Tíminn - 29.05.1975, Page 10

10
TÍMINN
Fimmtudagur 29. mai 1975
Fimmtudagur 29. mai 1975
TÍMINN
11
« !í
f(S* .
% \V,;
f [ jlS-ífe'si
ISf ▼
DómkirkjuSist í
Norræna húsinu

«?iK
m
m i

<7V ~N» .
/f
/ivl ur?)
wð% » %»*• m
f.li
M
i /ÉiJ
i.w;
ym
wmSLi m*
R i*
S Æ!?.
• %\A «
4^1 *
P í, Í3WI
fWfti;; £lrj£H
ife
MÍÍftl
« f» Td %.
r. m w'
; « il
í
2 \fk m
Spegiltré 50x200 cm.
1 Norræna húsinu sýnir ungur
gæfumaður dálitið af gleri, scm
hann hefur brotið og fellt siðani
blý. Hann heitir Leifur Breið-
fjörð.
Leifur Breiðfjörð stendur á
þritugu, samt er hann kominn i
fremstu röð. Samkeppni hefur
hann auðvitað enga hér á iandi,
nema við sjálfan sig, en það er
likiega háskaiegasti konkúrant
sem menn geta fengið, — situr á
eilifum svikráðum.
En hvað er glermynd svo?
Um það segir i sýningarskrá á
þessa leið: m.a.:
„Glermyndir eru settar sam-
an úr mörgum misstórum glerj-
um greyptum I blýfalsa. Þær
eru háðar birtu sem fellur i
gegnum þær, en endurvarpa
ekki birtu þeirri sem fellur á
þær eins og t.d. málverk gerir.
Þessi aðferð krefst mikillar
kunnáttu og reynslu, þvi þegar
glermynd fyrir t.d. kirkju er
komin á sinn stað, er fyrst hægt
að gera- sér grein fyrir þvi
hvernig til hefur tekizt. Þar
kemur til utanaðkomandi birta,
hiutir, húsveggir, sem kunna að
bera við himinn úti fyrir o.fl.”
Dómkirkjulist Evrópu-
þjóða
tslendingar sluppu við
breytingaaldurinn i bygginga-
list, sem fór yfir Evrópu, þegar
fólkið leit upp úr amstri sinu og
plægingum og fór að byggja
kirkjur, sem voru svo stórar, að
um þær þyrfti stærðarinnar
vegna, sérstakar fasteignabæk-
ur uppi á tslandi. Enginn nema
guð veit hvers vegna svona
kirkjur urðu til og hvers vegna
þær urðu ekki til á Islandi lika.
Það eimir af þessu i Görðum á
Grænlandi og i Kirkjubæ i Fær-
eyjum, en á íslandi litu menn
ekki upp. Þeir vildu hafa sinar
kirkjur úr timbri svo þær gætu
brunnið i brjáluðu veðri ein-
hverja nóttina biskupum til
hrellingar, og svo kæmi ný aftur
með skipum utan úr Noregi.
Það er i þessar kirkjur — sem
aldrei komu hér — sem ættirnar
eru raktar hjá glermyndunum.
Að visu gætum við svo sem talið
að glerbrot, sem upp hafa komið
úr haugum hérna, hafi verið I
einhverjum ljórum i Skálholti
eða norður á Hólum, en það eru
samt hverfandi litlar likur á þvi.
Glermyndir berast þvi til ts-
lands með gúmmiskóm, kæli-
skápum og ryksugum, — með
ýmsum öðrum varningi, sem
við höfum lært að nota almennt
á siðari timum.
Vel undirbúin sýning
Þótt svona skammt sé siðan
glermyndir komu til skjalanna
á íslandi er samt við nokkra
hefð að styðjast. Gerður Helga-
dóttir, — sem nú er fallin frá i
blóma lifsins — hafði mikil og
góð tök á gleri og var eftirsótt af
bönkum og kirkjum um allan
heim, til þess að gera þar gler-
málverk. Fleiri mætti lika telja,
sem ekki náðu samt eins mikilli
alþjóðafrægð fyrir gler sérstak-
lega og hún.
Það sem einkumvekur athygli
er hversu Leifur Breiðfjörð
stendur vel aðhlutunum. Sýning
hans er vel undirbúin og henni
er afar smekklega fyrir komið.
Listmálari þarf naumast annað
en vir og nagla til þess að
hengja upp myndir, en með
glermálverk gegnir allt öðru
máli. Leifur sýnir niðuri djúp-
um kjallara myndir sem eiga að
tala við himininn og sólina
sjálfa, eða myndir sem aðeins
eru sú birta er fellur gegnum
glerið inn i húsið, þar sem
sjáandinn er. Að utan eru gler-
myndir, eins og vont gler.
Fegurðin kemur að utan og nú
með ljósinu.
Þá hefur Leifur komið fyrir
tveim sjónvörpum, sem bregða
upp litskyggnum af frægum
rúðum erlendum, sem og sum-
um hans eigin. Er það mjög
fróðlegt, þvi að fæstir hafa tök á
að sjá allt það gler, sem saman
er komið i höfuðborgum heims-
ins.
Þá sýnir hann undirbúnings-
vinnu að glerverkum. Hvernig
þær þróast úr smáum teikning-
um á teikniborði og siðan
hvernig þær eru stækkaðar upp
og loks settar i gler.,
Glermálverkin sjálf
Þarna sjáum við gluggana
málaða á pappir i fullri stærð og
þá sjáum við að Leifur Breið-
fjörð er drjúgur málari, sem
ekki hefur hörfað eins og
læknanemi yfir i tannlækningar,
heldur heíur snjall málari leitað
fanga i gleri. Þessi undir-
búningsvinna er nauðsynleg á
tslandi, þar sem margir vita
hreinlega ekki hvernig þetta er
gert.
Nú,þá er að víkja að sjálfu
glerinu. Glermyndir eru alls 42,
en drög að öðrum gera þær 60.
Þær eru ótrúlega fagrar og vel
gerðar. Með sýruætingu koma
fram grafisk smáform og
„núansar”, eins og i málverk-
um og grafik, og svo tengist
þetta hvað öðru i blýfölsum.
Okkur er ljóst að Leifur er lista-
smiður, handbragð fagmanns-
ins er ósvikið. Það eina sem að
mætti finna, er ef til vill form-
skynið. Litlar myndir — verða
betri en stórar, eitt gler meira
virði en mörg önnur.
Hitt er svo annað mál, að það
mun þroskast i fyllingu timans.
Við greinum þegar myndir, sem
gætu stækkað og stækkað, ef
einhver finndist glugginn. Það á
við „SPEGILTRÉ” og „ÚR
IÐRUM JARÐAR”. Annars eru
aðfinnslur á svona sýningu
foknar út i hafsauga, eða sokkn-
ar á tirætt áður en varir og mað-
ur þakkar fyrir sig, að hafa
fengið að sjá dómkirkjulist i
landinu, þar sem láðist að reisa
dómkirkjur, eða þær súper-
kirkjur, er á miðöldum þutu upp
um alla Evrópu.
Jónas Guðmundsson.
Leifur Breiðfjörð við' eina mynda sinna.
Þjóðníðingur með góð tíðindi
Þjóöleikhúsið
Þjóöníöingur
Eftir Henrik Ibsen
Leikgerð Arthurs Miller
Þýðing Árna Guönason-
ar
Leikstjóri Baldvin Hall-
dórsson
Baidvin Haildórsson, leikstjóri.
Hann á 30 ára ieikafmæli um
þessar mundir, eins og fram
kemur I greininni.
Þegar Henrik Ibsen
samdi Þjóðníðing sinn
suður í Róm árið 1882 var
naumast búið að „finna
upp" bakteríuna, hún var
aðeins til undir sjónglerj-
um fáeinna vísinda-
manna, eins og sést á því,
að höfundur nútíma
bektaríuf ræði Louis
Pasteur var uppi á árun-
um 1822 — 1895. Bakteríu-
bálkur hans hlýtur að
vera grundvöllur Þjóð-
níðingsins. Almenningur
vissi ekkert, og þegar
Laugarnesspítalinn var
byggður um aldamót,
töldu íslenzkir sjómenn
sig hafa „séð" tauga-
veikibakteríur vestur á
Sviði.
Eitthvað svipað hlýtur
ástand uppf ræðslunnar
að hafa verið á megin-
landi Evrópu um það leyti
er Þjóðníðingurinn kom á
svið.
Þjóðniðingurinn er áhrifa-
mikið sviðsverk og með afbrigð-
um nútimalegt. Leikstjórar um
allan heim tóku það á sinum
tima þegar tilsýningar og siðan
hefur Þjóðniðingurinn gengið
um heiminn og hefur liklega
fremur aukið áhrifamátt sinn en
minnkað hann. Gamli Ibsen var
ekki viss um það hvort þetta
væri gamanleikur eða ekki, og
við erum jafn nær um það enn,
árið 1975.
Leikgerð Arthurs Miller
Þjóðleikhúsið kýs að sýna
Þjóðniðinginn i gerð Arthurs
Millers, sem taldi leikinn hafa
fallið I eins konar viðhafnar-
gleymsku.
Þetta er i takt við tímann,
þverrandi virðingar gætir fyrir
texta og helzt verður að gjöra
miklar breytingar á öllum text-
um, ef flytja á „gömul” verk i
leikhúsi, eða i sjónvarpi og er
skemmst að minnast Lénharðs
fógeta, þar sem maður gekk
undir mann, til þess að finna
eitthvað, sem bitastætt gæti tal-
izt i texta hins raunverulega
höfundar. Þó varð metaðsókn i
gömlu Iðnó, þegar verkið var
flutt i sinni upphaflegu gerð árið
1913.
Þetta skeður i rikisfjölmiðlum
á tslandi á sama tima og þjóðin
borgar marga norrænufræð-
inga, sem beita kvarslömpum
og öllum brögðum, mögulegum
til þess að komastyfir uppruna-
legar útgáfur af fornritum okk-
ar. Þar þykja uppskriftir sýnu
verri en frumgerð handrita.
Þetta finnst mér lika. Svona
„betrumbætingar eru móðgun
við höfunda bókmennta. Nóg
um það, sýning Þjóðleikhússins
er einhver sú áhrifamesta, sem
sézt hefur um árabil, áhorfend-
ur sátu allan timann og héldu
sér eins og i þotu, sem býr sig til
lendingar i vondu, — áttu von á
hinu versta, þrátt fyrir glæsileik
og hið rómaða öryggi stjórnend-
anna.
Leikrit um mengun
Það er erfitt að greina þessa
sýningu i vont og gott, en ef
gripið er til knattspyrnukapp-
leiks til likingar, þá var fyrri
hálfleikurinn þó betri.
Tveir menn héldu upp á 30 ára
leikafmæli á sýningunni, þeir
Baldvin Halldórsson, leikari og
leikstjóri og Gunnar Eyjólfsson,
leikari, en þeir komu fyrst fram
i Iðnó fyrir 30 árum. Svona fljótt
hleypur hið soltna lif vort i leit
sinni að æti.
Menn eru yfirleitt sammála
um að ieikurinn fjalli um
mengun, lika um það, að einn
verður fyrst að vita sannleik-
ann, svo koma hinir og um stund
eru margir vantrúaðir, jafnvel
fjandsamlegir, þvi að þeir vilja
ekki láta hrófla við neinu. Við
sjáum hliöstæðuna, eða eigum
við kannski heldur að segja and-
stæðuna i fyrirhugaðri málm-
blendiverksmiðju i Hvalfirði.
Ritstjórar nútimans breyta af-
stöðu sinni, ekki siður en Hof-
stað ritstjóri Boðberans, og
menn verða að keyra lygina
áfram dag og nótt, eins og verið
séað passa rafstöð, eða hvitvoð-
ung.
Baldvin og Gunnar
unnu sigur
Það er engum blöðum um að
fletta, að Gunnar Eyjólfsson
vinnur þarna leiksigur, sem lik-
lega var nokkur þörf fyrir. Frá-
bær meðferð hans á texta nýtur
sin til fulls. Sagt er að Stokk-
mann læknir hafi i gerð Ibsens
verið óráðnari persóna, en hann
verður hjá Miller. Hvað um það,
sifelld spenna rikti um það,
hvort Stokkmann ætlaði lika að
bila, eða hvort hann myndi
standast áhlaup vatnsveitunn-
ar. Þetta gaf verkinu sjálft lifið
og Gunnari tókst að láta lækninn
hanga á þessum nauðsyniega
bláþræði, sem hlutverkið krefst.
Ef hinir „góðu” eru of góðir og
hinir „vondu” eru of vondir, þá
verður verkið i heild sinni
áhrifaminna, eða áhrifalaust.
Hjá Gunnari Eyjólfssyni virð-
ist mér nú að komi rækilega
fram viss leikþroski, sem nú
virðist vera að komast á hjá
Þjóðleikhúsinu. Menn eru hættir
þessum stifa ofleik og hafa tekið
góða æfingu og mýkt — cello-
tóna” i stað sprengiefna.
Ævar og Flosi
Ef til vill sést þetta hvað bezt
á leikurum eins og Ævari
Kvaran og Flosa Ólafssyni, þeir
hafa báðir „girast niður” um
margar tennur og hafa leikið
snilldarlega i allan vetur.
Þóra Friðriksdóttir fór á kost-
um og gaf sannfærandi mynd af
læknisfrúnni. Sama er að segja
um meistaralega túlkun Rúriks
Haraldssonar á Pétri bæjar-
fógeta, sem liklega er vandmeð-
farnasta hlutverk leiksins, þeg-
ar á allt er litið. Ennfremur ber
að nefna þau Val Gislason, sem
auðvitað stóð sig vel (eins og
alltaf), Jón Júliusson, Steinunni
Jóhannsdóttur, Sigurð Skúlason
og Hákon Waage.
Marteinn Kil er þarna fulltrúi
þeirrar sérstöku heimsku, sem
fólgin er i þvi þegar brjóstvitið
er tekið umfram staðreyndirn-
ar, eins og svo oft á voru ágæta
landi. Annars átti hann svolitið
örðugt uppdráttar i verkinu (Ib-
sen? Miller?) og gerði það veik
ara en ella, þvi að nú á'timum
lokar maður sláturhúsum en
ekki vatnsveitum, ef þau valda
mengun. Þarna verður viss
þversögn, sem áhorfandinn á
erfitt með að átta sig á, og þá
spyr maður, er það Ibsen, eða
Miller að kenna?
Leikstjórn Baldvins Halldórs-
sonar var mjög góð og verkið
var vel æft (3. sýning). Baldvon
er að verða einn fremsti leik-
stjóri okkar. Ef til vill verður
hann ekki sakaður um mikla
nýjungagirni, sem nú á timum
þykir vænleg til frama, en
maigar skemmtilegar hug-
myndir gáfu sýningunni lifandi
lif.
Sér á parti hljóta hópatriðin
að vera vandasöm og sú ógn er
býr á strætunum og fyrir utan
hús kafteinsins og fyrir utan hús
Stokkmanns læknis. Leiktjöldin
voru ágæt, en ég er ekki sam-
mála þeim sem hælt hafa ljós-
unum. Skelfingin hefði notið sin
betur i nöturlegri búningi.
Leikári fer nú bráðum að
ljúka. Leikhúsgestir hafa fengið
ágætt sumarnesti, sem er Þjóð-
niðingurinn og Silfurtúnglið,
sem ennþá sem betur fer, er
eftir Halldór Laxness.
Þegar leikhúsfólkið athugar
stöðuna, má það vel við una.
Jónas Guðmundsson.
Sviösmynd frá heimili læknishjónanna.
Thomas Stokkmann baölæknir ræöir viö tengdafööur sinn Martein Kfl,
sútara. (Vaiur Gfslason og Gunnar Eyjólfsson).
Amerísk
HRÍSGRJÓN
(Hiviana)
RIVER hrísgrjón þekkir húsmóöirin og veit hve hagkvæm
þau eru, sérstaklega í grauta. RIVIANA býöur nú einnig:
AUNT CAROLINE hrísgrjón, sem eru vítamínrík, drjúg, laus
í sér, einnig eftir suöu og sérstaklega falleg á borði.
SUCCESS hrisgrjón koma hálfsoöin i poka, tilbúin
i pottinn. RIVER brún hýöishrísgrjón holl og góö.
Enilched Rice
* #
i|§i

Tofíetain Vitamins
Do Not Rmse Before
or Draín After
Cooking.
N ET WT 32 0ZS (2
KAUPFELAGIÐ