Tíminn - 03.05.1975, Síða 7

Laugardagur 3. mai 1975.
TÍMINN
7
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, simi 26500 — af-
greiöslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verö I lausa-
sölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuöi.
Blaöaprent h.f.
V_______________________________________________________________J
Aðstöðumunur
Hitinn kraumar undir fótum manna viða um
land. Orkan brýzt um, heft og fjötruð, i berg-
lögunum, og verkfræðingar og stjórnmála-
menn gera áætlanir um að beizla hana til nytja
á æ fleiri stöðum á landinu.
Fyrsta hitaveitan, sem heill kaupstaður
naut, var gerð á Ólafsfirði, fyrir mörgum ára-
tugum. Siðan hefur nær tugur sveitarfélaga
stórra og smárra, fengið fullnaðarhitaveitu. Á
siðustu misserum hefur oliuverðið þrýst mjög
á auknar framkvæmdir af þessu tagi, og viða
eru hitaveitumál nú hvað efst á baugi. Sums
staðar eru þau á frumstigi umræðna og
könnunar, en annars staðar er hitaveitugerð
komin veí á veg.
En þó að jarðhiti sé viða mikill, er virkjun
hans til húsahitunar dýr, og einkum er afar-
mikill munur á stofnkostnaði eftir staðháttum
og ibúafjölda. Þannig er talið, að hitaveita i
Kópavogi, Garðahreppi og Hafnarfirði muni
kosta um 33 þúsund krónur á ibúa, 180 þúsund á
Siglufirði og sums staðar upp i 300 þúsund á
hvert mannsbarn að stofnkostnaði til.
Aðstöðumunurinn er þvi gifurlegur, þótt
kostur sé á jarðhita, og sums staðar virðist
sem smáum samfélögum hljóti að vera fyrir-
munað að nýta hann til húsahitunar fyrir
kostnaðar sakir, nema komi sérstök fyrir-
greiðsla, sem geri þeim kleift að risa undir
slikri framkvæmd á meðan fjárhagsbyrðarnar
sem henni fylgja, eru þyngstar.
Menningarvikur
Um langan aldur hafa Skagfirðingar haldið
sæluviku sina, sem upphaflega var efnt til i
sambandi við sýslunefndarfundina á Sauðár-
króki. Seinna kom til Húnavaka, sem haldin
hefur verið á Blönduósi, og Árvaka á Selfossi.
Um skeið var lika sérstakt menningarfélag i
Austur-Skaftafellssýslu, sem gekkst fyrir
héraðsmótum af svipuðu tagi. Viðar kann eitt-
hvað þessu likt að hafa tiðkazt.
Þessar útmánaðasamkomur eru ekki aðeins
gleðigjafi, þar sem þær eru haldnar. Þær eru
menningarvaki. Á þessum vökum og vikum er
þvi tjaldað, sem héraðsbúar hafa beztu fram
að tefla, hvort heldur það er i söng og tónum
eða mæltu máli, bundnu og óbundnu, leik eða
likamsiþrótt. Þær eru þannig fjölda fólks hvöt
til þess að leggja sig fram i glimu við
menningarleg viðfangsefni og geta beinlinis
laðað fram hæfileika, sem ella hefðu blundað
og koðnað niður.
Sem flest héruð, þar sem byggðum,
samgöngum og atvinnulifi er svo háttað.að
menningarvikum með þátttöku úr mörgum
sveitarfélögum verður við komið, ættu að feta
sig áfram á þessari braut, enda mun sums
staðar þegar kominn visir að sliku, svo sem i
Borgarfirði. Það mun enginn hörgull reynast á
frambærilegu fólki heima i héruðunum til að
bera uppi slikar menningarvikur, þegar á
reynir.
Vladimir Lomeiko, AFN:
Eiga menn að gleyma
heimsstyrjöldinni?
„Stríðið er eins og stingur í hjörtum milljóna
ekkna og munaðarleysingja"
ÉNGINN maöur I Sovét-
rlkjunum minnist styrjaldar-
innar meö glööum huga. 30 ár
eru liöin frá þvi fasistum var
stökkt á flótta, en strlöiö er þó
enn I hugum allra. Þaö blasir
viö augum á fölnuöum mynd-
um af ungum sonum og feör-
um, sem aldrei sneru heim.
Þaö bergmálar 1 hækjuskell-
um einfættra uppgjafarher-
manna. Striöiö er eins og
stingur 1 hjörtum milljóna
ekkna, munaöarleysingja og
þeirra, sem eru svo ógæfu-
samir, aö hiö liöna er oröiö
hlutí af llfi þeirra sjálfra og lifi
þeirra, sem þeim eru kærir.
En strlöiö er ekki eintóm tár
og sorg yfir missi, þaö er
einnig stolt yfir viönámsþrótti
og óeigingirni þjóöarinnar,
sem lagöi ófreskju fasismans
aö velli. Viö minnumst striös-
ins vegna þess, aö þvi er ekki
unnt aö gleyma. Þaö er okkur
jafn áþreifanlegt og heilagt og
heimur Piskarjovskoje
kirkjugarösins I Leningrad,
þar sem 641 þúsund manns
hvlla I friöi, sem dóu úr hungri
íumsátrinu: „Engu og engum
hefur veriö gleymt.”
Viö minnumst þessa ekki I
þvl skyni aö gera upp reikn-
ingana viö gamla óvini, heldur
I minningu hinna föllnu og for-
tlöar okkar, en án hennar vær-
um viö ekki á lífi.
Þess vegna getum viö ekki
látiö sem ekkert sé, þegar
sumir kjósa helzt aö láta
sigurinn yfir fasismanum
liggja gleymdan á orrustu-
vellinum, en ekki geymdan I
minni þjóöanna.
ÞETTA eru menn eins og
David Lascelles hjá Financial
Times I Bretlandi, sem vogar
sér aö segja, að menn á
Vesturlöndum kjósi helzt að
gleyma slöari heimsstyrjöld-
inni, kjósi aö láta máliö kyrrt
liggja til þess aö ýfa ekki upp
óþægilegar minningar. Ég
geri ekki ráö fyrir, aö allir
landar Lascelles séu sammála
þessari staöhæfingu. Þótt
Bretland hafi e.t.v. sloppiö
betur en meginland Evrópu,
þar sem það slapp viö innrás
landherja nasista, þá má
ekki gleyma orrustunni um
Bretland, V-1 og Coventry.
Ég er nýkominn úr feröalagi
um England og Skotland, þar
sem ég hitti aðra Breta, sem
hvorki hafa gleymt Coventry
né Stalingrad, hina hugrökku
sjómenn, sem sigldu I skipa-
lestum til Murmansk og
Arkangelsk. I hugum þeirra
voru þetta ekki tlmar óþægi-
legra .minninga, heldur tlmar
erfiörar baráttu gegn svörn-
um óvini, timar ógleyman-
legra fórna og ógleymanlegs
sigurs. 1 hugum þeirra er það
ekki brennandi spurning, eins
og I huga David Lascelles,
hvort heldur þaö voru ná-
kvæmlega Rússland eða
Vesturveldin, sem áttu úr-
slitaþátt I sigrinum yfir
Þýzkalandi fasismans. Þessir
menn, sem hafa óllkar stjórn-
málaskoðanir, eru nú, likt og
fyrir 30 árum, sammála þvi,
sem Winston Churcill sagöi I
ágúst 1944, aö rússneski her-
inn hafi greitt þýzka hernum
rothöggiö, þaö var ekkert ann-
aö afl I heiminum, sem megn-
aöi aö gera þaö.
Viö getum minnt þá á, sem
heldur kjósa tölur, aö Þjóö-
verjar og bandamenn þeirra
misstu 607 herdeildir á austur-
vfgstöövunum.
Ólíkt þeim, sem kjósa aö
Minnismerki I Hatin I Hvlta-
Rússlandi.
gleyma heimsstyrjöldinni siö-
ari, munum við ekki aöeins 20
milljónir fallinna landa okkar,
heldur og hundruö þúsunda
óbreyttra hermanna, liðsfor-
ingja og félaga I andspyrnu-
hreyfingunni i öörum löndum
bandalagsins gegn Hitler, sem
létu llfiö. Við munum ekki
gleyma þeim tima, þegar
fasistahættan þjappaöi rikj-
um meö ólikt þjóöskipulag i
eitt stjórnmála- og hernaöar-
bandalag.
EF TIL VILL eru þaö þessar
aöstæður, sem ekki láta I friöi
fólk eins og Carl Gustav
Ströhm hjá vesturþýzka blaö-
inu Die Welt, sem lætur móöan
mása I tilefni af 30 ára afmæli
sigurs okkar. I grein, sem ný-
lega birtist um þetta efni,
reynir hann aö leggja óviður-
kvæmilegt mat á sigur okkar
yfir fasismanum, án þess að
gera tilraun til aö leyna rót-
gróinni vanþóknun sinni á
okkur.
1 fyrsta lagi rangfærir
Ströhm anda ályktunar miö-
stjórnar Kommúnistaflokks
Sovétrikjanna i tilefni af 30
ara afmæli sigurs sovézku
þjóöarinnar I fööurlandsstrlö-
inu mikla 1941-1945. Aö þvi .er
hann segir, þá er ekki I
ályktuninni að finna eitt ein-
asta orö um gifurlegar þján-
ingar, dauöa og eyöileggingu,
sem heimsstyrjöldin slöari
haföi I för meö sér fyrir Ibúa
Sovétrikjanna.
Staöreyndin er, aö ályktunin
hefst meö þeim oröum, aö
strlöið, sem þýzkir fasistar
þröngvuðu sovézku þjóöinni út
I, hafi veriö einhver harðasta
raun, sem ættland okkar hafi
oröiö aö þola.
Svo rétt sé fariö meö, þá var
þaö ekki strlöiö, heldur fas-
isminn, sem kom striöinu af
staö, er leiddi ómælanlegar
hörmungar yfir þjóö okkar,
fasisminn sem Ströhm forðast
svo vandlega aö nefna á nafn I
greininni. Þaö, aö viö erum
ekki alltaf aö telja upp, hvaö
styrjöldin hafi kostað okkur,
byggist á þeirri staðreynd, aö
sérhver sovézkur borgari
kánn skil á þvi, en á ekkert
skylt viö fánýtar röksemdir
Ströhms þess efnis, aö þaö
stafi trúlega af minnimáttar-
kennd.
SLÍKAR tilfinningar voru
óþekktar I landi okkar, jafnvel
á þeim erfiöu árum strlösins,
þegar fólk á Vesturlöndum
var aö bollaleggja um, hvaöa
dag Moskva myndi falla.
Þeim mun slöur þekkjast slík-
ar tilfinningar nú, þegar árás
á okkur myndi jafngilda
sjálfsmoröi.
Ég skal minna á hvaöa af-
leiöingar strlöiö haföi fyrir
þjóö okkar meö tilliti til
þeirra, sem ekki geta skiliö,
hvers vegna viö erum stolt yf-
ir sigrinum yfir fasismanum.
Strlöiö tók I toll meira en 20
milljónir mannslífa i Sovét-
rlkjunum.
Nasistar útrýmdu og drápu
sex milljónir manna á her-
numdu landsvæðunum I
Sovétrlkjunum.
Meira en fjórar milljónir
Sovétborgara voru fluttar til
Þýzkalands og settar þar I
þrælkunarvinnu.
Hvorki meira né minna en
1710 borgir og bæir og yfir 70
þúsund sveitaþorp voru eyöi-
lögð, og 6 milljónir húsa voru
jafnaöar viö jöröu eöa brennd-
ar til grunna. Tuttugu og fimm
milljónir manna uröu
heimilislausar.
Tjóniö, sem þjóöarbúiö varð
fyrir, er metið á 679.000
milljónir rúblna, en þaö sam-
svarar þriöjungi af þjóöarauö-
æfum Sovétrikjanna.
ÞEIR, sem ekki skilja, hve
miklar þjáningar viö uröum
aö liöa, munu aldrei skilja til
fulls fórnir sovézku þjóöarinn-
ar á strlðsárunum og eftir
styrjöldina. Þeir munu aldrei
skilja, hversu striðið hefur
leitt I ljós llfsmátt sovézka
rlkisins og hins sósialiska
skipulags.
Strax frá upphafi varð striö-
iö okkur heilagt föðurlands-
striö allrar þjóöarinnar gegn
innrásarhernum. Þetta sést af
hetjudáöum fjöldans á vig-
stöövunum aö baki viglínunn-
ar, af kjöroröunum: „Allt fyr-
ir hermennina á vígstöövun-
um, allt fyrir sigurinn”, sem
jafnvel nú vekja heiftúöug viö-
brögö hjá þerra Ströhm.
Ströhm geðjast ekki aö af-
mælishátiöahöldunum I tilefni
af sigri okkar, sem hann kall-
ar háöslega „hinn mikla
fagnaðardag”. Viö skulum
ekki hiröa um ástæöuna fyrir
andúö hans.
Viö munum ekki gleyma
þessari styrjöld, sökum þess
aö viö viljum ekki aö önnur
slik brjótist út nokkru sinni.
ÞEGAR við erum spurö: „A
maður aö minnast styrjaldar-
innar?” þá langar mig til aö
svara meö annarri spurningu:
„Getur nokkur gleymt
henni?” Er hægt aö gleyma
þeirri miklu ógæfu, er land og
þjóö varö fyrir og haföi I för
meö sér óbærilegan missi og
haföi áhrif á örlög sérhvers
manns? Er unnt aö gleyma
þessum tlmum hetjudáöa og
fórna almennings, þegar land-
ar mfnir kusu heldur aö deyja
I gálganum en svíkja land sitt,
þegar þeir köstuöu sér fyrir
skriödreka með sprengjur I
hönd? Við, sovézka þjóöin,
sem innrásarherinn lýsti Ut-
laga, stóöum augliti til aug-
litis viö hræöilegan og árásar-
gjaman fjandmann, sem ná-
lega öll Evrópa studdi. Viö
héldum okkar i þessari ban-
vænu baráttu og bárum hærri
hlut aö lokum.
Sigurinn er I sannleika
heilagur fyrir Rússa, og eng-
Frh. á bls. 15
-JH.