Tíminn - 01.05.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Alþýöusambandsþing áriö 1930.
Myndina gaf Sigrún Hjartar-
dóttir Sögusafni verkalýös-
hreyfingarinnar.
Þeir sem þekkjast:
I. Agúst Jósefsson prentari. 2.
Jens Pálsson sjóm. 3. Arni
Guömundsson Dagsbrún. 4.
Asgrlmur Gíslason Dagsbr. 5.
Sigurbjörn Björnsson Dags-
brún. 6. Arni Agústsson Dags-
brún 7. Guömundur Ulugason
Dagsbrún. 8. Sigurður óiafs-
son sjóm. 9. Simon Bjarnason
Dagsbr. lO.Jón Magnússon.
II. Páll Þorbjörnsson. 12.
Brynjólfur Eirfksson. 13.? 14.
Valgcir Magnússon sjóm. 15.
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson.
16. ? 17. Guöjón Gunnarsson
lllif. 18. Guðmundur Gissurar-
son Hlff. 19. Agúst llólm sjóm.
20. óskar Jónsson, Hafnarf.
21. Nikulás b’riðriksson Dags-
brún 22. Jón Guðlaugsson. 23.
Sigurður Sæmundsson. 24. Jón
Arason. 25. Ingimar Jónsson.
26. Lúther Grimsson sjóm. 27.
Guömundur Einarsson sjóm.,
28. Siguröur Glslason. 29 ? 30.
Guömundur Jónsson Narfeyri.
31. Erlingur Friöjónsson. 32.
Jóhanna Egilsdóttir
Framsókn. 33. Finnur Jóns-
son. 34. Stefán Jóh. Stefáns-
son. 35. Héöinn Valdimarsson.
36. Jón Baldvinsson. 37.
Kjartan Ólafsson. 38.
Guömundur R Oddsson. 39.
ólafur Friöriksson. 40. Jón
Axel Pétursson. 41. Felix
Guðmundsson. 42. Sigurjón A.
Ólafsson. 42. Björn Blöndal 44.
Skarphéöinn Njálsson Dag-
brún. 45. ? 46. Guöjón Bald-
vinsson. 47. Jón Jóhannesson
isaf. 48. Eirikur Einarsson
Isaf. 49. Ingimar Bjarnason
Hnifsd. 50. Guðmundur Sigur-
geirsson Drangsn. 51. Sigur-
björn Oddsson 52. Arnþór
Jóhannesson Sigluf. 53. ? 54. ?
55. Jóhann Fr. Guömundsson.
56. ? 57. Pétur vélstj. Sigluf. 58
Siguröur Breiöfjörð. 59.
Guömundur Ó. Guðmundsson
60 ? 61 ? Guömundur Sigur-
geirsson Drangsn. 63 Svein-
Magnús (llllf>. 65 ? 66 Þor-
steinn Björnsson Hlif. 67 Jón
Guönason. 68 Emil Jónsson. 69
? 70 Steinunn Þórarinsdóttir.
71 Sigriður ólafsdóttir. 72 ? 73
Jóna Guðjónsdóttir Fram-
sókn. 74 Þrúður Friðriksdótt-
ir. 75 Vigdis Gissurardóttir. 76
? 77 Sigrún frá ísafirði. 78
Sigurrós Sveinsdóttir. 79. Sig-
riöur Erlendsdóttir. 80 ? 81
Guöjón Bjarnason Bolungar-
vik. 82 Hannibal Valdimars-
son. 83 Kristján Pýrfjörð
Sigluf. 84 Gunnar Friðriksson.
85 Hjörtur Cýrusson.
Fimmtudagur 1. maí 1975.
Fimmtudagur 1. mai 1975.
TÍMINN
11
Karítas Skarphéöinsdóttir heldur ræöu 1. maí á tsafirði.
Frá 1. mai hátíðahöldunum á Akureyri 1932 (?). Svona var nú pólitfkin þá hjá stimum. Sagt er að á myndinni megi greina ýmsa kunna
borgara.sem siöan liafa komið viö sögu.
SÖGUSAFN
verka lýðsh reyf inga ri n na r
Um allt land er verið að safna minjum um störf verkalýðshreyfingarinnar
Ijósmyndum, fundargerðarbókum og kröfuspjöldum, svo eitthvað sé nefnt
Viö opnun sýningarinnar I Listamannaskálanum, þegar Ragnar I Smára gaf kjarnann I
Listasafni ASI.
íslendingar eru safn-
arar, miðað við fátækt
sina og bágborna út-
gerð, þar sem timinn
fer lengst af i að afla
nauðsynja. Samt eig-
um við ýms ágæt söfn,
þjóðminjasafn, nátt-
úrugripasafn, bókasöfn
og fjöldan allan af
byggðasöfnum, þar
sem gömul áhöld og
munir fá að vera i friði
og til samanburðar við
það sem fæst i kaupfé-
laginu núna.
Ekki veit ég um aðsókn að
þessum söfnum, en þau voru
a.m.k. vinsæl, þegar ég var
bam. Það nýjasta er svo Sjó-
minjasafn, sem risa mun af
grunni i Hafnarfirði og það mun
hýsa merkilegar minjar, sem
annaö hvort enduðu ekki á hafs-
botni, né voru étnar upp af maur
i þurrafúanum, sem át þjóðina
inn i járnöldina um árið — bók-
staflega sagt.
Sögusafn verkalýðsins
En til eru fleiri söfn, en þau er
geyma áhöld, mublur og lista-
verk horfinna kynslóða, báta
þeirra og skip. Það nýjasta er
Sögusafn verkalýðshreyfingar-
innar.sem nú er verið að reyna
að setja á laggirnar.
Þegar ég fékk það verkefni að
skrifa grein um þetta safn i 1.
maf-útgáfu Timans, sló ég til.
Þetta hlaut að vera einkennilegt
safn. Hverju skyldu þeir safna?
Verkföllum? Kröfugönguspjöld-
um? Nei, varla, og einhverra
hluta vegna fór þetta nýja safn
og munir þess að minna mig á
Dulminjasafn Islands, en þang-
að hafði ég aldrei komið, enda
æriö myrkfælinn fyrir.
Stefán ögmundsson, prent-
smiðjustjóri og nú formaður á
skútu menntanna hjá ASl,
Menningar- og fræðsludeild al-
þýðu varð fyrir svörum, og þá
kom i ljós, að þetta nýja safn
var siður en svo ótimabært og i
rauninni á þessu stigi málsins,
viðleitni til þess að varðveita
minjar og skjöld hinna einstöku
verklýðsfélaga,aðsögn Stefáns.
Bréf MFA til
aðildarfélaga ASÍ
— Við viljum með þessu
vekja áhuga félaga og einstak-
linga viðs vegar um land á þvi
að halda til haga öllu þvi, er
varða kann sögu félaganna,
sagði Stefán. Ekki til þess að
safna þvi saman suður i
Reykjavik, heldur munum við
gera heildarskrá hér fyrir sunn-
an, en frumgögnin verða kyrr
úti á landi, hjá félögunum. Að
þvi getur auðvitað dregið — og
hlýtur að gera það, að komið
verði upp heildarsafni. I febrúar
áriö 1973 var aðildarfélögum
ASl sent svofellt bréf frá MFA:
„Kæru félagar!
I reglugerð fyrir Menningar-
og fræðslusamband alþýðu er á-
kveðið að eitt af verkefnum þess
skuli vera ,,að vinna að stofnun
sögusafns verkalýðshreyfingar-
innar.”
Ekki er ástæða til að fara um
það mörgum orðum hve brýnt
þetta verkefni er orðið, einkum
þegar haft er í huga að nú eru
liöin 75 ár frá þvi að fyrstu
verkalýðsfélögin voru stofnuð á
Islandi og enn hefur ekkert
heildarstarf verið unnið til þess
að leggja grundvöll að sögu- og
minjasafni verkalýðshreyfing-
arinnar.
Megnið af efnivið i slikt safn
liggur á dreif hjá einstaklingum
og félögum, misjafnlega vel
varöveitt. Margt er glatað af
rituðu máli, — fundargerðum,
skjölum og bréfum, — en auk
þess sem varðveitt er og að-
gengilegt, mundi án efa margt
koma i leitir, ef vakinn yrði á-
hugi og skilningur verkafólks i
þessu efni og hafið yrði skipu-
lagt starf verkalýðsfélaga um
allt land til uppbyggingar sögu-
safni.
Það sem brýnast er og enga
bið þolir er varðveizla þess, sem
hvergi er skráð og einungis býr i
minni manna, og aðeins fárra
frá fyrstu áratugum þessarar
aldar. Með segulbandinu mætti
mörgu bjarga af sjóði minninga
verkafólks ef strax væri hafizt
handa.
Hið næsta verkefni er skrá-
setning og söfnun.
Stjórn MFA er ljóst, að verk-
efnið sem hér um ræðir er ekki
fljótunnið, og við gerum okkur
grein fyrir, að myndarlegu
sögu-, minja- og mennin'gar-
safni islenzkrar verkalýðs-
hreyfingar verður ekki komið á
fót án aðstoðar fjölda manns og
með rlkum skilningi verkafólks
á verkefninu.
Enda þótt markmiðið, i fram-
tið, sé að koma upp á einum stað
veglegu sögu- og minjasafni is-
lenzku verkalýðshreyfingarinn-
ar, er erindi okkar nú að fylkja
liði til þessa starfs svo bjargað
verði þvi sem bjarga má og
stuðla að þvi að lagður verði
traustur grundvöllur að söfnun
og varðveizlu sögulegra gagna
og minja fyrir nútið og framtið.
I byrjun hugsum við okkur
þetta starf þannig:
Hvert cinasta verkalýðsfélag
i landinu setji á fót nefnd eöa
skipi fulltrúa til þess að „vinna
að stofnun sögusafns verkalýðs-
hreyfingarinnar.”
Verkefni nefndar eða fulltrúa
sé að sjá um eftirfarandi starf:
1. Viðtöl við eldra félagsfólk.og
sé það m.a. fengið til þess aö
segja frá starfi sinu I verka-
lýðshreyfingunni auk minn-
ingum úr daglegu lifi fyrri
ára, ennfremur viðhorfum til
nútiðar og framtiðar.
2. Skrásetning eftirfarandi atr-
iða:
a) Hvenær voru fyrstu samtök
verkafólks á staðnum eða i
byggðarlaginu stofnuð.
b) Hvað mörg voru félögin og
hver eru nöfn þeirra.
c) Hvaða timabil störfuöu
þau.
d) Hverjar voru helztu ástæð-
ur stofnunar verkalýðsfélag-
anna.
e) Hverjir voru helztu hvata-
menn og forustumenn.
3. Safna þarf Ijósmyndum og
kvikmyndum af:
a) 1. mai-hátiðahöldum og
öðrum hátlðum verkalýðsins,
kröfugöngum, verkfallsátök-
um.
b) Markverðumviðburðum úr
þjóðfrelsishreyfingu og frá
öðrum þeim fundum og sam-
komum, sem verkalýðsfélög
hafa átt aðild að.
c) Forustufólki, stjórnum og
öðrum starfandi meðlimum.
d) Húseignum og fundarstöð-
um félaganna.
e) Úr atvinnulifinu frá ýms-
um timum.
4. Fundargerðarbækur og
skjalasafn.
Safna þarf i örugga
geymslu: a) fundargeröabók-
um, b) skjölum, c) samn-
ingum d) bréfum.
Gera þarf skrá yfir efnið:
fjölda, brot bóka, blaðsiðu-
fjölda, timaskeið sem þær ná
yfir, fjölda bréfa og skjala,
dagsetningar og efni.
5. Blöð, bækur, ritlingar.
Safna ber blöðum, bókum,
ritlingum, dreifimiðum og
öðru prentuðu og fjölrituðu
efni, sem gefið hefur verið út
á vegum verkalýðshreyfing-
arinnar á staðnum.
Við ieggjum áherzlu á að allt
þaö sem safnaö er verði varð-
veitt á öruggum stað.
Við biðjum ykkur að hugleiða
og ræða þetta verkefni og hefja
starf sem fyrst, láta okkur siðan
vita hvaða mann eða nefnd þiö
hafið kosið til starfans og á
hvem hátt þið óskað að haga
samstarfi við MFA að þessum
málum.
Við viljum taka það fram, að
viðgerum ekki kröfu til þess að
okkur verði sendir munir eða
minjar, enda þótt við höfum hug
á að hefja söfnun þeirra og
koma upp tryggum safngeymsl-
um fyrir það sem okkur berst i
hendur. Hins vegar óskum við
þess að fá afrit af skýrslum sem
gerðareru um hina ýmsu þætti.
Enn fremur viljum við taka upp
samstarf við félögin um ljósrit-
un fundargerða og gagna, eftir-
töku ljósmynda og kvikmynda
og einstakra segulbanda.
Hér er mikið og gagnlegt
verkefni að vinna og vissulega
verðugt islenzkri verkalýðs-
hreyfingu, —að hún eignist veg-
legt minja- og menningarsafn,
sem varðveitt sé bæði þar sem
atburðirnir og sagan gerðist og
eins i góðri geymd heildarsam-
takanna, þegar til þess hafa
verið sköpuð fullkomin skilyrði.
— Verkalýðshreyfingin hefur
og hafði miklu hlutverki að
gegna I mótun þjóðfélagsins,
hélt Sgefán ögmundsson áfram.
Henni ber einnig að halda til
haga sögulegum gögnum um
starf sitt, komandi kynslóöum
til fróðleiks og rannsóknar.
Komiö hefur i ljós, t.d. þegar
efnt hefur verið til sýningar á
tyllidögum, að margt er glataö,
sem varpað gæti ljósi á sögu-
lega viðburði, en með þessu
starfi við ASÍ og MFA er unnið
að þvi, að koma skipulagi á
málin og vinna að nýju verð-
mætamati.
Þeir Stefán ögmundsson og
Tryggvi Þór Aðalsteinsson,
fræðslufulltrúi létu okkur góð-
fúslega i' té ýmsar merkilegar
myndir frá verklýösbaráttunni
á liðnum áratugum. JG
Lögreglukylfur og annað „hcrfang”, sem tekið var I Gúttó-
slagnum 9. nóv. áriö 1932. Kylfurnar tóku þeir af lögreglunni
og enn fremur merkið, en hakakrossinn af einhverjum öðrum.
Myndin er af sögusýningu MFA 1973.
Frá Sögusýningunni 1.—10. mai 1973.