Tíminn - 04.06.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Miðvikudagur 4. júni 1975
Garnaveiki á
Fögrubrekku
í Hrútafirði
ÞAÐ setti allmikinn ugg að
bændum i Hrútafirði i vetur,
þegar það fréttist, að garna-
veiki væri komin upp á Fögru-
brekku i Bæjarhreppi. Það var
ekki um annað meira talað og
menn ræddu fram og aftur hvað
gera skyldi.
Sú var þó helzta von, að féð á
Fögrubrekku væri ekki búið að
smita út frá sér, þar sem
Fagrabrekka hefur nokkra sér-
stöðu. Felst hún i þvi meðal
annars, að varnargirðing er á
norðurmerkjum landsins, það
er að segja á milli Fögrubrekku
og Fjarðarhorns. Enginn sam-
gangur á fé hefur verið þarna á
milli. Aftur á móti höfðu menn
farið á milli fjárhúsa á þessum
bæjum áður en upp komst um
veikina.
Litilsháttar samgangur hefur
verið á fé á sumrin á milli
Fögrubrekku og Mela, sem er
næsti bær fyrir sunnan. Við aðra
bæi hefur ekki verið samgangur
svo vitað sé. Rétt er að taka það
fram, að Fögrubrekkufé gengur
i heimalandi allt árið.
Spurningin var þvi, hvort ætla
mætti, að veikin væri komin að
Melum, en Melaféð gengur all-
mikið saman við fé úr Staðar-
hreppi i V-Hún. Fyrst af öllu var
tekið blóðsýni af öllu fé á áður-
nefndum bæjum, þar sem talið
var, að það gæti gefið nokkra
visbendingu. Var þetta mikil
vinna og alllangan tima tók að
rannsaka sýnin á Keldum.
Útkoman var sú, að 19 kindur
svöruðu á Fögrubrekku og sum-
ar verulega hátt, en það þykir
öruggari visbending um sýk-
ingu. Nokkrar svöruðu frá Mel-
um og fáeinar á Fjarðarhorni,
en engin hátt. Sérfræðingar
telja, að þegar um lága svörun
er að ræða, geti það stafað af
öðrum orsökum en garnaveiki.
Næst gerðist það, að allar
kindur, sem svarað höfðu á
Fögrubrekku, og þær, sem
mesta svörun höfðu á Melum og
Fjarðarhorni, voru teknar og
farið með þær i Borgarnes og
þeim slátrað þar. Við nánari
rannsókn á innyflum kom i ljós,
að um helmingur kinda frá
Fögrubrekku var sýktur, en
gamaveiki fannst ekki i kindun-
um frá Melum og Fjarðarhomi.
Gerðust menn nú vonbetri
um, að veikin væri ennþá stað-
bundin, og væri nú um að gera
að reyna allt, sem hægt væri, til
að koma i veg útbreiðslu og
vinna þar með tima, þar sem nú
yrði allt fé sprautað næsta
haust, og reyna að mynda þar
með ónæmi i' fjárstofninum.
Þann 16. april kom fram-
kvæmdastjóri sauðfjárveiki-
vama Sæmundur Friðriksson,
og Sigurður Sigurðarson dýra-
læknir á Keldum á fund i Stað-
arskála. Þar mættu hrepps-
nefndarmenn úr Bæjarhreppi i
Strandasýslu og Fremri- og
Ytri-Torfustaðahreppi og Stað-
arhreppi i V-Hún. Einnig hér-
aðsdýralæknirinn á Hvamms-
tanga, Egill Gunnlaugsson, og
Jónas R. Jónsson á Melum, en
hann hefur umsjón með varnar-
girðingum hér um slóðir. Þarna
munu málin hafa verið rædd
nokkuð.
Fundurinn samþykkti eftir-
farandi ályktun:
1. Að þar sem garnaveiki hefúr
nú gert vart við sig bæði i
Miðfjarðarhólfi og Húnaflóa-
hólfi sé áriðandi að taka upp
bólusetningu sauðfjár gegn
garnaveiki. Fundurinn telur
nauðsynlegt, að bólusetja
þegar á næsta hausti ásetn-
ingsfé i Miðfjarðarhólfi.
Einnig beri að vinna að sams
konar aðgerðum i Dalahólfi
nyrðra.
2. Að hreppsnefndum á svæðinu
beri hverri i' sinum hreppi að
beita sér fyrir, að samstaða
náist um bólusetninguna.
Áætlaðar tölur um bóluefnis-
þörf þurfa að hafa borizt frá
oddvitum til tilraunastöðvar-
innar á Keldum ekki siðar en i
mailok.
3. Að þrátt fyrir uppkomna
garnaveiki. bæði i Miðfjarð-
arhólfi og Húnaflóahólfi, sé
alls ekki timabært að leggja
niður varnarlinur, sem af-
marka þau, heldur að auka
viðhald girðinga og varnir við
þær.
4. Blóðprófað verði það fé á
Fögrubrekku, sejn grun-
samiegt er eftir útliti i vor,
áður en þvi er sleppt af húsi.
Fögrubrekkuféð verði ræki-
lega litarmerkt ogreynt, eftir
þvi sem unnt er, að koma i
veg fyrir samgang þess við
annað fé, t.d. með girðingu.
5. Fundurinn vill benda á, að
garnaveiki getur leynzt viðar
á svæðinu. Þvi er áriðandi að
bændur láti forðagæzlumenn
skoða fé sitt nú i vor með tilliti
til þess. Skulu bændur og
forðagæzlumenn gera héraðs-
dýralækni aðvart þegar i stað
um grunsamlegar kindur.
Þá var samþykkt, að hrepps-
nefndir Staðarhrepps og Bæjar-
hrepps tilnefni sinn manninn
hvor og Sauðfjárveikivarnirnar
einn mann til að framkvæma at-
huganir varðandi girðingu á
Fögrubrekku. Undir ályktunina
og ofangreinda samþykkt skrif-
uðu allir fundarmenn, þar á
meðal Sæmundur Friðriksson
og Sigurður Sigurðarson.
Hreppsnefndir Bæjarhrepps og
Staðarhreppsskipuðu nú i þessa
nefnd. Nefndin kom svo saman i
Staðarskála 27. april. Einnig
kom þar Vilhelm Steinsson,
bóndi á Fögrubrekku, og Jónas
R. Jónsson mætti frá sauðfjár-
veikivörnum.
A þessum fundi var eftirfar-
andi ályktun samþykkt:
„Þar sem blóðrannsókn sauð-
fjár á Melum og Fjarðarhorni
bendir til þess að garnaveiki sé
ekki komin i það, er nauðsynlegt
að Fögrubrekkuféð verði ein-
angrað i sumar með girðingu og
skorið niður I haust, og bætt
samkvæmt lögum um fjár-
skipti. Eftir athugun kunnugra
manna þyrfti að setja upp nýja
girðingu 4,7 km langa og styrkja
girðingar, sem fyrir eru.
Ábúendum Fögrubrekku séu
tryggðar bætur á afurðatjóni,
sem verða kann vegna land-
þrengsla.”
Ályktun þessi var svo send til
framkvæmdastjóra Sauðfjár-
veikivarna eftir að mæling og
athugun á girðingarstæði hafði
farið fram. Við athugun á girð-
ingarstæði var gætt ýtrasta
hófs, meðal annars átti núver-
andi varnargirðing að mynda
norðurkantinn og girðing, sem
fyrir er, austurkantinn.
Var nú beðið eftir svari og
svarið kom. Starfsmaður Sauð-
fjárveikivarna hringir i Jónas
R. Jónsson og tjáir honum al-
gjöra neitun um girðingu og alla
fyrirgreiðslu af varnanna hálfu
til að einangra Fögrubrekkuféð.
Jónas hafði þegar samband við
nefndarmenn og lét þá vita um
þetta svar. Þegar þetta sama
kvöld kom nefndin saman i
Staðarskála og ræddi þessi tið-
indi. Nefndarmenn voru furðu-
lostnir yfirþessum undirtektum
Sauðfjárveikivarna.
Eftirfarandi ályktun var sam-
þykkt og send suður með hraði:
1. Nefndarmenn furða sig á
þeirri ákvörðun Sauðfjár-
veikivarnanna, að neita al-
gjörlega að einangra Fögru-
brekkuféð með girðingu, eða
hvaða leiðir ætluðu varnirnar
að fara til að framkvæma á-
lyktun þá, sem samþykkt var
á fundi I Staðarskála 16. april
s.l. sbr. 4. gr. Að þessari á-
lyktun stóðu m.a. Sæmundur
Friðriksson og Sigurður Sig-
urðarson.
2. Þó að einstök atriði ályktun-
ar nefndarinnar kunni að
orka tvimælis, t.d. stærð girð-
ingar o.fl. þá hefðu nánari
viðræður getað breytt þvi.
3. Hugsanlegt er, að hægt væri
að lána fé i þessa framkvæmd
af sveitarfélögum eða öðrum
aðilum, ef það greiddi fyrir
framkvæmd málsins.
Með orðunum „orki tvimælis
um vegalengd” var átt við, að
hugsanlegt væri að stytta girð-
inguna á kostnað landrýmis inn-
an hennar. Við þessari siðustu
ályktun kom neitun þegar i stað,
en að öðru leyti var henni ekki
svarað.
Það skal tekið fram að Jónas
R. Jónsson stóð algjörlega að
þessum ályktunum og var á
öndverðum meiði við starfs-
menn varnanna I Reykjavik.
Ég hef nú rakið sögu þessa
máls eins og það hefur gengið
fyrir sig hér heima fyrir. Ég er
ekki viss um, að bændur hér um
slóðir hafi fylgzt með þvi hvað
gerðist i þessu máli. Reyndar
tel ég, að mistök hafi verið að
halda ekki almennah fund með
fjáreigendum um þetta mál
snemma i vor. Ég er alveg hissa
á hvað Sæmundur Friðriksson
og Sigurður Sigurðarson voru að
gera með að koma norður á fund
úr þvi ekkert átti að gera. Það
hefur kannski verið til að draga
málið á langinn.
Það virðist, að nægjanlegt
hefði verið að senda hrepps-
nefndunum bréf þess efnis, að
ekkert yrði gert til að einangra
Fögrubrekkuféð. Hitt undrast
ég enn meira, að Sæmundur
Friðriksson var við að semja á-
lyktun þá, sem samþykkt var á
fundi hrpppsnefndanna og mun
reyndar hafa haldið þar á penna
og ritað hana á blað.
Bæði Sæmundur Friðriksson
og Sigurður Sigurðarson skrifa
svo nöfn sin undir ályktunina og
fundargerðina. t þvi' sambandi
bendi ég á eftirfarandi i lið 4,
„og reynt verði eftir þvi sem
unnt er að koma i veg fyrir sam-
gang þess við annað fé t.d. með
girðingu.” Hvernig hugsuðu
þeir sér að koma i veg fyrir
samgang nema með girðingu?
— spyr sá sem ekki veit.
Er það kannski svo, að emb-
ættismönnum leyfist að skrifa
undir hitt og þetta, en þurfa svo
ekki að standa við það? Slik
vinnubrögð þykja nú ekki beint
traustvekjandi hér norðan heiða
hjá fávisum bændalýð.
Hrútatungu 20. mai 1975.
Tómas Gunnar Sæmundsson.
Heiibrigðisróð dhyggjufullt vegna fjölgunar hunda í Reykjavík
OFFJÖLGUN HUNDA OG KATTA
ÓGNUN VIÐ HEILBRIGÐISHÆTTI
— drds d fegurð umhverfis, mengunar-
og slysavaldur, segir landssamband
bæjarstjórna í Bandaríkjunum
FB-Reykjavik. Þrátt fyrir bann
við hundahaldi i Reykjavik fer
hundum hér stöðugt fjölgandi.
Heilbrigðism álaráð Reykja-
vikurborgar samþykkti á fundi
sinum á föstudaginn ályktun um
hundahald, sem hljóðar svo:
„Heilbrigðismálaráð lýsir
áhyggjum sinum vegna fjölgunar
hunda i Reykjavik, þrátt fyrir
bann við hundahaldi og beinir
þeirri eindregnu áskorun til lög-
reglu- og dómsvalds, að banni við
hundahaldi i Reykjavik verði i
reynd framfylgt.” Ályktun þessi
var samþykkt með fimm atkvæð-
um gegn einu á fundi ráðsins.
Samstarfsnefnd um heil-
brigðiseftirlit á höfuðborgar-
svæðinu kom saman til fundar um
miðjan mai, og var hundahald á
höfuðborgarsvæðinu rætt á
fundinum. Ennfremur var sam-
þykkt á fundinum mjög yfirgrips-
mikil greinargerð um hundahald i
þéttbýli, en það mál hafði áður
verið til umræðu i nefndinni.
1 greinargerðinni er vitnað i
bréf yfirdýralæknis til land-
læknis, þar sem vakin er athygli á
vandamálum, er stafa af hunda-
haldi I þéttbýli. Þar segir yfir-
dýralæknir m .a., að aukið hunda-
hald I þéttbýli hafi i för með sér
mikið aukna ásókn fólks i að
verða sér úti um erlenda hunda,
löglega eða ólöglega. Þvi fylgi að
sjálfsögðu ýmiss konar áhætta.
Hundaæði hafi t.d. tvisvar borizt
til Bretlands nýverið með inn-
fluttum hundum, enda þótt þeir
hefðu verið bólusettir gegn
hundaæði og auk þess hafðir i
sóttkvi I sex mánuði. t öðru bréfi
yfirdýralæknis til landlæknis, frá
7. mai sl. segir, að almennt hafi
verið talið, að sullaveiki hefði
verið útrýmt hér á landi, og um-
fangsmiklar athuganir á sláturfé
á árunum kringum 1950 hafi bent
til þess að svo væri. „Fundur
Igulsulla i sláturfé á þremur
sláturstöðum, Djúpavogi, Breið-
dalsvik og Vopnafirði, siðustu 20
árin bendir til að of mikillar
bjartsýni hafi e.t.v. gætt i þvi
máli,” segir i bréfinu. Þá segir
þar ennfremur: „Liklegt má
telja, að ekki hafi allar sullaveik-
ar kindur úr þessum sveitum á
Austurlandi borizt til skoðunar,
og vafalaust er að nú lifa á
smituðum bæjum töluvert af
kindum, sem bera lifandi sulli i
sér. Þvi er smithætta til staðar
frá þessu fé næstu árin, sé eigi
gætt fyllstu varúðar.
Ekki hefur tekizt að finna upp-
sprettu þessara faraldra i hund-
um frá þessum bæjum. Hert hef-
ur veriðá ormahreinsun i þessum
sveitum, en almennt er viður-
kennt, að venjuleg ormahreinsun
kemur aðeins að takmörkuðu
gagni til þess að eyða bandorm-
um úr hundum.
Engar hömlur eru á flutningi
hunda innanlands og hvolpum er
oft dreift ótrúlega viba um landið,
ogiðulega lenda þeir á bæjum eða
þorpum, þar sem hundahald virð-
ist nú illu heilli komið i tizku.
Reynslan sýnir, að nær ógerlegt
er að framfylgja reglum um
skepnuhald i þéttbýli og gildir það
jafnt um hunda sem önnur hús-
dýr. Tal manna um strangar
reglur varðandi hundahald, er
lika mest i munni þeirra, sem
minnst kynni hafa af þeim mál-
um.”
í greinargerðinni er vitnað i
niðurstöður einhverrar yfirgrips-
mestu skoðanakönnunar, sem
nokkru sinni hefur verið fram-
kvæmd meðal bæjarstjórnar-
manna I Bandarlkjunum, en sam-
kvæmt henni er „hundavanda-
málið”, efst á lista yfir þau
vandamál, sem borgarar hafa
fram að færa við sina bæjar-
stjórn.
t Bandaríkjunum er einn hund-
ur á hverja 6 ibúa, og hundabit
fara þar vaxandi. Arið 1971 voru
tæplega 40.000 hundabit tilkynnt i
New York borg einni, en ekki eru
skráð nærri öll hundabit. (Sam-
svarandi tala I Reykjavik væri
um 400). Rannsókn i St. Louis
leiddi i ljós, að 2% allra barna á
aldrinum 5-9 ára urðu fyrir
hundabiti árlega. Þá er talið, að
a.m.k. 2% innlagna á slysadeildir
I New York borg séu vegna
hundabita.
Gifurlegum fjárupphæðum er
árlega varið i dýraeftirlit i
Bandarikjunum. Árið 1973 er
áætlað að þessi upphæð hafi verið
500 milljónir dollara, sem er tal-
inn kostnaður við að lóga 13.5
milljónum hunda og katta. Þá
skilja hundar i New York eftir sig
150 tonn af saur daglega, og væri
sambærileg tala i Reykjavik 1.5
tonn. Miklir fjármunir fara að
sjálfsögðu i hreinsun borganna.
1 stefnuyfirlýsingu frá lands-
sambandi bæjarstjórna í Banda-
rikjunum segir varðandi hunda-
og kattahald: „Offjölgun hunda
og katta i þéttbýli er nú viður-
kennd, sem ógnun við heilbrigðis-
hætti, árás á fegurð umhverfis,
mengunarvaldur og slysavaldur.
Ennfremur er hér um að ræða
stóran útgjaldalið bæjar og
borga. Gera verður ibúum og
stjórnendum ljóst, hve alvarlegt
vandamálið er.”
t vísindaritinu Science, sem
gefið er út I Bandarikjunum er
skýrt frá þvi', að talið sé, að yfir 40
sjúkdómar geti borizt frá hundum
I mann. Algengastir eru band-
ormar, spóluormar, hakaorrr.ar
hringskyrfi, flær og hundaæði. 1
Sviþjóð er áætlað, að 2% hunda
séu smitaðir af salmonetta sýkl-
um, sem valda taugaveiki og
taugaveikibróður. í svo til öllum
ofangreindum sjúkdómum er
sýkingavaldinn að finna i saur
hundsins. Það gefur þvi auga leið,
hvilik smithætta getur verið hon-
um samfara.
Samstarfsnefndin um heil-
brigðiseftirlit bendir enn fremur
á það, hvort nægjanlegt tillit sé
tekið til hundsins sjálfs? Álita
nefndarmenn, að meðferð hunda i
þéttbýli sé oft ábótavant og slikt
umhverfi sé flestum hundum
óeðlilegt. Það sé andstætt eðli
þessara dýra að vera sifellt lokuð
inni eða bundin úti, annað hvort
við staur eða mannveru.
Að lokum segir nefndin, að þeg-
ar hafi fengizt reynsla af tak-
mörkuðu hundahaldi i Hafnar-
firði, en hún sýni, að þar fari
hundum stöðugt fjölgandi, þrátt
fyrir itrekaðar auglýsingar og
áminningár um að hlutaðeigend-
ur fari að settum reglum. „Þessi
þróun kemur ekki á óvart, og
nægir að benda á þá staðreynd, að
hvolpum er yfirleitt ekki lógað,
heldur gefnir eða seldir. Þarna er
m.a. að finna skýringu á þvi, með
hvilikum ógnarhraða hundum
fjölgar hvarvetna, t.d. i Sviþjóð,
þar sem talið er að árið 1974 hafi
verið hálf milljón hunda, er
reiknað með, að þeir verði senni-
lega orðnir 1 milljón 1980.”
„Hver vill stuðla að þvi að kalla
yfir höfuðborgarsvæðið hunda-
hald, sem á stuttum tima yrði það
mikið, að enginn myndi treysta
sér til eða geta ráðið við það, svo
sem reyndin er þegar orðin mjög
vfða i öðrum löndum?
Hver vill bera ábyrgð á þvi að
leyfa fáum einstaklingum að
virða að vettugi, með hundahaldi
sinu, óskir mikils meirihluta
samborgaranna og valda þvi, að
ibúar höfuðborgarsvæðisins verði
um alla framtið að sætta sig við
óþrifnaðinn, sambýlisvandamál-
in, óþægindin, slysin og smithætt-
una, sem fylgir hundahaldi i þétt-
býli?
Það er þvi eindregin skoðun
undirritaðra, að brýn þörf sé á að
banni við hundahaldi á höfuð-
borgarsvæðinu verði framfylgt
nú þegar (banni er nái þó ekki til
leiðsöguhunda fyrir blint fólk,
sporhunda eða lögregluhunda),
með samræmdum aðgerðum við-
komandi bæjar- og sveitarfélaga,
lögreglu og dómsvalds,” segir
samstarfsnefndin að lokum.