Tíminn - 31.05.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Laugardagur 31. mal 1975
Viö afgreiöslu á rfkisábyrgö
til Flugleiöa I efri deild I lok
þingsins fluttu Halldór Ás-
grfmsson og Steingrímur Her-
mannsson allltariegar ræöur
um máliö. Halldór var fram-
sögumaötir viöskipta- og fjár-
hagsnefndar og veröur ræöu
hans getiö f blaöinu á næstunni.
Hins vegar veröa hér á eftir
birtir kaflar úr ræöu Steingrims
Hermannssonar.
Óskabarn
Steingrimur Hermannsson
rakti í nokkrum oröum þróun
flugfélaganna, og sagöi þá m.a.:
„Ég hygg, aö flestir minnist
þess, hvemig þessi flugfélög risu
upp fyrir mikinn dugnaö einstak-
linga. Viö minnumst þess, þegar
ungir menn, sem stofnuöu Loft-
leiöir, fóru upp á jökul og sóttu
þangaö vél, og byggöu upp stórt
og glæsilegt flugfélag. Svipaö má
segja um hugsjónamenn, sem
stóöu aö baki Flugfélags Islands.
Ég hygg, aö raunar megi segja,
aö þessi flugfélög hafi veriö óska-
börn þessarar þjóðar.
Þvl miöur er nU oröiö ljóst, aö
upp á síökastiö hefur reksturinn
ekki gengiö svo sem sem horföi.
Flugfélögin hafa bæöi veriö rekin
meö töluveröum halla um lengri
tlma. Þó er því ekki neitað, aö á
þessari þróunarbraut hafa þau
eflzt mikiö og stækkaö, og eignir
þeirra hafa aukizt, þótt ekki hafi
tekizt, I sambandi viö athugun á
þessu máli, aö fá þar um glöggar
upplýsingar. Ljóst er einnig, aö
töluveröu af þvl fjármagni, sem
inn hefur komiö, hefur veriö ráö-
stafaö hér á landi. Þaö eru miklar
eignir, eins og t.d. I hótelum o.fl.
Óer aö fagna því, aö nokkuö af
þessu fjármagni hefur komiö
heim, ef ég má oröa þaö svo, þótt
ég sé þeirrar skoöunar, aö þaö
mætti gjama vera meira.
Ljóster.aö þá fyrst fór aö halla
verulega undan fæti, þegar hin
skefjalausa samkeppni þessara
flugfélaga á Noröurlandaleiöinni
hófst, eöa u.þ.b. Þá átti rlkisvald-
iö aö grípa I taumana og koma I
veg fyrir þá samkeppni, eða setja
henni a.m.k. einhvern skynsam-
legan ramma. i
Svo var ekki gert, heldur var
horfiö aö því ráöi aö sameina
þessi flugfélög. Ég var þvl fylgj-
andi á sfnum tlma, en hef mlnar
efasemdir nú. Ef til vill hefur I þvl
sambandi ekki veriö alls þess
gætt sem skyldi. Hvaö geröist viö
sameiningu flugfélaganna, hvaö
er komiö á eina hendi viö samein-
inguna?
AUt á einni hendi
Varla kemur nokkur farþegi til
þessa lands án þess aö koma fyrst
inn á söluskrifstofu Flugleiöa er-
lendis. Þar leitar hann upplýs-
inga. Þar bókar hann sitt far, og
þar bóka líklega flestir slna gist-
ingu hér, o.fl., sem hann notar I
þessari ferö sinni. Hann flýgur
slöan hingaö meö flugvél Loft-
leiöa, tekiö er á móti honum á
Keflavikurflugvelli I móttöku
Loftleiöa, honum er ekiö inn á
Reykjavikurflugvöll I bifreiöum,
sem Flugleiöir eiga ekki enn, en
leigja, og hann stlgur Ut Ur bif-
reiöunum I móttöku Flugleiöa I
Loftleiöahótelinu. Liklegt er, aö
hann gisti I einu af hótelherbergj-
um Flugleiöa. Þeir ráöa, eins og
r-1 1 « \ • -
Flugleioir — hætta á eino 1 O kun?
Steingrímur Hermannsson alþm. lét í Ijós efasemdir vegna
reksturs Flugleiða í umræðum á Alþingi og benti á þá hættu,
að félagið gæti orðið óeðlilega öflugt. Benti hann á nokkur
dæmi, máli sínu til sönnunar
komiö hefur fram, yfir 70 af
hundraöi af öllu hótelrými hér I
bæ, eöa u.þ.b. Ef hann vantar bif-
reiö, er mjög llklegt, aö hann leigi
hana hjá bílaleigu Flugleiöa. Mér
er tjáö, aö Flugleiöir og ferða-
skrifstofa þeirra, Orval, séu
orönir stórir aöilar aö fyrirtæki
hér I bæ, sem heitir Kynningar-
feröir og er einá fyrirtækiö, sem
býöur upp á kynningarferðir um
Reykjavlkurborg og nágrenni. A
allt þetta hefur hinum erlenda
gesti ef til vill veriö vlsað, þegar
hann I upphafi leit inn á skrifstofu
Flugleiöa erlendis. Ef einhver
skyldi þó sleppa framhjá ein-
hverju af þessu, þá reka þeir
jafnframt sérstaka feröaskrif-
stofu I samkeppni viö aörar
feröaskrifstofur.
Misnotkun
Ég held, að engum dyljist, aö
hér er oröin gífurlega mikill
hringur og öflugur, en sumir
kunna aö segja sem svo, aö lítil
hætta sé á þvi, aö þetta óskabarn
okkar misnoti slna aöstööu. Ég
vildi, aö þaö væri rétt. Því miöur
sýnist mér, aö svo sé ekki. Ég
ætla aö leyfa mér aö nefna nokkur
dæmi um sllkt. Ég gæti nefnt
langtum fleiri, en ég held, aö
þessi dæmi sýni betur en margt
annaö, hvernig ástandiö er oröiö.
Ég hef leyfi til aö skýra frá þvi,
aö áriö 1974 pantaöi ferða-
skrifstofan Travecoa 2000 gisti-
nætur I Hótel Sögu. Hótel Saga
haföi haft viðskipti viö þessa
feröaskrifstofu íþrjil ár. Skömmu
áöur en gestirnir áttu aö byrja aö
koma, var þetta allt afpantaö og
upplýst, aö fengizt heföi tilboö
annars staöar frá á 50% lægra
veröi. Viö eftirgrennslan kom I
ljós, aö þessir farþegar fóru á
Hótel Loftleiöir.
Ráunár 'hef ég sjáífur svipaöa
reynslu. Ég reyndi aö bóka 30 vls-
indamenn frá Noröurlöndum á
Hótel Sögu, en þrátt fyrir á-
kveöna viöleitni mlna tókst þaö
ekki. Þeir lentu á Hótel Esju,
enda flugu þeir meö flugvél Flug-
leiöa.
Ég held, aö ekki fari framhjá
neinum hin óheilbrigöa og skefja-
lausa samkeppni I leigufluginu
þessa dagana. Ég hef reynt að
kynna mér þaö eins og ég bezt
get, hvort endar geti meö nokkru
móti náö þar saman meö þeim
fargjöldum, sem boöin eru. Ég vil
taka fram, aö ekki hefur tekizt aö
fá upplýsingar frá Flugleiöum. en
ég hef þær frá manni, sem er
mjög kunnugur rekstri vélanna.
Flugiö Reykjavlk-Mallorka og
Loftlelöahóteiiö — nýtur góös af Flugleiöum.
Stelngrlmur Hermannsson
til baka er selt á kr. 16.000,00 á
mann. Flogið er I vélum Flugfé-
lagsins, sem taka um 119—123
farþega. 80 af hundraöi sætanýt-
ing aömeöaltali er ekki óeölileg,
þvl vélarnar fljúga a.m.k. tómar
aöra leiöina I upphafi og aöra
leiöina I lok þessa flugtímabils.
Þá veröa farþegar 90 aö meöaltali
og tekjur kr. 1.440.000,00 fram og
aftur. Mér er tjáö, aö olíukostnaö-
ur sé um kr. 125.000,00 á klst. og
flugiö tekur um 8 tíma. Þvl
veröur eldsneytiskostnaöurinn
um 1 milljón króna. Lendingar-
gjöld á Spáni eru um 70 þús.
pesetar, eöa um kr. 200.000,00.
Lendingargjöld hér eru svip-
uö. Samtals veröa þetta u.þ.b. 1,4
milljónir króna, eöa nokkurn veg-
inn þaö sama og tekjurnar. Er þá
þó ógreiddur allur launakostnaö-
ur, afskriftir o.fl. af vélunum. Ég
vildi athuga þessar tölur nánár.
Ég fékk uppgefiö hjá flugstjóra,
aö gefiö muni vera upp erlendis,
aö flugkostnaöur slíkra véla sé
kr. 225.000,00 á klst., þ.e. annar
kostnaöur en laun. Þaö yröi
1,925.000,00 fyrir 8 tlma flug.
Þetta getur þvl staöizt.
Ég fagna því sannarlega, ef
menn geta flogiö ódýrt, en ég held
aö hér sé ekki um heilbrigöa sam-
keppni aö ræöa. Þegar hiö opin-
bera er oröiö svo stór aöili aö
rekstri þessa félags, eins og þaö
óneitanlega er meö þessa ríkis-
ábyrgö, þá ber þvl skylda til aö
skoöa slíkt niöur I kjölinn og
tryggja.aösú aðstaöa, sem félag-
inu er veitt, sé ekki misnotuö.
Ég ætla aö nefna eitt dæmi um
ákaflega leiöinlega misnotkun.
Feröaskrifstofan Sunna og Air
Viking flytja hingaö hópa erlendis
frá. Ég hef í höndunum tvö telex.
Hiö fyrra er sent frá feröaskrif-
stofu I Þýzkalandi til skrifstofu
Flugleiöa I Hamborg og dagsett 6.
mals.l. Þar er farið fram á bókun
fyrir farþegana, Lachenmann,
Rudolf og Ursulu, fyrir flug frá
Reykjavík til Akureyrar og til
baka. Slðan ersagt I lokin, aö þeir
komi 12/7 meö Air Viking. Svar
berst 9. maí 1975. Þaö er á þýsku,
en þýöist svo:
„Þar sem þér upplýsiö aö
komið er meö Air Viking, sjá-
um viö okkur þvi miöur ekki
fært aö sjá um þessa bókun
fyrir yöur, þvl hér er litiö
starfsliö og viö erum mjög önn-
um kafin viö bókun eigin far-
þega”.
Ég er raunar meö fleiri telex,
sem eru i svipuöum dúr, en eitt
dæmi læt ég nægja. Það er ákaf-
lega leitt aö sjá sllkt, ekki slzt frá
félagi, sem maöur vill geta veriö
stoltur af.”
Fargjöldin
Steingrímur ræddi um fleiri
atriöi, m.a. samkeppni Flugleiöa
og ISCARGO, en sagöi slðan:
„Eitt atriöi enn vil ég nefna,
sem mér viröist umhugsunar-
vert. Fargjald New York-Luxem-
borg er ódýrara heldur en far-
gjald Reykjavik-Luxemborg. Ég
er ekki út af fyrir sig aö áfellast
Flugleiöir fyrir aö geta lækkað
fargjöld, en þetta sýnir hins veg-
ar, hve samkeppnin er mikilvæg-
ur þáttur I þessu sambandi. Ég
hef hér blaöiö Sunday News frá
27. april, 1975. Þar eru auglýst
I fargjöld frá New York-Luxem-
borg og til baka. Þau eru frá 290
I dollurum og upp f 510 dollara, en
Iflest á $360. 360 dollara fargjöld
samsvara kr. 54.360.00 frá New
York tilLuxemborgarog til baka,
en hins vegar er fargjaldiö héöan
til Luxemborgar og til baka kr.
58.560,00, og hinn hlutinn, þ.e. til
New York og til baka, er kr.
47.530,00, eöa samtals sama vega-
lengd kr. 105.790,00. Fargjaldiö er
þvl nálægt þvl tvöfalt hærra fyrir
islendinga, sem vilja fljúga þess-
ar sömu milur.”
Steingrlmur nefndi fleiri dæmi
um undarleg fargjöld, en sagöi
slöan um aögeröir til úrbóta:
Aðgerðir til úrbóta
„t sambandi viö þessa gifur-
legu rlkisábyrgö ber hinu opin-
bera rlk skylda til aö skoöa þetta
allt mjög vandlega. Ég tel, aö
gera megi ýmsar lagfæringar.
Þaö væri t.d. mjög eölilegt,
miöaö viö þá yfirgnæfandi aö-
stööu, sem þetta félag hefur á
gistirými hér I borg, aö hótel-
reksturinn væri aöskilinn og und-
irsérstakri stjóm. Ég teldi koma
til greina aö hafa sjálfstæöa bók-
un fyrir gistingu hér á landi, og
væri þaö I höndum hins opinbera,
t.d. Feröaskrifstofu rlkisins. Ég
tel sjálfsagt aö skattleggja hin
einstöku fyrirtæki sérstaklega.
Hæstvirtur samgönguráöherra
hefur lýst þvf yfir, aö hann vilji
koma á lágmarksveröi á flugi til
aö koma I veg fyrir óeölilega
samkeppni. Vel má vera, aö þaö
sé rétt, þótt þaö sé ef til vill dálltiö
varhugavert og athuga ber, hvort
ekki er unnt aö finna aörar leiðir
til þess aö koma I veg fyrir sllka
samkeppni. Þaö ber tvímælalaust
aö gera, það veröur aö gera, og
þaö verða þessi flugfélög aö skilja
aö gert veröur, ef aðstaöan, sem
veitt er, er misnotuð. Ég tel einn-
ig óeölilegt, aö Flugleiðir reki
eigin feröaskrifstotu. Þá er nauö-
synlegt aö strangt eftirlit veröi
meö fjárfestingu Flugleiða, bæöi
hérlendis og erlendis. Ekki er þol-
andi aö meö þessa miklu aöstoö
hins opinbera sé sllkt frjálst.
Ýmsar spurningar vakna. Til
dæmis væri gaman að vita, hvort
miklar fjárfestingar erlendis eru
allar meö leyfi yfirvalda.
Athygli mín hefur verið vakin á
þvl, aö Flugleiöir tryggja yfirleitt
erlendis, næstum þvl allt sitt,
flugvélamar a.m.k. Er ekki eöli-
legt, aö þaö sé fært heím? Þannig
mætti lengi telja. Til dæmis er
skiljanlegt, aö flugmenn séu ó-
ánægöir meö þá staöreynd, aö er-
lendir flugmenn fljúga vélum Air
Bahamas, á sama tíma og hér er
sagt upp áhöfnum. Þetta þarf að
skoöast nákvæmlega. Ég tel eöli-
legt, aö Islenzkir flugliöar gangi
fyrir um vinnu.”
Samþykkur með
skilyrðum
Steingrlmur lýsti þvl slöan, aö
hann væri fylgjandi frumvarpinu,
þvl hann teldi ekki um annað að
ræöa eins og á stæöi. Viö hættum
ekki aö fljúga áætlunarflug. Þvl
er rlkisábyrgöin’ ill nauösyn,
sagöi hann. Hins vegar taldi hann
rlkissjóö þurfa aö vera undir þaö
búinn að gerast stór hluthafi, og
varpaði fram þeirri spurningu,
hvort sllkt hefði átt aö gerast
strax. Hann sagði síöan um þau
skilyröi, sem sett eru:
„Ég legg rlkasta áherzlu á það
ákvæöi I þeim skilyrðum, sem
fylgja, aö trúnaöarmönnum veröi
gert kleift aö fylgjast mjög náiö
meö þessari starfsemi allri, og
þessir trúnaöarmenn geri viö-
komandi yfirvöldum grein fyrir
þvl.hvernig ástandiö er og hvern-
ig málin þróast. Ég set mitt
traust á hæstvirtan samgöngu-
ráöherra, sem hefur þessi mál i
slnum höndum. Ég tel einnig
mikilvægtaöauka hlutaféö. Eigiö
fé I þessu fyrirtæki er ákaflega
lltiö, og nálgast hvergi nærri þaö,
sem ætti að vera I sambærilegum
fyrirtækjum. Þaö þyrfti a.m.k. aö
tvöfaldazt frá þvi sem er, ef ekki
meira.
Ég tel einnig oröiö mjög tima-
bært, aö viöhald á vegum Flug-
leiöa veröi flutt heim. Ég hef rætt
um þetta viö fróöa menn, m.a.
viögeröarmenn, og ég er sann-
færöur um, aö hér má sinna viö-
haldinu meö ágætum. Viö eigum
prýðilega fagmenn á þessu sviöi.
Hér er um mjög mikið fjármagn
aö ræöa, og þaö má alls ekki
dragast, aö þetta veröi vandlega
skoöaö.”
Steingrlmúr sagöi aö lokum:
„Ég samþykki rlkisábyrgöina
meö þeirri forsendu, aö mjög náiö
og nákvæmlega veröi fylgzt meö
þessum rekstri og Flugleiöum
gert þaö ljóst, aö ekki veröi liöinn
neinn yfirgangur. Ég vona, aö
rekstur Flugleiöa lagist, og viö
treystum á mikilvæga þjónustu
fyrirtækisins, en allur yfirgangur
veröur aö skoöast i ljósi þeirrar
miklu aöstoöar, sem rikiö veitir.
Þvi hvllir á rikisvaldinu mikil á-
byrgö I þessu sambandi.
íafæ ^ ■
Hótel Saga — missir viösklptavinina.