Tíminn - 11.05.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 11. mai 1975.
Raunasaga um
órólegt fólk
AAorðingjar
á Hafnabergi
Skotgat á glugga ibúðar f höfuöborg landsins.
Einhverjir, sem hafa gert sér erindi út I Viðey, hafa gengið þannig um
Viðeyjarstofu, hús Skúla fógeta og eina elztu býggingu I landinu.
Fyrir nokkrum dögum voru
menn á göngu úti á Reykjanes-
skaga. Þegar þeir komu á Hafna-
berg, voru þar fyrir þrir menn,
sem höfðu sér að helgargamni að
skjóta af byssum niður i bergið,
þar sem fuglar settust á syllur og
háa, er þeir komu fljúgandi af
hafi. Ekki var þetta lifsbjargar-
vegur þessara þremenninga, þvi
að engan kost áttu þeir þess að ná
fuglinum, sem þeir bönuðu.
Þama var einungis að verki nátt-
úra spellvirkjans, drápfýsn og
kvalalosti. Þarna voru framin
morð til dundurs.
Ekki þarf að hafa mörg orð um
aökomuna. Hér og þar um bergið
lágu helskotnir fuglar, en aðrir
voru i fjörbrotunum fyrir neðan,
og lemstraðir fuglar og særðir úti
um allan sjó. Þetta var lika það,
sem til hafði verið stofnað. Þetta
var erindið, sem þessir þrir lán-
lausu menn höfðu átt með skot-
vopn út á Hafnaberg um það bil,
er vorið kom að landi til þess að
glæða líf og fjör um dal og strönd.
Einhver kann að Imynda sér, að
svona illmennska sé næsta fátið
meöal okkar hálofuðu þjóðar. Em
nei ó-nei. Ekki er þvi að heilsa.
Þess konar atburöir gerast oft.
Það fólk gengur bisperrt okkar á
meðal, er gerir sér ómak til þess
og hefur nautn af þvi að skjóta I
björgin, þegar fuglinn er farinn
að fljúga að, meira að segja þeg-
ar hann situr þar á eggjum og
ungum. Þá er lika mestum usla
hægtab valda á skemmstum tima
og með minnstri fyrirhöfn. Sumir
grýta hann, þegar svo stendur á,
meinfýsnir aumingjar, sem ekki
hafa byssu handbæra, eins og ná-
ungarnir i sögu Halldórs Laxness
um kristnihald undir Jökli.
Ekki skal fullyrt um það,
hversu viða um land svona at-
ferli, sem ekki verður annað kall-
að en andstyggilegur glæpur, á
sér stað. En vister það, að Hafna-
berg er sliku undirorpið og fleiri
staðir á Reykjanesskaga. En
hvort sem slikt gerist oftar eða
sjaldnar, þá er kominn timi til
þess að tekið sé ærlega I hnakka-
drambið á þeim lýð, sem bregður
sliku fyrir sig.
Til hvers erum við lika að
skreyta okkur með tali um nátt-
úruvernd, fuglafriðun og dýra-
vemd, ef annað eins og þetta er
látið viðgangast ár eftir ár, án
þess aö þeir, sem að sliku verki
ganga, hitti sjálfa sig fyrir? 011
faguryrðin eru ekki annað en
vindur og bóla, ef ekki er tekið
fast I taumana — aðeins lausa-
fjöður til skrauts i gráu stéli. Hafi
menn, sem þetta aðhafast, eða
annað þvi likt, ekkert að óttast,
ehim við öll samsek.
Óþjóðalýður í
búf jórhögum
Frásögnin um hinar óhugnan-
legu skyttur á Hafnabergi kom
þvl fólki tæpast á óvart, er hirt
hefur um að fylgjast með þvi,
hvernig byssum er beitt af óvönd-
uðum mönnum. Orð hjónanna I
tsólfsskála, sem fylgdu i kjölfar-
ib, hafa liklega komið flatt á
fleiri. Þau sögðu frá þvi, hvernig
óþjóðalýður beitir byssum slnum
á búfénað I haga, hross og kindur.
Skotið hafði verið á hest og reynt
að skjóta fætur undan kind til
þess að njóta þess „gamans” að
sjá hvernig hún ylti helsærð niður
bratt fjall. Hugarástand slikra
manna er að visu torskilið. En
það er andstyggilegt.
Ekki er grunlaust um, að viðar
kunni að leynast vitneskja um
sams konar athæfi, og raunar er
það aðeins rökrétt framhald af
hinu: Hvers vegna skyldu þeir,
sem hafa sér að leik að skjóta án
nokkurra sibferðilegra hamla, á
bjargfugl, sem er að vinast og
hreiöra sig, vila fyrir sér að miða
vopni sinu á búfénað, stærra skot-
mark og auðhittnara? Þar leiðir
bara eitt af öðru: A mjóum
þvengjum læra hundarnir að
stela. Eitt blóðugt gaman utan við
lög og rétt og almennt velsæmi
kallar á annað, ef svo slæst.
Kannski dettur einhverjum i hug
að reka riffilhlaup út um bil-
glugga, ef hann sér kýr á túni,
þegar hann ekur fáförulan veg, til
dæmis á vorbjartri nóttu.
Eða á að skera upp herör gegn
þessari ónáttúru, áður en svo
langt er gengið i óhæfuverkun-
um?
Spellvirkja-
þóttur
Vikjum nú að öðru, sem að visu
er ekki eins saknæmt, en sýnir þó
artina, veldur verulegu tjóni og
getur verið stórhættulegt. Það er
sú skothrlð, sem sjáanlega dynur
á umferðarmekjum, mannlaus-
um húsum og öðrum mannvirkj-
um, þar sem enginn er til dag-
legrar tilsjónar.
Þessar gálausu skyttur geta
hæglega valdið slysi, hvenær sem
er, og jafnvel orðið fólki að fjör-
tjóni, og þeim mun fremur sem
oft munu þarna að verki ölvaðir
menn. En fyrst og fremst hlýtur
athyglin að beinast að ómenning-
unni, skemmdarfýsninni og
kæruleysinu, sem býr að baki
verknaði af þessu tagi. Þar er
fólgin sjálf undirrótin — frumhvöt
þess, að nokkur lætur þetta henda
sig, nema vanvitar séu.
Það er lika fólk þessarar fátæk-
legu, sálarlitlu gerðar, sem spillir
sæluhúsum og björgunarskýlum,
sem aðrir hafa varið fé og fyrir-
höfn til þess að koma upp, og stela
úr þeim nauðþurftum, er lif getur
legið við, að þar séu. Heimskuleg,
tilgangslaus og andþjóðfélagsleg
hugdetta er framkvæmd jafn-
skjótt og hún kviknar i seyrðu
heilabúi, þar sem mannslundin
hefur verið slitin úr tengslum við
aðra þætti, sem stjórna hátterni
fólks.
Andspænis talandi táknum um
samhjálp, samábyrgð og fórnar-
vilja karla og kvenna, sem gefa fé
og safna til þess, að þeir, sem I
nauðum lenda á heiðum og eyði-
slóðum, megi halda lifi og limum,
eru þessi spellvirki, framin, slik
er siðblindan. Um þá, sem þar
eru að veki, eiga fyllilega við hin
fornu orð, að sjáandi sjá þeir ekki
og heyrandi heyra þeir ekki. Þeir
standa uppi skilningsvana, þó að
þeir lesi frásagnir af fólki, sem
setti ljós út I glugga i dimmviðri
og hriðum eða hringdi kirkju-
klukkum til leiðbeiningar fólki,
sem kunni að vera aö villast i ná-
grenninu. Þeir myndu verða sein-
ir til þess að átta sig á sögunni um
Pétur á Gautlöndum, sem braut
klammann af vörðunum á Mý-
vatnsheiði, svo aö þeir, sem á eft-
ir komu, sæju þær á hvitri hjarn-
breiðunni. Og það kveikir tæpast
týru i hugskoti þeirra, þó að þeir
heyri um fólkið, sem reiddi fram
stórfé til viðbúnaðar vegna sæ-
fara i Svalvogum vestra og bónd-
ann, sem ruddi veg um hinar
mestu torfærur, svo að slysa-
vamasveitir geti komizt á vett-
vang á útskaganum, ef til þarf að
taka.
Bitið nærri
greni
„Fótsár af ævinnar eyöimörk
einn unaðsblett fann ég — til þess
að deyja”, sagði Einar Bene-
diktsson. Sá eyðiblettur, sem
hann fann sér til þess að deyja á,
var Herdisarvik. Þar stendur litla
húsið hans autt yfirgefið — og
hart leikið af spellvirkjum. Þvi
hefur ekki verið vægt fremur en
öðrum húsum, sem enginn er til
að vemda. Þaðer engin vörn, þótt
þetta sé siðasti hvildarstaður
þjóöskálds — I eign og umsjá há-
skólans: Byssurnar á loft, neyt-
um aflsins til þess að brjótast inn
I kofann!
Það er þó ekki aðeins á eyði-
stöðum, sem það er haft að leik að
spilla eignum. Það geristlika við
þéttbýlið, meira að segja inni i
sjálfum bæjum landsins.
Gluggar eru brotnir með grjót-
kasti I húsum, sem eru i smiðum,
og eru til dæmis ekki mörg miss-
eri siðan einhverjir fundu hvöt
hjá sér til þess að leika þannig
byggingar örrykja og fatlaðs
fólks I Reykjavík. Ljósker eru ár-
lega brotin með grjótkasti fyrir
fémuni, sem samtals nema mjög
miklu, og hafa mál af þvi tagi úr
Kópavogi verið á döfinni að und-
anförnu. Og allir kannast við,
hvernig sætin i strætisvögnunum
eru leikin —ristsundur, klóruð og
krotuð. Eða hvað um húsmuni
sumra skóla?
Þetta mætti rekja i lengra og
fyllra máli og færa dæmi til. En
þessi ádrepa verður að nægja. En
þvi verður þó að bæta við, sem
lakast er, að það eru oftast börn
og unglingar, er að þvi standa, er
hér var siðast lýst. Við skulum
vona, að þorri þeirra, sem þar
koma við sögu, leggi af þess kon-
ar strákapör, er þeir þroskast. En
þvi miður er ekki unnt að treysta
þvi, að þau vitkist svo öll, að eng-
in brotalöm sitji eftir, þótt árin
færist yfir.
• •
Okumenn
og jarðvegssár
Enn er að einu að vikja,
og er þá aftur komið
að þeim, sem ættu að
hafa náð andlegum þroska til
þess að hafa gát á sjálfum sér.
Þaö eru ökuþórarnir, sem ryðjast
á bifreiðum sinum yfir hvað sem
fyrir verður án þess að skeyta um
afleiðingarnar. Fyrir fáum árum
var lltil gróðurvin sunnan undir
Armannsfelli að fara i örtröð af
völdum fólks, sem ók þar um
grundir og brekkur. Vatnsrásir
höfðu myndazt i hjólförunum i
brekkunum, svo að til jarðvegs-
eyðingar horfði, og kjarrið var
bælt og troðið og lemstrað eftir
hjólbarða bifreiða þessa fólks,
sem ekki hafði horft I það, hvað
það var að gera.
Nú hefur að visu verið við þessu
séð með girðingu og græðslu jarð-
vegssára. En á ótal stöðum á
landinu má sjá eitthvað viðlika.
Óviðráðanleg virð-
ist sú hneigð margra að ryðjast
um vegleysur á bilum upp á hóla
og hæðir, og getur að lita dæmi
um þess konar á Kögunarhóli i
ölfusi og Meyjarsæti I Þingvalla-
sveit.. A eftir fer svo uppblástur-
inn, er vindurinn nær að sverfa
sárin.
En jafnvel á jafnsléttu geta
bilaslóðir orðið upphaf landeyð-
ingar, sérstaklega á hálendinu á
mörkum þess, er gróðurinn held-
ur velli, ef honum er ekki misboð-
ið. Hver maður, sem ekki vill eiga
það I hættu, að hann sé að spilla
landi sinu, verður á slikum stöð-
um að minnast þess, að honum
ber að halda sig á troðnum slóð-
um — ekki mynda nýjar.
Þvi miður virðist svonefndur
torfæruakstur, sem farið er að
tiðka með talsverðum auglýs-
ingabrag, hafa ýtt undir misferli
af þessu tagi, og er kominn tlmi
til þess, að honum verði mark-
aðurbás, þar sem slíkar athafnir
valda ekki skemmdum. Eftir sem
áður er þó hætt við, að hugmynd-
in freisti fleiri en skyldi til þess að
þreyta þvilikan akstur á óviður-
kvæmilegum stöðum.
Löggæzla
og viðurlög
Hér hefur margt verið rakið,
sem miður fer meðal okkar. Sumt
af þvi er stórhættulegt og beinlin-
is viðbjóðslegt — annað að
minnsta kosti heldur ömurlegur
vitnisburður um hugsunarleysi.
Flest er það brot á lögum og
reglugerðum.
Samt sem áður er þess sjaldan
getið, að lögum hafi verið komið
yfir þá, sem brotlegir eru — og þá
eru þeir ekki undanskildir, sem
verstu verkin vinna. Vafalaust er
oft vandkvæðum bundið að færa
sönnur á, hverjir hafa brotið af
sér. En svo er einnig um þá, sem
brjótast inn eða stunda smygl.
Þó eru smyglarar og þjófar oft
klófestir, og frá þvi sagt, hvaða
viðurlögum þeir sæta. Eflaust
hefur lögreglan og löggæzlu-
mennirnir nóg á sinni könnu, en
linkind við þá, sem fremja spell-
virki, niðast á náttúru landsins og
valda eignatjóni æ ofan i æ getur
gengið úr hófi fram.
En þarna er ekki við löggæzlu-
menn eina að sakast, ef tilfe'llið
er, að á hakanum sitji að grafast
fyrir rætur slikra mála, heldur
einnig almennra borgara. Ein-
mitt þeir verða iðulega vitni að
atburðum af þessu tagi eða hafa
grun um þá, og þá ætti það að
vera borgaraleg skylda að koma
slikri vitneskju á framfæri við
rétta aðila, en geyma þá ekki með
sér I þögn.
Byssuleyfi
t þessu samhengi verður ekki
komizt hjá að vikja aö
þvi, hversu auðvelt er að
fá leyfi til þess að
kaupa og eiga byssur h'ér á landi.
Allir, sem um slikt sækja, fá leyf-
ið, svo framarlega sem þeir eru
ekki brotamenn, eru orðnir tvi-
tugir og hafa uppáskrift tveggja
manna, sem öllum mun leikur að
afla. Engar kröfur eru gerðar um
kunnáttu um meðferð skotvopna
né þörf manna á byssu.
Miklu fleiri fá með þessum
hætti byssuleyfi en hæfir eru til að
njóta þeirra, og það er óviður-
kvæmilegt, að menn, sem enga
leiðbeiningu eða æfingu hafa
fengið i skotfimi, byrji á þvi að
miða byssu að lifandi fugli. Rök-
rétt væri, að undanfari byssuleyf-
is væri námskeið á vegum skotfé-
lags, þar sem þvi verður við kom-
ið, en ella óræk sönnun þess, að
menn kunni skil á þvi, hvað er
skynsamlegt færi og hafi þjálfun
og hæfni til þess að hitta i mark.
Og kunni þar að auki meginatriði
friðunarlaga.
Þetta hefur verið reifað hér að
gefnu tilefni þar sem var aðkom-
an á Hafnabergi á dögunum og
frásögn Herthu og Isólfs I Isólfs-
skála. Sjálf geymum við senni-
lega I minni dæmi um harla við-
sjárverða meðferð á skotvopnum
hér innan bæjar, og aðrir á öðrum
þéttbýlisstöðum á landi kynnu að
geta rifjað upp eitthvað svipað úr
heimahögum sinum. _jp