Tíminn - 18.04.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 18. april 1975.
Sparnaður í notkun eldneytis
Fyrir skömmu flutti Steingrlm-
ur Hermannsson framsögu fyrir
þingsályktunartillögu, sem hann
flytur ásamt Þórarni Þórarins-
syni, Halldóri Asgrímssyni og
Jóni Helgasyni, um sparnað i
notkun eldsneytis. Kom Stein-
grfmur víða við og gerði grein
fyrir ýmsum mikilvægum at-
riöum i þessu sambandi. Hér á
eftir fara kaflar úr ræðu
Steingrims.
t upphafi máls sins vakti
Steingrimur athygli á þvi að lltiö
sem ekkert hefur verið gert af
opinberri hálfu hér á landi til þess
að draga úr notkun eldsneytis.
Aðrar þjóðir gripu hins vegar til
margs konar aögeröa, þegar oliu-
kreppan skall á haustiö 1973.
Olíuinnflutningurinn
Steingrimur gerði grein fyrir
oliuinnflutningi á árinu 1974:
Þús. Millj. kr.
smál.
1. Dlsilolia 356,6 3518,0
2. Svartolia 110,8 692,9
3. Bifreiðabensin 72,3 898,7
4. Þotueldsneyti 64,8 1 611,7
Flugvélabensin 1,33 23,8
Siðan sagði Steingrímur:
„Aðrir þættir eru stórum
minni, fyrst og fremst alls konar
smuroliur. Heildarverðmæti i
innflutningi þessara þátta, sem
hér eru taldir, eru nálægt 6
milljörðun króna. Disilolian er
langsamlega stærst, eða meira en
helmingur af þessu verðmæti og
þvi eðlilegt, að litið sé til disil-
oliunotkunar, þegar um
spamaöarhugmyndir er að ræða.
Það er athyglisvert, að hver smá-
lest af svartoliu kostar um 55-60
af hundraði af þvi, sem smálestin
af dfsiloliu kostar. Þegar tekiö
er tillit til þess, að svartolian
veitir jafnvel enn meiri orku en
disilolian, þá er ljóst, aö af þvi
er verulegur sparnaður að breyta
frá dísiloliu yfir I svartoliu, eins
og nú er verið að gera á togurun-
um, þótt stofnkostnaður i því
sambandi sé vissulega nokkur.
Dísilolía
t ræðunni komu fram eftir-
greindar upplýsingar um
skiptingu disiloliunnar.
Hundraðs- Millj.
hluti kr.
1. Til húsahitunar 42 1478
2. Til fiskiskipa 33 1160
3. Á disilbifreiðai 8 280
4. Til raforku- 7 246
framleiðslu
5. Annað 10 352
100 3516
Siðan sagði Steingrimur:
„Þarna er þvi húsahitun stærsti
liðurinn og nálgast að vera
helmingur af disilollunotkuninni.
Til húsahitunar renna um 150 þús.
lestir af disilolfu. Otsöluverðið er
yfir 3 milljarðar króna, eins og
verðið er I dag.
tsambandi við húsahitun hefur
mjög athyglisverð framkvæmd til
sparhaðar átt sér stað, þ.e at-
hugun vélskólanema, sem hefur
veriðmikið um rædd og er ákaf-
lega lofsverð. Þeir hafa sýnt
fram á, að með stillingu kyndi-
tækja má spara mikið i notkun
eldsneytis. Þetta kemur ekki á
óvart fyrir þá, sem þekkja eitt-
hvað til eftirlits á þessu sviði. Ég
leyfi mér að fullyrða, að það sé
ákaflega litið, og þótt oliufélögin
veiti þar nokkra þjónustu, nær
það mjög skammt. Hér er um að
ræða sérfræðistarf. Til þess þarf
sérstök tæki,og ber að fagna þvi,
að af opinberri hálfu hefur, eftir
að þetta kom fram hjá vélskóla-
nemum, verið hlaupið undir
bagga, og þeir aðstoðaðir við út-
vegun slikra tækja. Þeir áætla,
eins og fram hefur komið, að
spara megi notkun dlsilollu um
3-400 millj. króna á markaðsverði
i dag, og er það ekki litil upphæð.
Þarna er um aö ræða allt að 10%
af heildarmarkaðsverði. Ber að
stuðla að þvi, að slíkar stillingar
kynditækja fari sem viðast fram.
Hitastig húsa
Ég vil einnig nefna annan þátt
sem ég hygg að sé litill gaumur
gefinn, þ.e. hitastig húsa. Við höf-
um lesið i fréttum, að
Frakklandsforseti hafi lækkað
hitastig hjá sér um 2-3 stig og
klætt sig i peysu i staöinn, og
svipaðar fréttir fáum við frá
Bandarikjunum og viðar. Þetta
er ekki að ástæðulausu, þvi að
húsahiti, þegar komið er yfir
ákveðið stig, krefst i vaxandi
mæli oliu. Þannig má áætla, að
u.þ.b. 1 gráðu hitaauki yfir 20
gráður krefjist um 7 af hundraði
aukinnar oliunotkunar, og siðan
fer sá hundraðshluti vaxandi eftir
þvi, sem hitastigið verður hærra.
Aðeins 1 gráðu hitastig nemur þvi
um 1000 milljónum króna á
innflutningsverðmæti síðastliðins
árs, eða yfir 210 milljónum á út-
söluverði.
Ég óttast,aðviða sé fullur hiti á
verzlunarhúsnæði og öðrum
vinnustöðum yfir helgar og á
nóttu. A þvi eru að visu takmörk,
hvað borgar sig að færa hitastig
niöur, en nokkur lækkun á hita-
stigi er tvimælalaust hagkvæm.
Um þetta liggja ekki fyrir nægi-
legar upplýsingar fyrir al-
menning, og raunar er ekki unnt
að áfellast almenning fyrir at-
hugunarleysi á þessu sviði, þegar
slikar upplýsingar liggja ekki
frammi. Meö þessari tillögu er
m.a. ætlunin að vekja athygli
opinberra aðila á nauðsyn þess að
veita slikar upplýsingar og
leiöbeiningar.
Við þetta má bæta, að hóflegt
hitastig i húsum er stórum
heilnæmara, eins og m.a. hefur
verið undirstrikað i skýrslum,
sem I Bandarlkjunum hafa birzt
um þessa þætti, þar sem málin
hafa hlotið allitarlega athugun nú
vegna oliukreppunnar. Það hefur
oft vakið athygli mina, þegar ég
kem I hús á Norðurlöndum, að
hitastig er iðulega 19 -20 gráður,
eða jafnvel niður i 18 gráður, Ég
hygg, að sllkt hitastig sé stórum
heilnæmara en 24-25 gráður, sem
alltof viða er i húsum hér og
kostar ótrúlega mikið viðbótar-
eldsneyti. Ég held, að þennan
þátt þurfi að skoða og koma á
farmfæri góðum og aðgengileg-
um upplýsingum.
Einangrun húsa
Um einangrun húsa hefur oft
verið rætt. Þar eru i gildi
ákveðnir staðlar, sem gera ráð
fyrir ákveðnu hitafalli i gegnum
útveggi. Þetta samræmist
nokkurn veginn 2” eða 5 cm af
góðri einangrun. Þó að viða sé
pottur brotinn i sambandi við
einangrun húsa, er það liklega
staðreynd, að hitatap er meira
vegna þess, að hús eru óþétt. Þvi
eru takmörk fyrir þvi, hvað hag-
kvæmt er að auka einangrunina
sjálfa á meðan svo er. Sér-
fræðingar munu þvi telja, að
þetta sé eðlileg einangrun án
aukins átaks i þéttingu húsa.
Þetta þarf jafnframt að skoða."
Notkun innlendra
orkugjafa
Um notkun innlendra orkugjafa
til húsahitunar sagði Steingrim-
ur:
„Ég vil taka það fram i þessu
sambandi, að með þessari tillögu
er á engan máta verið að draga
úr mikilvægi þess að hraða
notkun Islenzkra orkugjafa til
húsahitunar, fyrst og fremst
notkun jarðhitans. Á það ber að
leggja höfuðaherzlu. Ég fagna þvi
sem gert er á þvi sviði, en ég hygg
að við þurfum aö gera enn meira.
Ég vil sömuleiðis leggja
áherzlu á, að rafhitun verði
skoðuð vandlega og framkvæmd-
Steingrimur Hermannsson.
um hraðað. Það er hins vegar
fyrir utan svið þessarar þings-
ályktunartillögu. Þó vil ég iáta
það koma fram, að ég tel, að þar
sé mikið verkefni óunnið, fyrst og
fremst á hvern máta nota á raf-
orkuna. Raforka notuð til upp-
hitunar er ekki hagkvæm,þegar
tekið er tillit til mikils kostnaðar,
sem felst i löngum dreifilinum og
til þess að álagstimi raforku-
hitunar er tiltölulega óhagkvæm-.
ur, um 4000 st. á ári, og fellur þar
að auki á þann tima ársins, þegar
raforkan frá vatnsalfsstöðvum er
fremur af skornum skammti,
þ.e.a.s. á veturna og á daginn.
Þvi ber að leggja áherzlu á að
kanna nýjar leiðir, eins og t.d. er
nú gert i Vestmannaeyjum, þar
sem afgangsorka verður notuð,
en toppa-og álagsrimi bættur upp
með notkun svartoliukyndingar.
Þannig getur verið hagkvæmt aö
sameina þetta tvennt, notkun raf-
orkunnar á þeim tima, sem bezt
hentar fyrir vatnsalfsstöðvarnar,
og svartoliu á topptima álagsins.
Einnig er um að ræða nýjar
leiðir, sem ég vil drepa á, þótt
það sé nokkuð utan við það verk-
efni, sem sérfræðingum er ætlað
að vinna samkvæmt þessari
þingsály ktunartillögu.
t þessu sambandi vil ég nefna
hitadæluna, sem vafalaust getur
fjölgað verulega þeim stöðum,
sem geta nýtt lágan jarðvarma tií
upphitunar. Kostir hennar eru
fyrst og fremst þeir, aö hún getur
náð úr lágum hita miklu varma-
magni. Nokkur stofnkostnaður er
við slik tæki, en miðað við hið háa
oliuverð, sem er orðið,og miðað
við mikinn kostnað i dreifilinum,
o. fl„ er ég sannfærður um, að
hitadælan á aukinn rétt á sér.
Þetta þarf að athuga.
Einnig þarf aðskoða, hvort rétt
er af þéttbýlisstöðum að hita
beint með rafmagni i einstökum
ibúðarhúsum, eða frá kyndi-
stöðvum. Kyndistöðvarnar hafa
þann kostinn, að þar má nota
svartoliu á álagstoppum, en eins
og ég sagöi áöan; er það mjög
stórt atriði. Þessum athugunum
og fleiri þarf að flýta.
Dísilolía
til fiskiskipa
A árinu 1973 gerði Fiskifélag
tslands mjög athyglisverða úttekt
á þessum þætti.
Það er I fyrsta lagi staðreynd,
að minni siglingarhraði sparar
mjög verulega oliu. Til dæmis ef
siglingarhraði er lækkaður um 5-7
af hundraði, þá er sparnaður i
oliunotkun u.þ.b. 10 af hundraði.
Það þýðirhvorki meira né minna
en rúmlega 100 millj. króna
sparnað. og 10 af hundraði lækkun
á siglingarhraða sparar um 12-15
af hundraði, eða um 300 millj.
króna á innkaupsverði oliunnar.
Þess ber hins vegar að gæta, að
um slika lækkun á hraða er ekki
að ræða á öllum þáttum útgerðar-
innar. Til dæmis er ekki unnt að
lækka hraða, þegar togað er.
Raunar er fyrst og fremst um að
ræða lækkun á hraöa á siglingum
til og frá veiðistöð og til heima-
hafnar, eða þegar siglt er með
afla. Þess ber þó jafnframt að
gæta, að gera má ráð fyrir þvi, að
minni timi fáist til veiðanna,ef
hraði er lækkaður. Þá má aftur á
móti ef til vill gera ráð fyrir þvi,
að minni afli fáist. Hins vegar er
hugsanlegt, að minni hraði geti
unnizt upp i styttri dvöl i heima-
höfn, en á þvi gætu oft verið, eins
ogallirvita,ýmsar takmarkanir.
Allt er þetta miðað við eðlilegan
siglingahraða.
Þetta er þvi ekki einfaltdæmi.
Ef lækkaður hraði i siglingum frá
veiðisvæði og heim leiðir fyrst og
fremst til minni tima við veiðar,
kemst Fiskifélag tslands að
þeirri niðurstöðu,að slikt sé ekki
hagkvæmt. Niðurstaðan er, að
meira muni tapast i aflaverðmæti
heldur en vinnst i oliusparnaði
með þessu móti. A þessu eru þó
fjölmargir varnaglar,og að minu
viti er nauðsynlegt, að upplýsing-
um sem þessum sé komið á
framfæri við útgerðarmenn og
sjómenn, þannig að þeir geti
sjálfir metið við hinar ýmsu að-
stæður, hvort sparnaður yrði i
oliunotkun.
Inn I þetta spilar niður-
greiðslan á oliunni. Slik niður-
greiðsla er ávallt nokkuð var-
hugaverð, þegar nauðsynleg er
hvatning til sparnaðar.
Fleira er athyglisvert i
umræddri skýrslu, t.d. um stærð
vélar og hraða. 1 skýrslunni
segir:
„Eftirfarandi dæmi sýna afl-
þörf við mismunandi hraða
fyrir ákveðinn bát,260 rúmlestir
aö stærð. Báturinn er með 800
hestafla vél, hámarksgangur er
um 11 sjómflur á klst. Ef hraöi er
8 mflur, er nauðsynleg aflþörf aö-
eins 150 hestöfl, við 9 milur 240
hestöfl, 10 milur 390 hestöfl, 11
milur 700 hestöfl, 12 mflur 1200
hestöfl.”
Siðan segir i niðurstöðum:
„Samkvæmt þessum tölum
þarf þessi bátur sjöfalt aflmeiri
vél til þess að komast á 12 mflna
ferð en á 8 milur. Hjá minni bát-
um er þetta fall neðar, og
aukinnar aflþarfar gætir fyrr,
þ.e.a.s. við minni hraða. Ef yfir-
stærð af vélum eru settar um borð
i skip, segir sig sjálft, að óskyn-
samlegt er aö keyra út hestöfl
umfram það, sem nauðsynlegt er
til að ná viðunandi ferð. Setjum
svo,að 10 milna ferð sé viðunandi
I framangreindu dæmi, þá kostar
aukning i ferð upp i 11 mílur, eða
10% aukning, i oliunotkun rúm-
lega 63 af hundraði.”
Þetta þarf að athuga nánar,og
nauðsynlegt er að koma slikum
upplýsingum á framfæri við út-
gerðarmenn og sjómenn.
í sambandi við fiskiskipin held
ég, aðöllum hljóti að vera ljóst.að
stflling véla er þar ekki siður
náuðsynleg en kynditækja i
heimahúsum.
Þess má loks geta, að vfða, ekki
sizt t.d. I nýju togurunum, eru
sérstakar vélar notaðar til
upphitunar, en þar er mikill hiti
afgangs frá aflvélum.og eflaust
mætti koma þar við nokkurri
hagkvæmni. Það skal hins vegar
viðurkennt, að þetta er ekki nema
litiö brot af heildaroliu- og
eldsneytisnotkun þessara afl-
miklu, stóru fiskiskipa.
Bifreiðar
Eftir þvi hefur verið tekið, áð
viða erlendis er lögð mikil viða
erlendis er lögð mikil áherzla á
sparnað á þessu sviði með þvi að
lækka ökuhraða. Enginn vafi er á
þvi, að þannig er unnt að fá nokk-
urn sparnað. Hins ber þó að gæta,
að ökuhraði hér á landi er tiltölu-
lega lágur, og miklu lægri heldur
en almennt er á hraöbrautum á
fullkomnum vegum erlendis.
Jafnframt eru nútlmavélar I bif-
reiðum gerðar fyrir mikinn
hraöa. Þeir, sem ég hef rætt við
um þetta atriði, efast þvi um, að
til verulegs sparnaðar yrði að
lækka ökuhraða frá þvi, sem hann
er, þ.e. leyfilegan ökuhraða.
Lokaorð
Ég hef nú rætt um nokkra
meginþætti. Nefna mætti fjöl-
margt fleira, en ég vona að mér
hafi tekizt með þvi, sem ég hef
nefnt,að sýna fram á, að um mjög
verulegan sparnað getur orðið að
ræða með skynsamlegri notkun
eldsneytis, með bættri stillingu,
bæði hitatækja og véla, með
réttri notkun kraftmikilla véla i
okkar fiskiskipum, með réttri og
eðlilegri upphitun húsnæðis, o. fl.
Hér er ekki um að ræða sparnað,
sem nemur nokkrum tugum
milljóna, hér er um að ræða
sparnað, sem nemur hundruðum
milljóna,og raunar sparnað, sem
gæti numið um eða yfir 1000
milljónum króna. Hér er þvi um
mjög stórt mál að ræöa.
Lagt er til, að sérfræðingar
verði fengnir til að skoða þetta
mál. Það er sérfræðilegs eðlis,og
viö eigum prýðis sérfræðinga á
þessu sviði. Við Jeggjum til, að
rikisstjómin fái slíka menn til
þess að athuga málið og leggja
fyrir rikisstjórnina hið fyrsta til-
lögur um sparnað. Við teljum, að
svo mikil vitneskja sé fyrir hendi
um marga þessa þætti, að það
starf þurfi ekki að vera langt og
viðamikið, og geti niðurstöður,
a.m.k. af ýmsum þáttum, legið
fyrir mjög fljótlega. Það er ekki
okkar hugmynd,að lagaboð eigi
að fylgja, t.d. að menn skuli ekki
hita hús sin nema i ákveðna hita-
gráðu, heldur fyrst og fremst að
koma beri slikum upplýsingum til
almennings. Við teljum, að mikill
vilji sé til þess aö breyta rétt og
stuðla að sparnaði á þessu sviði,
enda er þetta orðinn ákaflega
stór þáttur i kostnaði hverrar
fjölskyldu, ekki sizt á lands-
byggðinni, þar sem ekki nýtur
upphitunar frá jarðhitasvæðum.”
0 Blönduvirkjun
— Ýmsar rannsóknir eru enn
eftir i sambandi við Blönduvirkj-
un, sagði Jakob Björnsson orku-
málastjóri. — Þar er jaröfræði-
rannsóknirnar langdýrasti liður-
inn. Litið eitt var byrjað að bora
siðastliðið haust. Fjárveitingin á
fjárlögum hrekkur skammt til að
ljúka þessum rannsóknum, en
Jakob sagði, að þeir gerðu sér
vonir um að leið findist til meiri
fjárveitingar. Allmargar holur
verður að bora, en sú sem boruð
var 1 fyrra er um 300 m á dýpt, en
grynnri holur skipta tugum, sem
þarf að bora við jarðfræðirann-
sóknir.
Guðmundur Þorsteinsson odd-
viti og bóndi i Holti i Svinavatns-
hreppi, sagði i viðtali við blaðið,
að enn væri ekki timabært að
segja neitt um afstöðu bænda i af-
réttar-málinu, eða ekki fyrr en
fundurinn verður haldinn á
Blönduósi I næstu viku.
Sauðkræklingar
Kaupfélag Skagfirðinga liafið
framleiðslu á soönum blóðmör og
lifrapylsu fyrir innanlandsmark-
að, en siik framleiðsla hefur ekki
verið áður á Sauðárkróki.
Færeyjamörinn hefur á undan-
fömum árum aðallega verið bú-
inn til hjá Kaupfélagi Reyðfirð-
inga og hjá afurðadeild SIS og er
góður markaður fyrir þá vöru i
Færey jum.
Mör hefur ekki selzt á háu verði
hér heima og erfitt er að koma
honum Isölu. Milli 10og 15 manns
vinna að þessum nýju fram-
leiðslugreinum hjá Kaupfélaginu
á Sauðárkróki.