Tíminn - 14.05.1975, Blaðsíða 7

Miövikudagur 14. mai 1975.
TÍMINN
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, slmar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Biaðap’renth.f.
Mikið afrek
Dönsk blöð skýrðu frá þvi um seinustu helgi, að
danska rikið hefði á fjárhagsárinu, sem lauk 30.
marz siðastl. greitt um 2.5 milljarða danskra
króna i atvinnuleysisstyrki. Miðað við að sú tala
atvinnuleysingja sem nú eru skráðir i DanmÖrku,
héldist, yrði árleg greiðsla rikisins vegna at-
vinnuleysisstyrkja um 5 milljarðar danskra
króna, eða næstum 140 milljarðar islenzkra
króna.
Þótt þessar tölur séu háar sýna þær aðeins
litið brot af þvi tjóni, sem atvinnuleysið veldur
Dönum um þessar mundir. Hið mikla vinnutap
danska þjóðarbúsins, sem hlýzt af þvi að rúmlega
100 þúsundir vinnufærra manna ganga atvinnu-
lausir, nemur að sjálfsögðu margfaldri þeirri
upphæð, sem rikið greiðir i atvinnuleysisstyrki.
Mesta tjónið, sem hlýzt af atvinnuleysinu, er þó
tvimælalaust fólgið i þeim dapurlegu andlegu
áhrifum, sem fylgja þvi, að vinnufúst fólk fær
ekkert verk að vinna, er samrýmist getu þess og
starfslöngun.
Það eru ekki aðeins Danir, sem hafa búið við
stórfellt atvinnuleysi að undanförnu. Þetta gildir
einnig um næstum allar nábúaþjóðir okkar i
vestri og austri að undanförnu. ísland má heita
næstum undantekning að þvi leyti, að þar hafa
allir getað haft nóg að vinna, er þess hafa óskað.
Að þvi leyti hafa Islendingar varizt kreppunni,
sem nú fer um löndin, betur en næstum flestar
þjóðir aðrar. 1 sannleika sagt, er þetta mikið af-
rek, sem sjaldnast er nægilega á lofti haldið,
þegar rætt er um stjórnarfarið i landinu.
Þvi er ekki að neita, að það hefur kostað veru-
legt átak að halda uppi fullri atvinnu i landinu á
þeim krepputimum, sem hafa rikt i heiminum
um skeið. Það hefur orðið að gripa til gengis-
fellinga og ýmissa fjárhagslegra aðgerða
annarra, sem hafa haft nokkura kjaraskerðingu
i för með sér. Reynt hefur verið að vega gegn
þessari kjaraskerðingu með þvi að bæta sérstak-
lega hlut þeirra lægstlaunuðu. Þrátt fyrir þessar
aðgerðir, má fullyrða, að Islendingar búa um
þessar mundir við betri kjör en flestar þjóðir
aðrar, t.d. við miklu betri kjör en þær þjóðir, sem
búa við sósialiskt hagkerfi. Það er vissulega af-
rek að halda uppi slikum lifskjörum og fullri at-
vinnu á þeim tima, þegar stórfellt atvinnuleysi
hefur herjað flest lönd.
Þvi er ekki að neita, að nú eru ýmsar blikur á
lofti, sem geta bent til þess, að ekki takist að
halda áfram fullri atvinnu. Þar stafar nú sérstök
hætta frá ýmsum smáhópum, sm efna til skæru-
verkfalla, sem geta leitt til þess að margfalt fjöl-
mennari starfshópar missi atvinnu sina. Það ætti
ekki sizt að vera áhyggjuefni verkalýðs-
hreyfingarinnar, sem leggur aðaláherzlu á at-
vinnuöryggið, ef skæruhernaðurinn innan hennar
verður þannig til að koma á atvinnuleysi. Með
þvi er lika skynsamleg viðleitni hennar til að gera
heildarsamninga brotin á bak aftur.
Þ.Þ.
Charles W. Yost, The Christian Science Monitor:
Hergagnasala Banda-
ríkjamanna er hæpin
Er stríð ekki eins líkleg afleiðing
vígbúnaðarkapphlaups og friður?
Bandariska orustuflugvélin F 5
BANDARÍKIN eru nú mesta
vopnasöluriki heims. Herferð
okkar á árunum milli 1930 og
1940 gegn „kaupmönnum tor-
timingarinnar” er löngu
gleymd.
Vopnaútflutningur Banda-
rikjanna árið 1973 er talinn
hafa verið tvöfaldur á við
vopnaútflutning Sovétrikj-
anna. Við erum langtum at-
hafnameiri á þessu sviði en
Bretar og Frakkar, og veitum
þeim meira að segja harða
samkeppni i Evrópu sjálfri,
þeirra eiginlega heimamark-
aði.
Vopnasala okkar á fjár-
hagsárinu 1974 nam meira en 8
milljörðum dollara og eykst
alveg efalaust á þessu ári. Við
höfum vitaskuld flutt firn af
vopnum til Vietnam og
Kambodiu. Við sjáum bæði
Tyrkjum og Grikkjum fyrir
öllum vopnum, sem þeir þurfa
á að halda. Við hættum um
nokkur ár að uppfylla þarfir
Pakistana i þessu efni, en
vopnaflutningur þangað virð-
ist nú i þann veginn að hefjast
að nýju.
RIKIN fyrir botni Mið-
jarðarhafsins eru nú orðin
uppáhaldsvopnamarkaður
okkar og hinn arðsamasti.
Vopnasendingar okkar til
ísraels fjárhagsárið 1974, þeg-
ar siðasta strið var háð, voru
virtar á hálfan þriðja milljarð
dollara. Vopnasendingar
þangað verða eflaust miklar á
þessu ári, þó að þær verði
sennilega eitthvað minni en
árið áður.
Vopnasala okkar til þriggja
rikja við Persaflóa, eða Irans,
Saudi Arabiu og Kuwait, nam
4,4 milljörðum dollara fjár-
hagsárið 1974. Talið er, að
vopnasala okkar til þessara
þriggja rikja muni nema fjór-
um til sex milljörðum dollara i
ár.
Er heilbrigt og nauðsynlegt
fyrir Bandarikin að stunda
þessa iðju i svona rikum
mæli?
AUÐVELT er að tina til góð
og gild rök, sem mæla með
vopnasölunni. í fyrsta lagi má
halda fram, að við verðum að
uppfylla þarfir bandamanna
okkar þegar þeir geta það ekki
sjálfir. Þeir yrðu ekki færir
um að standa við sinar skuld-
bindingar i bandalaginu ef við
gerðum það ekki.
I öðru lagi má segja, að þeg-
ar við höfum kallað heim, eða
erum i þann veginn að kalla
heim heri frá rikjum, sem
.hafa átt sitt traust undir þeim
eins og raunin var i Vietnam
og Kóreu, sé það bein skylda
okkar að sjá til þess, að þau
geti sjálf tekið við eigin vörn-
um og annast þær.framvegis.
Almennara eðlis og öllu við-
tækari er þó sú röksemd, að
við séum að draga úr árásar-
hættu, viðhalda jafnvægi,
auka öryggið og treysta frið-
inn þegar við sendum vopn til
rikis, sem stafar ógn frá
Sovétrikjunum eða grannrikj-
um. Þetta eru einmitt rökin,
sem yfirleitt er gripið til þegar
verið er að réttlæta vopnasölu
okkar til svo að segja hvaða
rikis sem er fyrir botni Mið-
jarðarhafsins.
FJÓRÐA röksemdin er svo
sú, að vopnasalan stuðli að þvi
að minnka hallann á utan-
rikisviðskiptum okkar. Þvi
hefur til dæmis lengi verið
haldið fram, að vopnasala
vegi á móti kostnaðinum við
dvöl hers okkar i Evrópu. Þá
hefir einnig verið á það bent,
að full þörf sé á vopnasölu
okkar til rikjanna við Persa-
flóa til þess að draga nokkuð
úr dollarastraumnum þangað
fyrir oliuna.
Að lokum er svo fullyrt, að
ef við seljum ekki vopn muni
aðrir hlaupa i skarðið og út-
vega vopnin. Hvers vegna ætt-
um við að svipta iðnrekendur
okkar þessum markaði og af-
henda hann öðrum?
Núverandi rikisstjórn hefir
sýnilega fallizt á þessi rök eins
og fyrirrennarar hennar. En
er ekki timabært samt sem
áður að kanna þessi rök nán-
ar, vega þauog meta af kaldri
skynsemi og með hliðsjón af
ástandi heimsmálanna eins og
það er nú?
VITASKULD verðum við að
útvega bandamönnum okkar i
Atlantshafsbandalaginu allt
það, sem þeir hafa augljósa
þörf fyrir, og geta ekki fengið
með góðu móti annars staðar
frá. En hve miklar eru þarfir
þeirra i raun og veru, eins og
nú horfir við? Hversu mikil er
til dæmis sú ógn, sem þeir
standa andspænis?
Hvaða máli gegnir svo um
bandamenn eins og Tyrki,
Grikki og Pakistana? Þeir
kynnu sem bezt að hafa fúllan
hug á að nota vopnin frá okkur
til annars en að efla almennar
varnir, en hefja eigi að siður
upp raust sina og saka okkur
hástöfum um afskipti af inn-
anlandsmálum, ef við ráðger-
um að draga úr vopnasölunni
til þeirra.
HVE lengi erum við
skyldugir að halda áfram að
senda vopn til landa eins og
Vietnam og Kóreu, þar sem
við höfum áður háð styrjaldir?
Leiðir hin gifurlega mikla að-
stoð okkar af sér takmarka-
lausar og ævarandi skuld-
bindingar?
Ættum við ekki að meta
ástandið eins og það nú er orð
ið, og komast að niðurstöðu
um, hvers þjóðarhagsmunir
okkar krefjast um varnir ann-
arra rikja? Þurfum við ekki
einnig að ákveða, hvern for-
gang varnirnar eiga að hafa
umfram fullnægingu annarra
krafna, sem til okkar eru
gerðar, bæði heima fyrir og
erlendis frá?
ASTÆÐA er til að vikja nán-
ar að þriðju, almennu rök-
semdinni, sem talin var hér á
undan. Erum við i raun og
sannleika að stuðla að stöðug-
leika og efla frið þegar við
ausum vopnum til óróasvæða,
hvort heldur er til annars aðil-
ans aðeins eða jafnvel beggja?
Erum við ekki i reynd
einungis að uppfylla eigin ósk-
ir um skammtima hagræði úr
hendi viðtakandans?
Hvaða ógn vofir til dæmis nú
yfir rikjunum við Persaflóa
umfram það, sem var og verið
hefir? Getur ekki skeð, að við
séum aðeins að hvetja Sovét-
menn til þess að jafna sölu
okkar og afgreiða til keppi-
nautanna samsvarandi
vopnasendingar og við létum i
té? Gæti ekki skeð, að við vær-
um aðeins að ala á ótta og ,erta
óstyrka fingur á gikkjum?
Strið er satt að segja senni-
legri afleiðing en friður þegar
öllu er á botninn hvolft.
EKKI má gleyma hinni dýr-
keyptu reynslu okkar frá Viet-
nam i þvi efni, að útvegun
vopna getur reynzt fyrsta
skriðið i löngu og þvinær
óstöðvandi rennsli undan
hallanum. Viðtakendur
bandariskra vopna verður
óhjákvæmilega að þjálfa i
meðferð þeirra. Það krefst
ráðgjafa og hefir i för með sér
hernaðarsendinefndir. Oft og
einatt er erfitt fyrir ráðgjaf-
ana að komast með öllu hjá af-
skiptum eða þátttöku i stjón-
málum á staðnum. Ef til ófrið-
ar kemur verða þeir ef til vill
beðnir að veita tæknilega að-
stoð á vigvellinum, stjórna
flugvélum og skjóta eldflaug-
um.
Þegar að þvi kemur að
hægja tekur á rennslinu undan
hallanum kunna Bandarikja-
menn að vakna upp við þann
vonda draum, að þeir séu
flæktir i langvinnt, staðbundið
strið, eða standi andspænis
yfirvofandi árekstri við Sovét-
rikin.
AÐ lokum skulum við at-
huga ögn betur þá fullyrðingu,
að ef við ekki seljum umbeðin
vopn muni aðrir gera það.
Hvað um það, þó að svo sé?
Bandamenn okkar i Evrópu
hafa enn brýnni þörf á að bæta
greiðslujöfnuð sinn en við.
Hafa verður einnig i huga, að
minni hætta er á, að þeir lendi
i árekstrum við Sovétrikin en
við. Þegar þörf er á sendingu
vopna til einhvers staðar
vekja vopnasendingar
Evrópumanna ef til vill siður
illan grun og valda minni tor-
tryggni en samskonar
sendingar frá Bandarikjun-
um.
Hvað sem öðru liður eykst
alþjóðleg verzlun með vopn
svo gifurlega, að úr öllu hófi
keyrir og hreinn háski vofir
yfir. „Stöðugleiki” i bráð get-
ur leitt til sprengingar þegar
frá liður, valdið óþörfum af-
skiptum, árekstrum og mikl-
um mannlegum þjáningum
áður en lýkur. Við ættum svo
sannarlega að nema staðar
um stund og hugleiða málið i
heild i fullri alvöru og undan-
bragðalaust.