Tíminn - 19.04.1975, Blaðsíða 8
8
TÍMINN
Laugardagur 19. aprll 1975.
Laugardagur 19. apríl 1975.
TÍMINN
9
1 upphafi þriggja daga aöalfundar
miöstjórnar Framsóknarflokksins,
sem hófst kl. 2 sfödegis I gær, var
Agúst Þorvaldsson frá Brúnastööum
kosinn fundarstjóri. Fundarritarar
voru kosin þau Guörún Benediktsdótt-
ir frá Grundarási V.-Hún., Hákon
Sigurgrímsson, Kópavogi og Jónas
Gestsson, Hellissandi.
Ríkisstjórnin vildi ekki
grípa fram fyrir hendur
samningsaðila vinnumarkaðarins
legum hætti i tíö vinstri stjórnar, jafnt í landbún-
aði, sjávarútvegi og iðnaði. Sú atvinnuuppbygg-
ing kom fram i ýmsum myndum, sem allir þeir
þekkja, er um landið hafa farið, en þeir þó gerzt,
sem búa á þeim stöðum, þar sem hrein og bein
atvinnubylting hefur átt sér stað. Þessari at-
vinnuuppbyggingu verður að haida áfram, þó að
um sinn verði að fara nokkru hægar og taka
styttri skref en áður. Það er hlutverk okkar
framsóknarmanna að sjá til þess, aö fyrri stefnu
verði fylgt i þessum efnum og að til þess séu
sköpuð nauðsynleg skilyrði eða forsendur, eftir
þvi sem aðstæður frekast leyfa.
Samdrátturinn komi sem vægast
niður á nauðsynlegum fram-
kvæmdum hinna dreifðu byggða
Ég nefni I þriðja lagi byggðamálin. Byggða-
stefna fyrri stjórnar hefur borið rikulegan
ávöxt. Atvinnuuppbygging I byggðarlögum vlðs
vegar um landið, hefur valdið straumhvörfum.
Hún hefur aukið fólki bjartsýni og gefið þvi nýja
trú á framtlðina. Strauminum hefur verið snúið
við. Nú flytur fólk og vill flytja til þeirra staða,
sem það áöur flúði frá. Nú er þar byggt, þvi að
vöntun er á húsnæði, þar sem hús stóðu áður auð
og yfirgefin.
í málefnasamningi rlkisstjórnarinnar er lögð
mikil áherzla á framhald byggðastefnunnar.
Framlög til Byggðasjóðs hafa verið stórlega
aukin. Hann hefur þvi meiri getu en áður til aö
stuðla að áframhaldandi eflingu atvinnullfs og
félagsllfs á landsbyggðinni. I þvi sambandi má
slzt af öllu gleyma samgöngunum. Góðar sam-
göngur eru lifæðar byggðarinnar. Við framsókn-
armenn verðum að standa hér vel á verði og
gæta þess, svo sem frekast er unnt, að sá sam-
dráttur I framkvæmdahraða, sem kann að vera
óhjákvæmilegur um sinn, komi sem vægast
niður á nauðsynlegum framkvæmdum hinna
dreifðu byggða.
Endurskipulagning
orkumálanna
Ég minni á orkumálin. Það má með nokkrum
sanni segja, að þau séu um þessar mundir mál
málanna og verði það á næstunni.
Hraða þarf virkjun Islenzkra orkulinda I þvi
skyni að gera íslendinga óháðari innfluttum
orkugjöfum. Til þess að koma I veg fyrir orku-
skort I einstökum landshlutum þarf þegar i stað
að ráðast I samtengingu orkukerfa, þar sem þvi
verður við komið.
Ég held, að tlmabært sé og nauðsynlegt að
leggja áherzlu á endurskipulagningu yfirstjórn-
ar orkurannsókna, orkuframleiðslu og orku-
dreifingar með þátttöku sveitarfélaga og lands-
hlutasamtaka. Ég held, að skipulag þeirra mála
þurfi gagngerðrar skoðunar við. Úrelt fyrir-
komulag þeirra mála á eflaust drjúgan þátt I þvi
vanræðaástandi, sem allt of vlða ríkir I þessum
efnum og kemur m.a. fram I því, að mörg
byggðarlög búa við öryggisleysi og orkuskort.
Stefna þarf að nýju skipulagi, er tryggi hag-
kvæmar og samræmdar aðgerðir til að ná því
markmiði, að allir landsmenn geti átt kost á sem
ódýrastri orku án tvlverknaðar og sóunar.
Við þurfum að stækka landið okkar
inn á við
Þá vil ég nefna hið stóra framtíðarmál — land-
græðsluna. Jafnframt henni þarf að koma á
landnýtingarskipulagi, þar sem gætt sé náttúru-
verndar, hagsmuna landbúnaðarins og þarfa al-
mennings fyrir útillf og náttúruskoðun. Viö
stækkum landið með útfærslu auðlindalögsög-
unnar. En við þurfum llka að stækka landiö inn á
við, ef svo má segja. Við þurfum að færa út
gróðurbelti landsins og stöðva þau eyðingaröfl,
sem á það herja. 1 þeim efnum var stefnan
mörkuð á þjóðhátlðarþingfundi á Þingvöllum
s.l. sumar. Þann fána, sem þar var reistur, má
ekki láta falla. En þar voru aðeins byrjunar-
sporin stigin. Islenzk þjóð má aldrei gleyma
skuldinni við moldina — hina blessuðu islenzku
gróðurmold.
Þá má ekki gleyma verkefnum á sviði
menntamála, félagsmála og heilbrigðismála.
Þar hefur mikið verið gert á stuttum tlma, og
ætti sízt að vnmeta það. En þar blða mörg og
stór verkefni. Hér yrði of langt mál að gera þeim
verkefnum öllum viðeigandi skil og þess vegna
minni ég aðeins á þau.
Kaupgjaldsvisitalan myndi hækka
um 74 stig ef henni „væri sleppt
lausri” 1. júni
Á næstunni verða eflaust verðbólga, kjaramál
og visitölumál I brennidepli. Ég hygg, að það
verði þau mál, sem alveg á næstunni verði það
viðfangsefni, er á önnur skyggir. Bráðabirgða-
kjarasamningarnir gilda aðeins fram til 31. mal,
og enn veit enginn, hvað þá tekur við. Verðbólg-
an er glfurleg bæði vegna erlendra verðhækkana
og hækkana á ýmsum þjónustugjöldum.
Kaupgjaldsvisitalan er nú lögbundin viö 106,18
stig, en sú vlsitölubinding rennur út 31. maí. Ef
henni væri sleppt lausri 1. júní færi hún senni-
lega I nær 180 stig og hvernig halda menn að færi
þá?
Fyrirkomulag á útreikningi vlsitölu þarf að
breytast. Aðilar vinnumarkaðarins hafa gefið
fyrirheit um að nota það svigrúm, sem nú gefst,
til endurskoðunar þeirra mála, og ýmsar leiðir
til úrbóta eru I athugun. En það er ljóst, að ein-
hver verðtrygging verður aö vera, þvl að hún er
skilyrði fyrir varanlegum vinnusamningum.
Sem stendur er allt I óvissu, en eins og ég sagði
áðan þá er það undir lausn þessara meginmála,
svo og verðlagsþróun erlendis, komið, hvernig
til tekst með siglingu þjóðarskútunnar okkar á
næstunni”.
DAGSKRÁ
aðalfundar 1975
Föstudagur 18. apríl:
Kl. 14.00
Fundarsetning
Kosning fundarstjóra
Kosning fundarritara
YfirlitsrϚa formanns
Skýrsia ritara
Skýrsla gjaldkera
Skýrsla framkvæmdastjóra Tímans
Almennar umræöur
Kosning starfsnefnda
Kl. 20.30
Hafréttarmálin: Þórarinn Þórarinsson alþm.
Almennar umræður
Laugardagur 19. april:
Kl. 9.00
Nefndastörf
Kl. 12.00
Matarhlé
Kl. 13.30
Nefndastörf
Kl. 16.00
Kosningar
Afgreiösla mála
Kvöldiö frjálst
Sunnudagur 20. aprpfl:
Kl. 10.00
Afgreiðsla mála
Kl. 12.00
Matarhlé
Kl. 14.00
Afgreiösla mála
Ávarp menntamálaráöherra
Fundarsiit
Að lokinni ræðu
Ólafs Jóhannessonar
fluttu þeir
Steingrímur Hermannsson,
Tómas Árnason (t.h.) og
Kristinn Finnbogason (T.v.)
skýrslur ritara flokksins,
gjaldkera og fram-
kvæmdastjóra Timans
Á aðalfundi miðstjórnar Framsóknarflokks-
ins, sem hófst I gær, flutti formaður flokksins,
Ólafur Jóhannesson, yfirlitsræðu, þar sem hann
gerði grein fyrir helztu þróun og atburðum, sem
orðið hafa frá þvi er slðasta flokksþing var hald-
ið dagana 17.-19. nóvember s.l.
Meginmarkmiðið að tryggja at-
vinnu og rétta hlut hinna tekju-
lægri
1 upphafi máls sins gat ólafur þess, að þróunin
I efnahagsmálum hefði þvl miður á margan hátt
orðið óhagstæðari en gert var ráð fyrir þegar
siðasta flokksþing var haldið. Viðskiptakjör
þjóðarinnar gagnvart útlöndum hefðu versnað
mjög á siðasta ársfjórðungi ársins 1974, eða um
nálægt 10% frá þvl, er forsendur fjárlaga mið-
uðu við, og hefðu viðskiptakjörin verið um 30%
lakari I árslok en I ársbyrjun.
Ólafur Jóhannesson sagði:
Aframhaldandi og vaxandi rýrnun viðskipta-
kjara skerti þjóðartekjur meira en búizt hafði
verið við og leiddi til veikari stöðu þjóðarinnar
út á við. Viðskiptahallinn varð þvi mun meiri en
gert var ráð fyrir sl. sumar eða um 15.500 millj.,
en þegar stjórnarmyndunarviðræður fóru fram
var talað um 9.200 millj. kr. Af þessum sök-
um var gjaldeyrisstaðan mun verri I árslok en
gert hafði verið ráð fyrir og I byrjun þessa árs
hélt áfram að slga á ógæfuhliðina.”
Ólafur rakti I stuttu máli helztu orsakirnar og
kvað hið háa oliuverð eiga þar drýgstan þátt, en
einnig hefði hækkun ýmissa innlendra kostnað-
arliða orðið geysimikil. Nefndi hann I þvi sam-
bandi þær upplýsingar Þjóðhagsstofnunar, aö
kauptaxtar launþega hefðu aö meðaltali hækkað
um 48% á árinu 1974. Þá hefðu ýmsir þjónustu-
liðir hækkað mjög mikið og verðlag á innfluttum
vörum stórhækkað, mætti sem dæmi nefna
hækkun á verði tilbúins áburðar. Einnig heföu
óviðráðanleg áföll af náttúrunnar hendi átt
drjúgan hlut að máli.
Þá sagði Ólafur Jóhannesson:
,,Ég skal ekki að svo stöddu fara lengra út i
lýsingar á hinni óhagstæðu efnahagsframvindu,
en þaö má segja, að síðasta ársfjórðung fyrra
árs og fyrstu mánuði þessa árs, hafi yfirleitt allt
gengið heldur á verra veg, þvert ofan I vonir
fólks.
Til þess að gera langa sögu stutta, þá blasti sú
staöreynd við eftir áramótin, að óhjákvæmilegt
var að verulegir fjártilflutningar ættu sér með
einhverjum hætti stað innan þjóðfélagsins, til
þess að hjól atvinnulifsins gætu haldið áfram að
snúast og aðstaðan út á við batnaði.
I raun og veru var aðeins um tvær leiðir að
ræða þ.e. annars vegar gengislækkun og hins
vegar millifærsluleið. Að vandalega athuguðu
máli var gengislækkunin valin, enda þótt öllum
væri ljóst, að henni fylgdu ýmsir annmarkar. 1
mínum huga réði þar um mestu, að með þeirri
leið taldi ég meiri tryggingu fyrir þvi, að hægt
væri að halda fast við það höfuðmarkmiö stjórn-
arstefnunnar að koma I veg fyrir atvinnuleysi,
svo og aó með réttum hliðarráðstöfunum væri
auðveldara að rétta hlut hinna tekjulægri og
verst settu I þjóðfélaginu.
Hin leiöin — millifærsluleiðin — var af þeirri
stærðargráðu, að hún var óframkvæmanleg, auk
þess, sem henni fylgdu allir þeir ágallar, sem
sllkri tilfærsluleið jafnan fylgja, þ.á.m.
kostnaður, skriffinnska og hætta á misnotkun.
Auk þess á millifærsluleið því aðeins við, að um
sé að ræða mjög tímabundinn vanda og I flestum
tilfellum þarf að lokum að grlpa til gengisfell-
ingar.
Með gengislækkun ásamt nauðsynlegum hlið-
arráðstöfunum er stefnt að lagfæringu á gjald-
eyrisstööunni og bættri afkomu útflutnings-
greina. Sá galli fylgir þó auðvitaö gengislækkun,
að erlendar skuldir og erlendir kostnaðarliðir
hækka og þar er I sumum tilfellum um þungar
byrðar að ræða. Það er þvl langt frá þvi, að
gengislækkun sé hreinn ávinningur fyrir útflutn-
ingsatvinnuvegina. Hitt er og augljóst, að
gengislækkun fylgir llfskjararýrnun. Markmið
hliðarráðstafana er að draga úr þeirri kjara-
rýrnun hjá hinum tekjulægri, sem ekki mega
neins I missa, og létta byrðar þeirra.
Það hefur verið gagnrýnt, að ekki hafi veriö
brugðið nógu fljótt við, bæði hvað snertir gengis-
breytinguna, þegar sýnt var, að hún var
nauðsynleg, og slðar hliðarráðstafanir I kjölfar
hennar. Sllka gagnrýni má að vissu leyti til
sanns vegar færa.
En hér hefur stjórninni verið vandi á höndum.
Hún vildi blöa og sjá, hvort samkomulag gæti
tekizt á milli aðila vinnumarkaðarins. Hún hafði
tilbúnar tillögur um láglaunabætur, en frestaði
framlagningu þeirra samkvæmt ósk beggja
deiluaðila. Hún vildi ekki gripa fram fyrir hend-
ur þeirra á meðan nokkur von var til þess, að
samkomulag gæti náðst, og nú hefur náðst sam-
komulag til bráðabirgða.
Stjórnin hefur lagt fram frumvarp um tiltekn-
ar efnahagsaðgerðir, sem einmitt eiga að miða
að þvi, er ég áður nefndi, þ.e. að létta byrðar
þeirra, sem lakar eru settir, en leggja nokkrar
kvaðir á þá, sem betur mega. 1 þessu frumvarpi
er að finna verulegar skattalvilnanir bæði i bein-
um sköttum þ.e. tekjuskatti og útsvari og óbein-
um sköttum þ.e. lækkun söluskatts á tilteknum
matvælum. Þar eru ákvæði um skyldusparnað,
heimild til lækkunar rlkisútgjalda og lántöku-
heimildir vegna opinberra framkvæmda og
Framkvæmdasjóðs.
Ég mun ekki ræða þessar efnahagsaögerðir
nánar I einstökum atriðum á þessu stigi. Ég vil
aöeins undirstrika, aðmarkmið þeirra er það, er
fram kemur I heiti frumvarpsins, að stuðla að
jafnvægi I þjóðarbúskapnum og treysta undir-
stöður atvinnu og llfskjara.
Að sjálfsögðu er þetta frumvarp að sumu leyti
byggt á málamiölun eins og jafnan er um þess
konar frumvörp samsteypustjórna. Það endur-
speglar því ekki algerlega þá stefnu, sem hvor
flokkur fyrir sig kysi helzt, ef hann mætti einn
ráða. Ég bendi þó á, að I þessu frumvarpi er að
finna sum þeirra atriða, er voru I efnahagsmála-
frumvarpi þvi, er ég beitti mér fyrir s.l. vor, en
þá hlaut ekki fylgi.
Ég vona, að þessar aðgerðir beri tilætlaðan á-
rangur. Við erum að sumu leyti I efnahagslegri
lægð, þótt að öðru leyti séum við betur á vegi
stödd en margar þjóðir aðrar, þar sem atvinnu-
leysi er orðið tilfinnanlegt. En hér er sem betur
fer ekki hægt að tala um sllkt. Ég er ekki I vafa
um, að efnahagslægðin mun ganga yfir, enda
höfum við oft átt við meiri erfiðleika að etja, þótt
sveiflan nú sé stór frá þvi sem bezt var. Með
góðum vilja og samstilltu átaki munum við sigr-
ast á þeim erfiðleikum, sem nú er við að fást.
Þó má ekki búast við of snöggum umskiptum.
1 öllum efnahagsaðgerðum verður að gæta viss
meðalhófs. Um sinn er nokkur samdráttur nauð-
synlegur, en á hinn bóginn þarf að gæta þess, að
hann verði ekki svo mikill, að hann leiði til at-
vinnuleysis eða stofni viðurkenndri byggða-
stefnu I nokkra tvlsýnu. Þetta meðalhóf getur
verið vandþrætt, og við megum ekki gleyma þvl,
sem reynslan hefur kennt okkur, að við erum
mjög háð efnahagsframvindunni I umheimin-
um.
Þvi skal ekki neitað, að tími rikisstjórnarinnar
til þessa hefur mjög farið I það, að sinna aðsteðj-
andi efnahagsvandamálum. Þvl hefur verið
minni tími en skyldi til að sinna framtíðarverk-
efnum og stefnumálum á öðrum vettvangi. Þau
mál mega þó slzt af öllu falla I skuggann.
Engar 50 milur
án vinstri stjórnar
Ég skal ekki hér fara að rekja þau ítarlega.
Þau voru rækilega undirstrikuð I samþykktum
slðasta flokksþings. En ég vil þó aðeins minna á
nokkur atriði.
1 fyrsta lagi vil ég nefna landhelgismálið. Ég
held, að þvi megi slá föstu, að enn hefði ekkert
raunhæft verið gert I þvl, ef vinstri stjórnin hefði
ekki mótað og framfylgt þeirri stefnu, sem hún
gerði. Þá hefði engin útfærsla I 50 milur átt sér
stað — og hvernig hefði þá verið ástatt hér? Það
er staðreynd, að vandinn I sambandi við 50
milna útfærsluna hvlldi á ráðherrum Framsókn-
arflokksins. Um útfærsluna I 200 mllna auðlinda-
lögsögu á þessu ári verður nánar rætt af öðrum
síöar, og mun ég ekki fjalla itarlegar um það
mál hér.
Hlutverk framsóknar-
manna að sjá til þess
að atvinnuuppbygging-
in haldi áfram
Ég nefni I öðru lagi áframhaldandi atvinnu-
uppbyggingu, sem framkvæmd var með glæsi-