-
athygli með nýútkominni bók
sinni: „Framtið Portúgals”,
þar sem hann krafðist þess, að
nýlendunum yrði veitt sjálf-
stæði smátt og smátt.
I öðru lagi átti valdataka
hans að sannfæra hina hóf-
samari liðsmenn um, að rót-
tæk öfl væru ekki potturinn og
pannan i byltingunni.
HERFORINGJARNIR i
stjórnmálahreyfingu hersins
hétu þvi skömmu eftir að
byltingin var um garð gengin,
Francisco da Costa Gomes og Antonio de Spinola
að „hverfa til herbúðanna að
nýju” áður en langt um liði.
Þeim tókst hins vegar að sjá
svo um, að öll völd skiptust
milli borgaralegra afla og
hersins með þeim hætti, að
fulltrúar hersins höfðu hvar-
vetna undirtökin.
Francisco da Costa Gomes
hershöfðingi, sem tók viö
völdum af Spinóla, er undir-
förull en engan veginn glæsi-
legur leiðtogi. Hann er sextug-
ur að aldri og hefir ekki verið
talinn fylgjandi róttækasta
hópi hinna ungu foringja, en
hann hefir gætt þess vendilega
að lenda aldrei i andstöðu við
þá. Hann hefir fyrst og fremst
lagt sig fram um að skipa
fylgismenn sina i æðstu valda-
stöður i hernum.
Framagirnin hefir raunar
ávallt verið höfuðeinkenni
Costa Gomes. Hann hlaut
meira að segja viðurnefnið
„Júdas” meðan hann stundaði
nám við háskóla hersins i
Portúgal.
ANNAR valdamesti maður-
inn i Stjórnmálahreyfingu
hersins, næstur Costa Gomes,
er Vasco dos Santos Gon-
calves hershöfðingi. Hann er
fimmtfu og þriggja ára að
aldri og gegnir stöðu forsætis-
ráðherra. Goncalves er alveg
einstakur eljumaður og hefir
vakið skelfingu miðstéttanna
með hugsjónalegri ákefð
sinni, enda óttast margir, að
hann sé kommúnisti. En
Goncalves hefir um nokkurt
skeið verið að þokast nær hóf-
sömum sósialistum, en þeir
eru fjölmennir innan Stjórn-
málahreyfingar hersins.
En fleiri hershöfðingjar
keppa sýnilega að æðstu völd-
um innan Stjórnmála-
hreyfingar hersins. Þar ber
einna mest á Otelo Saraiva de
Carvalho hershöfðingja, en
hann hefir með höndum yfir-
stjórn leyniþjónustunnar.
Hann er fæddur i Mozambique
og dugnaður hans og skjótur
frami innan hersins hefir gert
hann að eins konar þjóðhetju,
enda er hann einn af valda-
mestu leiðtogum Stjórnmála-
hreyfingar hersins.
STJÓRNMALAHREYFING
hersins er fámenn, en innan
hennar hafa eigi að siður þeg-
ar orð’ð mikil átök, bæði milli
einstakra manna og stjóm-
málastefna.
Vinstri öflin virtust ná yfir-
höndinni eftir hina misheppn-
uðu byltingartilraun um miðj-
an marz, en þó er enn innan
hreyfingarinnar allstór hópur
foringja, sem helzt verður að
telja hægra megin við miðju i
stjórnmálum. En mikill
meirihluti foringjanna virðist
enn óráðinn og hefir alls ekki
hallast að neinni ákveðinni
hugsjónastefnu i stjórnmálun-
um.
En þrátt fyrir óljós og
sundurleit stjórnmálaviðhorf
að ýmsu leyti virðast allir for-
ingjar i Stjórnmálahreyfingu.
hersins sammála um eitt
atriði: Þeir ætla sér alls ekki
að láta nein önnur öfl ráða ör-
lögum Portúgals að sinni.
Borgari einn i Lissabon
komst þannig að orði um miðj-
an marz:
„Að minu áliti er Stjórn-
málahreyfing hersins að
verða helzt til hrifin af völdun-
um”. Og maður þessi verður
ekki með nokkru móti sakaður
um að taka meira upp i sig en
efni standa til.