Tíminn - 28.05.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 28. mai 1975
N ATTURUMINJASKRA, APRjj. 1975
1
Náttúruminjaskrá, april 1975.
1 35. tölublaði Lögbirtingablaðs
birtir Náttúru verndarráð
náttúruminjaskrá frá april 1975.
Þött flestir muni skilja hvað átt er
við, þegar þeir heyra þetta nýja,
samsetta orð, þótti ekki úr vegi að
kynna almenningi nokkru nánar
hvaö hér er átt við, hvað náttúru-
minjaskrá er og hvert hlutverk
hennaráaðvera. Með öðrum orð-
um: hvaðfelst i þvi, þegar ein-
hver staður eða svæði er tekinn á
náttúruminjaskrá. Af þessu til-
efni sneri Timinn sér til Eysteins
Jónssonar, formanns Náttúru-
verndarráðs og innti hann nánar
eftir þessum atriðum.
— Hvað er náttúruminjaskrá,
Eysteinn?
— 1 náttúruverndarlögunum er
ráð fyrir þvi gert, að Náttúru-
vemdarráð semji skrá um þá
staði og þau landsvæði, sem kom-
ið gætu til greina að friða eða
Vemda, enda þótt friðun þeirra
eigi sér ekki stað um leið. Við höf-
um skilgreint náttúruverndar-
skrá þannig, að hún væri yfirlit
um staði og svæði, sem ráðið teldi
æskilegt að vernda, og ef til vill
friðlýsa síðar með einhverjum
hætti. Hér er þvl um að ræða
staði, sem að dómi Náttúruvernd-
arráðs hafa sérstakt gildi og
ástæða er til að veita vernd, þótt
ekki séu tök á að gera meira að
sinni en að koma þeim á skrána.
Hér er ekki sizt verið að vekja at-
hygli á gildi slikra svæða, og að
ástæða $é til þess að vernda þau.
A náttúruminjaskrána má einnig
lita sem ósk um að forðazt sé að
framkvæma nokkuð, sem brotið
gæti I bága við skynsamlega
varðveizlu þessara svæða. En
lögfylgjur eru þær einar, að for-
kaupsréttur skapast samkvæmt
34. grein náttúruverndarlaga á
eftir þeim aðilum, sem hafa hann
aö landslögum.
Friðlýsing og nytjar
— Það er þá ekki sama og friö-
lýsing að setja einhvern stað á
náttúruminjaskrá?
— Nei. Og það er einmitt rik
ástæða til þess að taka það atriði
skýrt fram, þvi búast má við að
ýmsir rugli þessu tvennu saman.
Friðlýsing er önnur og miklu
viðameiri athöfn. Hún verður að
gerast i samráði við þá menn,
ræta. í náttúruverndarlögunum
er þvert á móti gert ráð fyrir þvi
að vefa saman vernd landsvæða
og notagildi þeirra til útivistar
fyrir almenning i svo rikum mæli
sem unnt er, án þess að gengið sé
of nærri landinu, og búskapar-
nytjar þar sem það á við eftir
settum reglum.
sem hafa eignarhald og forráð á
viðkomandi stöðum. Þegar stað-
ur hefur verið settur á náttúru-
minjaskrá, hefur það á hinn bóg-
inn gerzt, að skorað hefur verið á
þá, sem ráða fyrir viðkomandi
stað að haga nýtingu hans á þann
veg, að það brjóti ekki i bága við
náttúruverndargildi hans og þýð-
ingu, eins og ég drap á hér að
framan.
— Hversu mörg friðlýst svæði
eru hér á landi núna?
— Þau er tuttugu og niu, og eru
að visu harla ólik. Þar eru þjóð-
garöar og friðlýst svæði, fólk-
vangar á vegum sveitar- og
bæjarfélaga viðs vegar um land-
ið og enn fremur náttúruvætti, en
það eru einstakir staðir, sem svo
eru kallaðir, hitt eru svæði.
— Þýðir friðun staðar það, að
honum sé lokað og umferð um
svæöið heft?
— Nei. Það er gott, að þú
spurðir um þetta, þvi að þarna
veröur einmitt vart við misskiln-
ing, sem nauðsynlegt er að upp-
— Vikjum þá aftur að þessari
nýju náttúruminjaskrá. Þið birtið
hér nöfn fjölmargra staða.
— Já, þeir eru niutiu og einn.
Það er auðvitað miklu hærri tala
en svo að hægt sé aö tala um þá
nú og hér. Hitt vil ég benda á, að
það hefur verið ákaflega mikil
vinna að undirbúa þessa skrá og
koma henni upp. Hún er gerð i
samráði við náttúruverndarsam-
tök landshlutanna og náttúru-
vemdarnefndir, en hitann og
þungann af verkinu hafa þeir bor-
ið, Árni Reynisson, fra.m-
kvæmdastjóri Náttúruverndar-
ráös, Arnþór Garðarsson prófess-
or og Þórólfur Hafstað, jarðfræð-
ingur, sem vann mikið að þessu á
lokasprettinum i vetur.
— Hvers konar landsvæði eru
þetta aðallega, sem þið hafið sett
á náttúruminjaskrá?
— Þar ber mikið á votlendis-
svæðum, og eru sum þeirra stór.
Þetta stafar meðal annars af þvi,
að skráin er að verulegu leyti
byggð á könnunum, sem Arnþór
Garðarsson hefur gert á votlend-
issvæðum landsins.
— Viltu kannski nefna einhver
svæði, sem hiotiö hafa sæti á
þessari nýju náttúruminjaskrá?
— Já, það vil ég gjarna. Ég
nefniþá sem dæmi: Löngufjörur i
Mýra- og Hnappadalssýslu, og
mikið svæði uppfrá þeim. Vot-
lendi á Sandi og Silalæk i Aðaldal
i Suður-Þingeyjarsýslu, Mikla-
vatn I Aðaldal og mýrlendi um-
hverfis það milli Aðaldalshrauns,
Sjávarsands og Skjálfandafljóts
Votlendi við öxarfjörð i Keldu-
landshreppi i Norður-Þingeyjar-
sýslu, Hjaltastaðablá I Hjalta-
staðahreppi I Norður-Múlasýslu,
sem er mikið svaéði, enn fremur
ölfusforir i ölfushreppi I Árnes-
sýslu.
Af annarri gerð eru Ósar i
Hafnahreppi i Gullbringusýslu,
fjörur á Garðsskaga, og Bessa-
staðanes og fjörur á Álftanesi.
Þannig væri hægt aö telja áfram
að telja lengi, en einhvers staðar
verður að gera hlé á slikri upp-
talningu staða, sem vitanlega eru
Seijaiandsfoss undir Vestur-Eyjafjöllum hefur löngum þótt með feg-
urstu fossum á tslandi. Hér sést hann steypast fram af berginu, en
gróðurinn neðan undir vökvast af úöanum og þiggur kraft frá sól og
mold.
Skógafoss undir Austur-Eyjafjöllum er I næsta nágrenni við Skóga, þar
sem Þrasi hin fjölkunnúgibjó foröum, en nútima Islendingar hafa reist
glæsilegan skóla, svo\ungmenni á þessum slóðum megi verða
fjöl-kunnug — I dálltiö ánnarri merkingu en lögð var i þetta orð til
forna.
Eysteinn Jónsson,
formaður Náttúruverndarráðs.
mörgum lesendum aðeins nöfnin
tóm.
Ég tel rika ástæðu til þess að
leggja áherzlu á þá miklu
nauðsyn, sem er að verða á þvi að
vemda merkileg votlendissvæði,
bæði vegpa fuglalífs og annars.
Það er sérlega ánægjulegt að geta
sagt frá þvi, að bændur i
Svarfaðardal hafa haft forgöngu
um að gera votlendið meðfram
Svarfaðardalsá neðanverðri að
friðlandi. Þannig hafa þeir gefið
mikilsvert fordæmi, sem liklegt
er til þess að hafa áhrif. Vonandi
veröur hliðstætt gert i mörgum
sveitum, og gæti þá náttúru-
minjaskráin orðið til leiðbeining-
ar.
Svæði, sem Náttúru-
verndarráð vill beita sér
fyrir að friða
— Nú eru á náttúruminja-
skránni mörg landsvæöi, sem eru
annarrar gerðar en þessi vot-
lendissvæði, sem við höfum verið
að tala um.
— Já, það er alveg rétt. Til
dæmis má nefna nokkra fossa.
Þeir eru margir hverjir meðal
mestu gersema landsins. Goða-
foss, Gullfoss, Skógafoss, Selja-
landsfoss og Gljúfrabúi eru allir á
þessari nýju skrá, og Fjallfoss i
Dynjandi I Auðkúluhreppi i Vest-
ur-ísafjarðarsýslu.
Undir Jökli hefur Dritvik, Lón-
drangar og svæðið þar umhverfis
veriö tekið á skrá, og er mikill
áhugi á að gera þar siðar þjóð-
garð eða friðland.
— En hafið þið ekki lika seilzt
eitthvað tii hálendisins?
— Jú, rétt er það. Þjórsárver
eru til dæmis þarna með og mikið
svæði að Fjallabaki, umhverfis
Landmannalaugar, svo dæmi séu
nefnd.
— Hefur Náttúru verndarráð
ekki hug á að beita sér fyrir frið-
un sumra þessara svæða?
— Jú, og þar nefni ég sérstak-
lega Gullfoss og Þjórsárver, sem
gerðar hafa verið samþykktir um
i ráðinu.
— Þá má nefna Breiðamerkur-
sand, og enn fremur svæði i öxar-
firði, austan Jökulsár, gegnt
þjóðgarðinum, og er þá vonazt
eftir að hægt verði að tengja það
þjóðgarðinum með göngubrú á
Jökulsá i gljúfrunum.
Þetta eru sem sagt dæmi um
svæði, sem Náttúruverndarráð
hefur ákveðið að beita sér fyrir að
friða. En um langflesta staðina á
þessari náttúruminjaskrá er það
aö segja, að ekki hafa verið tekn-
ar ákvarðanir um annað eða
meira að svo stöddu, en að koma
þeim á skrána i þeim tilgangi sem
ég drap á hér að framan.
Rétt er að taka fram að þessi
fyrsta útgáfa á náttúruminjaskrá
er fyrsti áfangi og verður haldið
áfram að vinna að henni og auka
viö siðar.
— VS