Tíminn - 27.04.1975, Blaðsíða 9

Sunnudagur 27. apríl 1975.
TtMINN
9
iflokkur Hvað gera þau í tómstundunum? Greinaflokkur H\að gera þau í túmstundunum?
Tl EINKASÖFNUN,
NÚ
ÞJÓÐINA
aðallega þó útlendri. Þannig rak
á minar f jörur heilmikið af hinum
frægu þýzku verðfallsseðlum,
sem margir kannast við. Verð-
gildi sumra þessara seðla voru
mörg þúsund mörk, jafnvel tugir
þúsunda. Ég á eitthvað eftir af
þeim enn.
Samt komst ég aldrei neitt
sérlega langt i þessari söfnun. Þvi
meira sem ég safnaði, þeim mun
ljósara varð mér, hve gifurlega
mikið mig vantaði, og smám
saman missti ég móðinn við þetta
og tók að snúa mér að öðru.
— Hvað tók þá við?
— Hér er bezt að ég skjóti einu
að, sem var mér mikið áhugamál
á timabili, og er það reyndar enn,
þótt ekki geti ég sagt, að afrek
min á þvi sviði séu mikil. Það var
skógrækt. A unglingsárum min-
um var ég mjög áhugasamur um
þau efni, las allt sem ég náði i um
skógrækt, pældi i gegnum Ársrit
Skógræktarfélagsins og vissi
nákvæmlega hvar tré væru hæst á
tslandi og hvar skilyrði til skóg-
ræktar væru talin bezt. En eina'
virka framlag mitt til þessara
mála var það, að ég fór einu sinni
eina ferð með Ferðafélaginu
hérna upp i Heiðmörk og gróður-
setti þar plöntur eina kvöldstund.
Ég hef þvi ekki af miklu aðstáta á
þessu sviði.
,,Og alltaf átti maður
aura til þess að kaupa
fyrir þá bækur....”
— Gafst þú svo upp við alla
einkasöfnun, þegar frimerkja-
safn og gömul mynt voru úr sög-
unni?
— Nei, ekki var það nú. Ég var
um langt árabil ástriðufullur
bókasafnari, og i rauninni hefur
sú árátta ekki enn við mig skilið,
þótt með öðrum og rólegri hætti
sé en forðum.
Ég fékk þessa bakteriu þegar
ég var hér i gagnfræðaskóla, og
einkum þó eftir að ég kom i
menntaskólann. A þessum árum
held ég að varla hafi liðið svo
dagur, að ég legði ekki leið mina á
einhverja fornbókasölu, aðallcga
þó til Stefáns Sveinssonar, sem
lengi verzlaði á horni Hverfisgötu
og Snorrabrautar. Stefán var
Húnvetningur eins og ég, og ég
hafði meira að segja haft nokkrar
spurnir af honum áður en ég flutt-
ist að norðan. Hann var ágætur
maður, prýðilega hagmæltur og
hvers manns hugljúfi.
Alltaf hafði Stefán eitthvað af
skemmtilegum, gömlum bókum,
þótt kannski hafi þær ekki verið
svo afgamlar, að þær væru
beinlinis kjörgripir af þeirri
ástæðu einni. Og alltaf átti maður
aura til þess að kaupa bækur fyr-
ir, enda voru þær ekki nándar
nærri eins dýrar og seinna varð.
— Hylltist þú samt ekki til þess
að kaupa bækur, sem þU vissir að
voru fágætar?
— Ojú, vist gerði ég það. Ég
keypti eitthvað svolitið af fágæt-
um bókum og eins gömlum. Það
kom stundum fyrir, að ég keypti
gamla Hólabók hjá Stefáni,
stundum nitjándu aldar bækur,
og auk þess aðrar nýrri, sem ég
keypti eingöngu til þess að lesa
þær strax. Ég las mikið á þessum
árum, miklu meira en seinna
varð, og satt að segja held ég að
ég búi enn að þeim lestri, þvi að
hann var engan veginn
einskorðaður við svokallaðar
skemmtibækur, heldur las ég lika
mikið af fræðibókum.
— Þú hefur með þessum hætti
eignazt stórt og vandað bóka-
safn?
— Nei, ekki vil ég nú taka svo
sterkt til orða. Bókasafn mitt
varð hvorki stórt né sérlega
merkilegt, og lágu til þess ýmsar
ástæður. Ég fluttist úr landi og
dvaldist við háskólanám erlendis,
viðsfjarri minum ágætu
kunningjum, fornbókasölunum i
Reykjavik. Á þessum árum rauk
lika bókaverð upp úr öllu valdi, og
þegar ég kom hingað heim aftur,
fannst mér sem varla væri orðið
nema fyrir auðkýfinga að kaupa
bækur, svo nokkru næmi. Þetta
ber þó ekki svo að skilja, að ég
hafi gersamlega hætt að kaupa
bækur. Ég geri það enn, og eign-
ast alltaf dálitið af bókum á
hverju ári, þótt ég vilji ekki kalla
mig bókasafnara i venjulegri
merkingu þess orðs.
Hins vegar þykist ég mega
kalla mig bókavin, þvi að mér
þykir vænt um bækur, og mér er
mikil ánægja að þeim gömlu bók-
um, sem til eru hér i safninu, þótt
þessi stofnun sé ekki bókasafn.
Prentsagan er þó ekki ómerkasti
þátturinn i sögu islenzkrar þjóð-
menningar, svo að mér finnst
ekki fara neitt illa á þvi, að hér
séu lika gamlar bækur innan
veggja.
,,Þessa Bibliu gef ég
Guði.....”
— Hér er eitt forláta eintak af
Guðbrandsbibliu. Hvernig komst
bUn liingað?
— Þjóðminjasafnið á tvær Guð-
brandsbibliur, en þessi sem þú
hafðir hönd á, er þó öllu merkari,
þvi að hún er með áletrun Guð-
brands sjálfs. Hann gaf þessa
bibllu kirkjunni á Hálsi i Fnjóska-
dal og skrifaði sjálfur á titilblað
hennar tileinkunn, sem enn er vel
læsileg, þótt aldir hafi liðið:
„Þessa Bibliu gef ég Guði og
kirkjunni að Hálsi Guðs blessaða
orði til eflingar og framgangs.
Bið ég og býð þá sem kirkjuna
halda að geyma og forvara hana
vel og bera hana ekki úr kirkj-
unni, ei ljá hana i burt, utan þeir
bæti spjöll, ef verða.
Guðbrandur Þorláksson meö
eigin hendi annó 1588, þann ni-
unda dag jóla.”
Ég játa, að þessi gamla,
virðulega bók með svo persónu-
legri áletrun, kemur alltaf við
minar bókasafnarataugar.
Guðbrandur lagði svo fyrir, að
// Hvort á ég að kaupa þennan
gamla hlut fyrir sjálfan mig
eða safnið? Siíkt hefði orðið
alltof mikil freisting fyrir
safnara/' segir þjóðminja-
vörður á sinn gamansama
hátt í þessu viðtali, þar sem
hann lýsir einkasöfnun sinni
og svo því, hvernig hann
hvarf smám saman frá
henni, en lét annarra hag
sitja í fyrirrúmi.
Þór MagnUsson þjóðminjavörður. Ungur að árum fékk hann starf á
fræðasviði, sem honum hafði veriö hugleikið frá barnæsku. Þvf helgar
hann nU krafta sina og þarf ekki svo mjög að leita annars, þótt áhuga-
mái eigi hann fleiri
þessi bók skyldi aldrei fara úr
kirkjunni á Hálsi, en þó er hún nú
komin i hingað i Þjóðminjasafnið.
Til þess er sérstök saga. Um
slðustu aldamót var á ferð hér á
landi brezk kona, mrs. Bannon að
nafni, og forrik. Hún kom að
Hálsi, sá þar Bibliuna og fékk
augastað á henni. Lauk svo að
hún keypti hana fyrir tvö hundruð
krónur.
En hafi þeir, sem kirkjunni
réðu, hugsað sem svo að kirkjan
ætti aðrar Bibliur, nýrri og betri
en þessa, og að kirkjan hefði
meiri þörf fyrir tvö hundruð krón-
urnar en þessa gömlu bók, þá
voru samt aðrir, sem mundu vel,
hvaö Guðbrandur biskup hafði
fyrir lagt, og gramdist þessi
verzlun.
Þegar nú mrs. Bannon frétti, að
til væru þeir Islendingar, sem
söknuðu sinnar gömlu bókar,
bauðst hún til þess að selja Bibli-
una Forngripasafninu á Islandi
fyrir sama verð og hún hafði
keypt hana gegn skriflegu loforði
um að hún yrði aldrei látin úr
safninu fara. Þá var hún keypt
aftur fyrir tvö hundruð krónur, og
hér er bréf, undirritað af Birni
Sigurðssyni, verzlunarfulltrúa i
London 1919, þar sem hann lýsir
þvi yfir, að þessi bók skuli aldrei
verða látin úr Þjóðminjasafni Is-
lands.
— Hér ert þú með aðra bók, aö
visu i mikiu minna broti. Hver er
hún?
— Hún er lika tengd Guðbrandi
Þorlákssyni. Þetta er sálmabók
Guðbrands biskups, prentuð á
Hólum árið 1589, og er eitt eintak
af þremur, sem til eru i heiminum
af þessari bók. Þetta eintak er að
vfsu ekki alveg heilt, þvi að það
vantar örlftið framan á bókina og
eitthvað ofurlitið i miðjuna lika,
en mér hefur verið sagt, að ekkert
þeirra eintaka, sem til eru, sé
heilt. Hins vegar hefur tekizt að
ljósprenta heilt eintak eftir þeim
bókum sem til eru, þvi að það eru
ekki sömu blöðin sem vantar i
þau þrjú frumeintök, sem til eru
af þessari gömlu bók. m >
Lesmál: Valgeir Sigurðsson
Myndir: Róbert Ágústsson
flokkur Hvað gera þau í tómstundunum? Greinaflokkur Hvað gera þau í tómstundunum?
o