Tíminn - 16.05.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 16. mal 1975.
TÍMINN
9
Útgefaudi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I iausa-
sölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Blaöaprent h.f.
______________________________________________J
Bagginn d baki okkar
Það hefur verið alkunn mannhætta á Islandi að
alast upp við mikinn auð, sem i má ganga fyrir-
hafnarlaust og án verðskuldunar. Þetta má rekja
allt til daga Snorra Sturlusonar, sem stýrði mikl-
um eignum, en virðist hafa haft þeim mun minna
að miðla börnum sinum af þeirri mannheill, er
veitir farsæld á vegum lifsins.
Fráleitt væri að ætla, að börn rikismanna hafi
þegið minni manndóm að erfðum en annað fólk.
Orsök áhættunnar við að alast upp innan um
peningahrúgur getur tæpast verið önnur en
lausatök margra sem meira eru en bjargálna, við
uppeldi barna sinna. Sá, sem allt fær lagt upp i
hendurnar, aldrei þarf neitt fyrir neinu að hafa og
ekki neitar sér um neitt, verður að hafa af miklu
að má, ef hann á ekki að gjalda þess, þegar á
þann hólm kemur, er öllum er fyrirbúinn, ef þeim
endist ævi til.
Þetta hefur lengst af verið böl fárra
fjölskyldna i islenzkri sögu, þvi að hagur
þjóðarinnar hefur verið með þeim hætti, að fáir
hafa verið freistingunni undirorpnir. Nú um
skeið hefur aftur á móti mikill fjöldi fólks haft
ærna fjármuni handa á milli, þótt miklar sveiflur
hafi á þvi verið,og þá bregður svo við, að þjóðin
virðist alls ekki kunna fótum sinum forráð.
Gamla meinsemdin er orðin að þjóðarböli. ís-
lendingar lifa langt um efni fram, og á þvi verður
ekki lát, þótt svo til allir beri sig upp undan þvi,
að þeir fái ekki nóg i sinn hlut. Erlendar skuldir
nálgast nú eina milljón króna á hverja einustu
meðalfjölskyldu i landinu, og við sifelldan
viðskiptahalla i þjóðarbúskapnum hleðst þar
stöðugt ofan á — dag frá degi og viku frá viku.
Hverjir tveir milljarðar, sem þar bætast við,
þýða sem næst fjörutiu þúsund króna ábagga á
fjögurra manna fjölskyldu.
Um þetta væri ekki svo mjög að sakast, ef
þessir fjármunir hefðu runnið óskertir til nyt-
samlegra hluta: Kaupa á atvinnutækjum, sem
auka framleiðsluna, eins og skuttogararnir og
vinnuvélar margs konar, eða framkvæmda, sem
draga úr innflutningi eins og orkuverin gera. En
þvi er ekki að heilsa. Til stórmikils af þessum út-
lendu skuldum hefur verið stofnað með einberri
eyðslu — þar á meðal af þvi tagi, að við værum
engu lakar sett, þótt gjaldeyrinum hefði verið
brennt. Og enn flykkist fólk úr landi til þess að
láta Spánverja mjólka sig — enn er dyngt inn i
landið alóþörfu skrani, sem keypt er af græðgi,
þegar það kemur i búðirnar — enn er gengið á
snið við islenzka framleiðslu, þótt hún sé jafngóð
og hin útlenda og samkeppnisfær við hana að öllu
leyti.
Á kreppuárunum upp úr 1930 háði islenzka
þjóðin harða baráttu. Þjóðin setti sér strangar
reglur um það, hvað hún gæti leyft sér, og það
var komið á fót nýjum iðnaði, svo að hún gæti
verið sjálfbjarga, og unnið að margvislegum
framfaramálum, þótt i þröngri vök væri varizt.
Það tókst af þvi, að fé var ekki kastað á glæ.
Þetta er til umhugsunar fyrir hvern og einn, áður
en hann afræður kaup á varningi eða gjaldeyri.
Enn má þjóðin minnast þess, að sjálfstæði
helgast ekki af fánanum einum eða öðrum ytri
táknum. Þjóð getur rétt eins og einstaklingurinn
lent á hrakhólum og vonarvöl, ef hún kann ekki
með fjármuni að fara. -JH.
Oluf Danielsen, Information:
Kínverjar gefa öðrum
ekki eftir í tækni
Þeir voru fljótir að nó valdi á kjarnorkunni, en
fara sínar eigin leiðir
VESTRÆNIR ferðamenn,
sem lagt hafa leið sina til
Kina, segja frá þvi þegar heim
kemur, að kinversku
kommúnistarnir leysi vanda
sins samfélags á annan hátt en
tiðkað er i öðrum
kommúnistarikjum. Virkjun
fjöldans er ein kunnasta
grunnreglan, sem farið er eft-
ir við uppbygginguna i Kina,
einmitt i sjálfstæðum alþýðu-
samfélögum.
Kinverjum hefir gengið
miklu betur að stemma stigu
við fólksfjölgun en ibúum
hinna þéttbýlu grannrikja, til
dæmis i . Indlandi, Bangla-
Desh og Pakistan, og þar með
hefir þeim tekizt að minnka
vandann við mataröflunina.
Þessi árangur er orðinn það
kunnur, að ýmsir þátttakend-
ur i ráðstefnum Sameinuðu
þjóðanna um mannfjölgunar-
vandann og matarskortinn
hafa spurzt fyrir um aðferðir
Kinverja.
KINÁ er einnig að verða
iðnþróað rlkí.. Nýtingu há-
þróaðrar tækni verður ekki
komið við nema með vel
menntuðum og þjálfuðum
starfskröftum, sem bera
nokkurt skyn á þau visinda-
legu lögmál, sem tæknin
byggist á. Sá háttur er hafður
á i Sovétrikjunum og vestræn-
um iðnaðarrikjum, að
visindarannsóknir og þróun
tækninýjunga fer fram i
visindafélögum, háskólum,
rannsóknastofum og tilrauna-
stofum iðnfyrirtækja, en al-
menningur kemur þar ekki
nærri.
Þessi tilhögun er ávöxtur af
framvindu verkaskiptingar i
atvinnulifi auðvaldsrikjanna.
Hvað Sovétrikin áhrærir helg
ast þessi aðferð einkum af
hinni miklu miðstjórn i öllu
þjóðlifinu.
Fyrstu árin eftir byltinguna
reyndu Sovétmenn að losa
visindin úr hinum hefðbundnu
einangrunarviðjum auðvalds-
rikjanna. Miklar umræður
fóru fram um rannsókna-
áætlanirog stjórn þeirra. Þeg-
ar fram liðu stundir hurfu
Sovétmenn þó aftur að vest-
rænum háttum um einangrun
vísindaiðkana i rannsókna-
stofum. Þetta stafaði einkum
af ytri ástæðum, eða sam-
keppninni við hin vestrænu
riki og heimsstyrjöldinni, auk
þeirrar eðlilegu verkaskipt-
ingar, sem visinda- og tækni-
þekking veldur ,,af sjálfu
sér”.
KINVERJAR reyna að hafa
annan hátt á og leitast við að
.komast hjá að einangra vis-
inda- og tækniþróun frá
fjöldanum. Hugmyndin er, að
bændur og verkamenn eigi að
hafa frumkvæði um þær
breytingar, sem þjóðin þarfn-
ast. Meginreglan er, að upp-
hafið sé hjá alþýðunni, en hin
áunna vitneskja berist svo
„uppeftir”.
Af þessum sökum var há-
skólum og æðri menntastofn-
unum lokað meðan á menn-
ingarbyltingunni stóð árin
1966-1970. Stúdentar og
kennarar áttu að taka þátt i
hinum daglegu störfum og
uppfræða almenning um leið.
Þegar háskólarnir voru
opnaðir aftur árið 1970 gátu
Kinverjar staðið i báöa fætur
þegar þeir tóku að feta sig
fram á við, eða nutu betur
menntaðs almennings en áður
og menntamannanna við fyrri
störf.
Kunnustu dæmin um hag-
nýta beitingu visindaþekking-
ar eru „berfættu læknarnir”
Kinversk kjarnorkusprengja
svonefndu og nálastungu-
lækningarnar. Um það bil sem
menningarbyltingin náði há-
marki sprengdu Kinverjar
fyrstu vetnissprengju sina
(1967) og sendu fyrsta gervi-
tunglið á loft litlu siðar. „Sjá
roðann i austri” ómaði utan úr
geimnum árið 1970.
HVERNIG unnu kinversku
visindamennirnir, sem náðu
þeirri tækniþróun að geta búið
til kjarnorkusprengju og
smiðað eldflaugar? Miðstjórn
kommúnistaflokksins ákvað i
upphafi menningarbyltingar-
innar (i ágúst 1966), aö þeir
visindamenn, sem hefðu með
höndum mikilvægar rann-
sóknir á sviði háþróaðrar
tækni, bæði i þágu almennings
og hers, skyldu halda áfram
vinnu með sama hætti og áður,
eða einangraðir i rannsókna-
stofum.
Þessi ákvörðun stafaði fyrst
og fremst af þvi, að fjárráð og
mannafli til starfseminnar
var af það skornum skammti,
að algjör einbeiting var óhjá-
kvæmileg ef framþróun tækn-
innar átti að takast. Þar að
auki byggðist ákvörðunin á
þeirri staðreynd, að störf að
smiði kjarnorkuvopna, eld-
flauga og tölva samræmast
illa virkri þátttöku i land-
búnaði eða handiön i
kommúnunni.
Vitanlega er hægt að lýsa
þeirri stjórnmálasann-
færingu, að visindamennirnir
skuli taka þátt i slikum störf-
um. En þegar til kastanna
kemur ræður takmörkun fjár
og mannafla úrslitum, eins og
áður er sagt, þar sem ekkert
miðar til framfara i eldflauga-
smiði meðan visindamennirn-
ir eru önnum kafnir við dagleg
erfiðisstörf.
PÓLITISK þjálfun i rökhugs-
un getur vitanlega fyllt og
bætt upp visindastörf ekki sið-
ur en likamleg vinna, en hún
tekur einnig sinn tima. Eflaust
verður báðum aðferðum beitt i
Kina undir eins og mannafli og
fjárráð leyfa. En það er vitan-
lega stjórnmálamannanna að
ákveða, hvenær sú stund renn-
ur upp.
Kinverjar ráða yfir háþró-
aðri tækni. Af þeirri staðreynd
leiðir aftur lausn margs konár
vanda 1 sambandi við starfs-
nám og þjálfun þess mann-
afla, sem sinnt getur visinda-
og tækni-störfum.
Kinverjar hófu kjarnorku-
rannsóknir árið 1953 og 1956
voru þeir komnir vel áleiðis.
Arið 1958 var fyrsta kjarn-
orkuknúna tilraunarafstöðin
tekin i notkun, en hún fram-
leiddi tiu megavött. Hún var
smíðuð með hjálp Sovét-
manna. Arið 1959 neituöu
Sovétmenn að smiða kjarn-
orkusprengju og visindamenn
þeirra hurfu heim árið 1960.
Þá hófu Kinverjar sjálfir
smiði kjarnorkuvopna.
FYRSTA kinverska kjarn-
orkusprengjan var sprengd
árið 1964 og fyrsta vetnis-
sprengjan árið 1967. Kinverjar
notuðu þegar i upphafi úrani-
um — 235, sem unnið var úr
úranium úr kinverskum nám-
um. Visindamenn allra ann-
arra kjarnorkuvelda, að
Bandarikjunum einum undan-
teknum, hafa byrjað kjarn-
orkuvopnasmiði meö notkun
kljúfanlegs platónium, sem er
tæknilega auðunnara en
úranium — 235. Kinverjar
höfðu vaid á hinni vandasam-
ari tækni þegar i upphafi. Árið
1967 tóku Kinverjar i notkun
kjarnorkuknúna rafstöð, þar
sem platónium er notað.
Kina komst seint af stað i
samanburði við önnur kjarn-
orkuveldi (árið 1956), en
framvindan hefir verið mun
hraðari þar en annars staðar.
Þetta kemur einna skýrast
fram i þvi, að frá þvi að fyrsta
kjarnorkusprengjan var
sprengd liða aðeins þrjú ár áð-
ur en Kinverjar sprengja
vetnissprengju. Kinverjar
sprengdu fyrstu vetnis-
sprengju sina ári á undan
Frökkum, sem hófu kerfis-
bundin störf að kjarnorkutil-
raunum undir eins og siðari
heimsstyrjöldinni lauk.
KINVERJAR hafa smiðað
nokkrar geröir eldflauga til
þess að flytja kjarnorku-
sprengjur. Raunveruleg
framleiðsla hófst árið 1966,
þegar Kinverjar smiðuðu eld-
flaug, sem dró 1000-1500 kiló-
metra. Hún gat flutt lcjarn-
orkusprengju. Arið 1970 skutu
Kinverjar fyrsta gervihnettin-
um á braut umhverfis jörðu.
Það sannaði, að þeir höfðu á
árunum milli 1966 og 1970
smiðaðeldflaug, sem dró 2500-
3000 kilómetra.
Allt frá árinu 1963 hafa Kin-
verjar unnið að gerð eld-
flauga, sem draga yfir 8000
kilómetra, eða milli heims-
álfa. Fyrsta eldflaugin mun
hafa verið tilbúin til notkunar
árið 1971 eða þar um bil. Þeir
nota fljótandi eldsneyti, en
unnið er að þvi að framleiða
eldsneyti i föstu formi eins og
Sovétmenn og Bandarikja-
menn nota, en framleiðsla
þess er tæknilega erfiðari.
Tvær töflur fylgja hér með.
Sýnir önnur samanburð á þvi,
hvenær kjarnorkuveldin
sprengdu fyrst kjarnorku-
sprengju og hvenær hvert um
sig sprengdi vetnissprengju.
Skemmstur timi liöur þar i
milli hjá Kinverjum. Hin tafl-
an sýnir, hvenær kjarnorku-
veldin hvert um sig skutu sin-
um fyrsta gervihnetti á braut
umhverfis jörðu og hver þungi
hans var. Sérstaka athygli
vekur, að fyrsti kinverski
gerviímötturinn er tvöfalt
þyngri en sá frumhnöttur
hinna, sem þyngstur var.
Sprengjur
Kjarn-
orka Vetni
ár ár
Bandar. 1945 1952
Rússl. 1949 1953
England 1952 1957
Frakkl. 1960 1968
Kina 1964 1967
Gervihnettir
Skot- Þungi
ár kg
Rússl. 1957 83
Bandar. 1958 14
Japan 1970 23
Frakkl. 1965 42
Kina 1970 173