Tíminn - 11.05.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 11. mai 1975.
TÍMINN
19
títgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Heigason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindargötu, simar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Blaðap’renth.f.
Ibúðarbyggingar —
leiguíbúðir
Viða um land er hin mesta húsnæðisekla og
stendur ekki annað meira fyrir þrifum mörgum
byggðarlögum, þar sem atvinna er yfrin og fram-
lag hvers einstaklings við gjaldeyrisöflun marg-
falt á við það, er annars staðar gerist, þar sem
þjónustustörf eru yfirgnæfandi. Þessi byggðarlög
eru máttarstoðir þjóðfélagsins, og þjóðin öll á þess
vegna ekki litið i húfi, að þau dafni og haldi áfram
að mala henni gull.
Á undanförnum árum hafa kaupfélögin viða
hlaupið á myndarlegan hátt undir bagga með fólki
við byggingu ibúðarhúsnæðis, lánað byggingar-
efni, unz húsnæðismálastjórnarlán fengust, og
brúað þannig bil, er ella hefði orðið mörgum illvið-
ráðanlegt. Sum kaupfélög hafa meira að segja haft
forgöngu um byggingu ibúðarhúsa, sem afhent
hafa verið fólki fokheld.
Vegna samdráttar i bankalánum og rekstrar-
fjárskorts, sem af þvi hlýzt, er nú aftur á móti svo
komið, að kaupfélögin eru þess ekki megnug að
lána byggingarefni eins og áður, og fyrir margan
mannin þýðir það i reynd, að hann getur ekki haf-'*
izt handa um að koma sér upp ibúðarhúsi.
Þegar vinstristjórnin sat að völdum voru lög
samþykkt um byggingu þúsund leiguibúða á veg-
um sveitarfélaga viðs vegar um landið, og átti
þetta að vera fyrirgreiðsla hliðstæð svonefndri
Breiðholtsáætlun. Þessi hús áttu að risa á árunum
1974-1978. Þúsund ibúðir myndu að sjálfsögðu bæta
verulega úr húsnæðisnauðinni, og einkum hafa
mikið gildi fyrir ungt fólk, sem ekki hefur unnizt
timi til þess að búa svo i haginn fyrir sig, að það
geti sjálft umsvifalaust ráðizt i byggingu ibúðar-
húss handa sér.
Nú ber þann skugga á, að óliklegt verður að telj-
ast, að þessar ibúðir komizt upp á þeim tima, sem
ákveðinn var. Búið er að visu að ákveða i megin-
dráttum, hvar þær skuli reistar, og fyrirheit voru
gefin i fyrra um framlög til 280 slikra ibúða. Á
árunum 1974 og 1975 hefur húsnæðismálastjórn þó
ekki samþykkt lánveitingu til nema rösklega
helmings þessara ibúða, og fyrir siðustu áramót
höfðu aðeins tæpar fimmtiu og tvær milljónir
króna verið greiddar út á 65 ibúðir i sjö sveitar-
félögum — i Bolungavik, Siglufirði, Húsavik, Höfn
i Hornafirði, á Sauðárkróki, Dalvik og Egilsstöð-
um. Nokkuð hefur þó verið aukið við þetta siðan.
En margir eru þeir staðir lika, þar sem menn vita
ekki enn, hvaða fyrirgreiðsla er að vænta ná hvén
ær.
Samhliða almennri lánatregðu getur þess vegna
orðið viðsjárverð stöðnun i húsbyggingum, jafnvel
á þeim stöðum á landinu, þar sem unnt væri að
draga enn meira i þjóðarbúið með þeim atvinnu-
tækjum, sem tiltæk eru, ef ekki vantaði húsnæði
handa fleira fólki.
Nú er komið vor. Lokadagurinn er i dag. Viða á
hinum mestu uppgripastöðum á Vestfjörðum,
Norðurlandi og Austurlandi er sá timi skammur,
er unnið verður að framkvæmdum úti við. Þar má
ekki glata neinum sumarvikum. Þess vegna verð-
ur jafnan að komast sem fyrst á hreint, i hvað
kleift verður gert að ráðast.
—JH
Joseph C. Harsch: The Christian Science Monitor:
Ford forseti hefur einmitt
gert það, sem honum
var ætlað
Nú er leitað samrdðs við þing og stofnanir við
stefnumótun og dkvarðanir
MARGIR Bandarlkjamenn
hafa látið i ljós óánægju með
ýmislegt af þvi, sem valdhaf-
arnir I Hvita húsinu hafa gert
eða látið gera siðan Ford tók
við forsetaembætti. Flest af
þessu hefur þó verið óhjá-
kvæmilegt og eðlilegt, og hlýt-
ur að koma I hlut sérhvers for-
seta. Engum forseta hefur
nokkurn tima tekizt að gera
öllum þegnum rikisins til hæf-
is alla tið, enda hefur enginn
þeirra reynt það.
Eitt óánægjuefnið er þó al-
veg sérstaks eðlis, og er
ástæða til að athuga það nán-
ar. 1 gagnrýninni út af þessu
atriði kemur einmitt óbeint
fram, hve mikið Bandarikja-
mönnum hefur auðnazt að
hljóta af þvi, sem þeir voru að
sækjast eftir, þegar þeir los-
uðu sig við Richard Nixon.
ÞETTA nýja óánægjuefni er,
að Ford forseti sýni ekki nægi-
lega ákveðni i tæka tið. Venju-
lega kemur þetta fram i nöldri
eins og eftirfarandi setning-
um:
„Hvers vegna aðhefst hann
ekki eitthvað?”
„Hvað er hann að hika og tvi-
stiga?”
„Hvað á allt þetta orðagjálf-
ur að þýða, þegar skjótar at-
hafnir skipta einmitt mestu
máli?”
Svo mörg voru þau orð.
Sú var tiðin, þegar þeir sátu
á forsetastóli Kennedy, John-
son og Nixon, að i hlut Banda-
rikjamanna komu margar
djarflegar, skjótar og afger-
andi athafnir. Þetta var raun-
ar höfuðeinkenni þessa valda-
timabils, sem hefur stundum
verið kennt við „alræði forset-
anna”.
Eftir að Kennedy tók við
völdum, varð sú breyting
smátt og smátt á, að forsetinn
varð i æ minna mæli verk-
stjóri við stjórnarathafnir i
Washington. Hann varð meira
og meira einn um ákvörðun
þjóðarstefnunnar og fram-
kvæmd hennar.
i RAUN og veru er ekki verið
að ýkja svo sérlega mikið þeg-
ar sagt er, að John F. Kennedy
hafi gerzt konungur, en þeir
báðir, Lyndon Johnson og
Richard Nixon, hafi tekið að
sér hlutverk keisara. Stjórn
Bandarikjanna nálgaðist æ
meira það fyrirkomulag, þeg-
ar æðsti maðurinn eykur stöð-
ugt vald sitt, og að lokum var
svo komið, að gamla, banda-
riska valdkerfið samkvæmt
stjórnarskránni var aðeins
viðurkennt i orði en ekki á
borði.
Sérkenni hinna keisaralegu
tjórnarhátta koma skýrast
fram i þvi, að öll meiriháttar
stefnumótun fer fram I höfuð-
stöðvum æðsta valdsins. A
valdaárum þeirra Kennedys,
Johnsons og Nixons var öll
stefnumótun með þeim hætti,
að áhrifahlutur rikisstjórnar-
innar, þingsins, dómsmála-
kerfisins, háskólanna, blað-
ánna og embættismanna rikis
og borga rýrnaði jafnt og þétt.
ÞING og stjórn komu Gerald
Ford einmitt fyrir i Hvita hús-
inu til þess að leysa upp hið
keisaralega kerfi og endur-
reisa hið gamla, bandariska
stjórnkerfi i þeirri mynd, sem
viðgengizt hafði allt til þess að
Eisenhower lét af völdum. Og
þetta hefur hann óneitanlega
gert. Árangurinn kemur svo ó-
hjákvæmilega fram i þvi, að
kvartað er undan of mikilli ó-
ákveðni og of litilli athafna-
semi I Washington.
Vitanlega dregur verulega
úr öllum athafnahraða, þegar
þingi, fylkisstjórn, borgar-
stjórum, háskólum, blöðum
o.s.frv. er á ný veitt aðild að
stefnumótuninni. Sá ómót-
mælanlegi kostur fylgir hinu
keisaralega kerfi, að það get-
ur verið skjótt til allra at-
hafna. Þetta kostar að visu, að
athafnirnar bera einræðisblæ,
en kerfið er óneitanlega fljót-
virkt.
ÞEGAR Nixon fór með völd,
þótti Bandarikjamönnum
þessi skjótvirkni of dýru verði
keypt. Það er höfuðástæða
þess, að nú situr á forsetastóli
maður' sem tekur ekki skjót-
ar, djarflegar ákvarðanir upp
á sitt eindæmi, heldur leitar
fyrst álits allra þeirra manna,
stofnana og samtaka, sem
eiga hagsmuni sina eða á-
hugamál undir ákvörðuninni.
Gerald Ford leitar álits ann-
arra i öllum málum, sem mik-
ilvæg eru og margslungin að
eðli. Þingiðhefur ekki áður átt
jafn mikinn og stöðugan þátt i
■stefnumótuninni siðan stjórn
Eisenhowers lét af völdum.
Þegar hin opinbera ráð-
stefna um efnahagsmálin var
haldin, komu til Washington
flestir færustu hagfræðingar
landsins. Háskólamennn og
hugsuðir „vitbankans” eru á
ný farnir að eiga leið öðru
hvoru milli sinna venjulegu
vinnu — og dvalarstaða og
valdastólsins i Washington.
VERT er, og raunar mikil-
vægt, að gera sér þess grein,
að hið forna og nýja kerfi ráð-
gjafarstjórnar hefur bæði
kosti og galla. Fullkomið og
gallalaust stjórnkerfi er ekki
til. Þeir, sem kvarta undan of
miklu málæði og of litlum at-
höfnum i Washington, eru ein-
ungis andhverfa hinna, sem
áður kvörtuðu undan of ein-
ræðislegri stjórn.
Valdkólfurinn hefur sveifl-
azt langa leið siðan þeir
Kennedy, Johnson og Nixon
sátu að völdum. Ef til vill hef-
ur hann sveiflazt helzt til
langt.
Ég er til dæmis þeirrar
skoðunar, að þingið gangi of
langt I afskiptum sinum af ut-
anrlkismálum. Hitt er svo
annað mál, að valdkólfurinn
hafði áður sveiflazt allt of
langt i átt til einræðisstjórnar.
Það stjórnarkerfi, sem við
höfum nú, er óneitanlega sein-
virkara, og ef til vill ekki eins
árangursrikt. En hinu verður
ekki neitað, að það er ólikt ör-
uggara.
Gerald Ford forseti i skrif- tofu sinni.