Tíminn - 05.06.1975, Síða 7

Fimmtudagur 5. júni 1975
TÍMINN
7
Otgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Glslason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, sfmi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasfmi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
« ' Blaðaprent h.f.
V _____________________________________________J
Abending Lúðvíks
Um það ættu flestir að vera sammála, að erfitt
sé að semja um kaupgjald til lengri tima, nema
kaup miðist við vissa kaupgjaldsvisitölu. Hitt er
svo meira matsatriði, hvernig hún eigi að vera, og
hvernig eigi að framfylgja henni. Þannig er það
óumdeilanlegt, að miklir gallar eru á þeirri kaup-
gjaldsvisitölu, sem hér er fylgt, og eins á fram-
kvæmdhennar. Það mun t.d. rétt, sem Þjóðviljinn
sagði i febrúar i fyrra, að það mun hvergi þekkjast
nema á íslandi, að almennar verðhækkanir séu
bættar á þriggja mánaða fresti. Þessi réttur er vit-
anlega mikils virði, bæði fyrir bændur og launa-
fólk, en eins og Þjóðviljinn benti á i áðurnefndri
grein, á hann vafalitið stóran þátt i þvi, að verð-
bólgan hefur vaxið hraðar á Islandi en i flestum
öðrum löndum.
Hinar tiðu og miklu vixlhækkanir kaupgjalds og
verðlags hér á landi, valda að sjálfsögðu sérstök-
um erfiðleikum, þegar verðlag hækkar mikið og
snöggt á aðfluttum vörum, eins og verið hefur um
skeið. í þeim efnum er ekki úr vegi að minna á um-
mæli, sem Lúðvik Jósefsson lét falla á Alþingi,
skömmu eftir stjórnarskiptin i fyrrasummar. Lúð-
vik sagði m.a.:
,,Það þarf að koma i veg fyrir það að kaupið eftir
einhverjum visitölureglum eins og þeim, sem við
höfum búið við, æði upp á eftir verðlagi, þvi að það
kippir vitanlega fótunum undan eðlilegum rekstri,
eins og nú er ástatt. Þetta var gert i tið fyrrverandi
rikisstjórnar með bráðabirgðalögum frá þvi i mai
s.l. Þá átti að réttu lagi kaupgjald að hækka um
14,5%, eða um 15,5 K-visitölustig 1. júni, og á eftir
slikri hækkun hefðu landbúnaðarvörur hækkað
gifurlega strax á eftir, vinna hefði hækkað gifur-
lega, og siðan orðið önnur kollsteypa þar á eftir,
Mér er það alveg ljóst, að við þær aðstæður, sem
við búum við i dag, er engin leið að halda atvinnu-
rekstrinum gangandi i fullum krafti, eins og verið
hefur, ef þessi skrúfugangur yrði látinn ganga
áfram eins og ástatt er. Það visitölukerfi, sem við
búum við, hefur vissa kosti. Það getur skapað
meiri kyrrð á vinnumarkaðnum undir vissum
kringumstæðum, að launþegar vita það, að þeir
hafa vissa tryggingu fyrir kaupmætti sinna launa.
En það sjá allir, að ef t.d. er um það að ræða, að
erlendar verðhækkanir eru mjög miklar og hafa
viðtæk áhrif, sem leiða til hækkunar á mörgum
sviðum, og það gerist á þeim tima, sem útflutn-
ingsvöruverð okkar hækkar ekki, stendur i stað
eða jafnvel fer lækkandi, þá fær svona skrúfu-
gangur ekki staðizt, og þá er að finna ráð til þess
að koma i veg fyrir þennan vanda, þannig að
launafólkið i landinu fái við unað, en atvinnurekstr
inum sé forðað frá afleiðingum þessara sifelldu
hækkana. Þetta er að minum dómi langsamlega
stærsta vandamálið”.
Hér bendir maður, sem bæði gjörþekkir aðstöðu
launþeganna og atvinnuveganna, á þann höfuð-
vanda, sem við er að etja i sambandi við kaup-
gjaldsvisitöluna og kaupgreiðslur samkvæmt
henni. Lausn þessa máls þarf að beinast að þvi, að
launafólkið fái hæfilega tryggingu, en atvinnu-
rekstri og atvinnuörygginu verði þó ekki stefnt i
hættu. Hér getur vissulega verið vandfundin
meðalleið, en fátt er nú mikilvægara i efnahags-
málum landsins en að stefnt sé að slikri lausn. Það
er skref i rétta átt, að bæði samtök launþega og at-
vinnurekenda hafa sýnt aukinn skilning á þessu
máli, þótt á fyrsta stigi hafi komið fram ýmsar
óhugsaðar tillögur, eins og t.d. sú, að láta alla
skatta ganga inn i kaupgjaldsvisitöluna. þþ.
ERLENT YFIRLIT
Vaxandi viðsjár í
Verkamannaflokknum
Þjóðaratkvæðagreiðslan getur dregið dilk d eftir sé eftir sér
Tony Benn á útifundi I London.
I DAG fer fram i Bretlandi
þjóðaratkvæðagreiðslan um
aðild Breta að Efnahags-
bandalaginu. Ef marka má
niðurstöður skoðanakannana,
ætti hún að verða samþykkt
með riflegum meirihluta. En
skoðanakannanir hafa oft
brugðizt i Bretlandi, og senni-
lega væri Heath enn forsætis-
ráðherra, ef hann hefði ekki
efnt til hinna sögulegu þing-
kosninga i febrúar i fyrra,
sökum þess m.a., að skoðana-
kannanir spáðu honum sigri.
Þess vegna þora fylgismenn
aðildarinnar ekki að vera
sigurvissir, þótt þeir séu von-
góðir. Þess vegna er úrslit-^
anna beðið með talsverðri ó-
vissu, sem fyrst fæst endan-
ílegt svar við, þegar talningu
lýkúr á morgun.
Flest bendir til þess, að at-
kvæðagreiðslan eigi eftir að
draga mikinn dilk á eftir sér,
hvemig sem hún fer. Einkum
gildir þetta um Verkamanna-
flokkinn, sem hefur verið tvi-
klofinn i afstöðu sinni til aðild-
arinnar, Wilson taldi það væn-
legt til þess að viðhalda ein-
ingu i flokknum, að leggja
engin bönd á ráðherra sina i
þessum efnum, heldur leyfa
þeim að fylgja sannfæringu
sinni og taka fullan þátt i
kosningabaráttunni. Hann
treysti að sjálfsögðu á að þeir
myndu gæta hófs i kosninga-
baráttunni. Svo hefur eigi orð-
ið. Einkum hefur iðn-
aðarráðherrann, Anthony
Wedgewood Benn, rakið harð-
an áróður gegn aðildinni, öfl-
uglega studdur af meirihluta
verkalýðshreyfingarinnar og
vinstra armi Verkamanna-
flokksins. Svo langt hefur
þetta gengið, að Roy Jenkins
innanrikisráðherra hefur látið
svo ummælt, að erfitt sé orðið
að taka Benn alvarlega sem
iðnaðarráðherra, en Jenkins
hefur jafnan verið einn af
helztu fylgismönnum aðildar-
innar. Sjálfur hefur WilSon
hvað eftir annað orðið að mót-
mæla fullyrðingum Benns,
beint og óbeint, m.a. þeim, að
um 500 þúsund manns væru nú
atvinnulausir i Bretlandi sök-
um aðildarinnar. Wilson hefur
hins vegar leitazt við að haga
mótmælum sinum gætilega,
en þó hefur hann gerzt á-
kveðnari, þvi nær sem dregið
hefur þjóðaratkvæðagreiðslu-
deginum.
ÓHÆTT ER að fullyrða, að i
sambandi við þessa kosninga-
baráttu hefur Wedgewood
Benn tekizt að vekja á sér
meiri athygli en nokkur
maður annar. Tvimælalaust
er hann nú umdeildasti stjórn-
málamaður Bretlands, og
aðalleiðtogi róttækra vinstri
afla i Bretlandi. Benn lætur
sér ekki nægja að vinna að
breytingum á þjóðfélaginu
með tryggingum og öðrum
launajöfnuði, eins og sósfal-
demókratar á Norðurlöndum.
Fyrir honum vakir fyrst og
fremst sú grundvallarbreyt-
ing að koma á opinberum
rekstri atvinnufyrirtækjanna.
Að þvi stefnir hann markvisst
sem iðnaðarráðherra. Fram-
koma hans i kosningabarátt-
unni nú bendir til þess, að
hann sé ákveðinn i þvi að berj-
ast fyrir þessari stefnu sinni
til þrautar innan Verka-
mannaflokksins, og að hann sé
reiðubúinn að fara úr rikis-
stjórninni, ef hann kemur
henni ekki fram. Jenkins og
margir aðrir leiðtogar Verka-
mannaflokksins eru jafn á-
kveðnir i þvi að koma i veg
fyrir það.
Anthony Neil Wedgewood
Benn er rétt fimmtugur að
aldri, fæddur 1925, og hefur
setið helming ævinnar á þingi,
eða siðan 1950. Faðir og föður-
afi hans áttu báðir sæti á
þingi, og hlaut faðir hans
aðalstign fyrir störf sin i þágu
Verkamannaflokksins. Benn
var ungur settur til mennta i
einum virðulegasta mennta-
skóla Bretlands, Westminster
School, og þaðan lá leiðin tii
Oxford. Hann var i flughern-
um á striðsárunum. Atján ára
gamall gekk hann i Verka-
mannaflokkinn, og 25 ára
gamall var hann kosinn á
þing. Tiu árum seinna bar
honum að leggja niður þing-
mennsku, þvi að þá erfði hann
sæti föður sins i lávarðadeild-
inni. Benn neitaði að fallast á
þetta, en varð þó að segja af
sér þingmennsku. Hann bauð
sig strax fram á ný i kjördæmi
sinu, og var endurkjörinn.
Samkvæmt reglum þingsins
varðhannafturaðsegja af sér
þingmennsku, en hann var
jafnframt reiðubúinn að bjóða
sig fram á ný. Deilunni lauk
þannig, að hann fékk rétt til að
afsala sér sætinu i lávarða-
deildinni, og þá jafnframt
kjörgengi til neðri deildarinn-
ar. Siðan hafa allmargir
aðalsmenn notfært sér þetta.
Þegar Wilson myndaði stjórn
sína eftir kosningasigurinn
1965, gerði hann Benn að sér-
stökum tæknimálaráðherra,
og þótti hann reynast vel i þvi
starfi. Hann varð svo iðnaðar-
ráðherra, þegar Verka-
mannaflokkurinn komst á ný
til valda i febrúar 1974, og
hefur siðan vakið á sér vax-
andi athygli með róttækum
þjöðnýtingartillögum.
A námsárum sinum i Oxford
kynntist Benn ameriskri
stúlku, og giftust þau nokkru
siðar. Þau eru mjög samhent
og sammála i stjórnmálabar-
áttunni. Kunningjar þeirra
segja, að hjá þeim komist litið
annað að en pólitik. Þau eru
bindindisfólk, bæði á vin og
tóbak. Þótt þau séu vel efnuð,
berast þau litt á og taka ekki
verulegan þátt I samkvæmis-
lifinu. Benn reynir á flestan
hátt að gera litið úr uppruna
sinum og menntun. Hann vill
stytta nafn sitt og lætur kalla
sig Tony Benn. í alfræðiritum,
þar sem æviágrip hans er
hefur hann látið fella niður
nöfn hinna virðulegu skóla,
þar sem hann stundaði nám,
og þar segir aðeins, að hann sé
stöðugt við nám. Hann er á-
gætur ræðumaður og allvel
ritfær, og hagar málflutningi
sinum yfirleitt á þann veg, að
menn verða annaðhvort að
vera með honum eða móti.
EINS OG málin standa nú, er
næsta erfitt að spá um það,
hvernig Wilson getur tekizt að
koma i veg fyrir klofning i
Verkamannaflokknum. Verði
aöildinni hafnað, er það svo
mikill ósigur fyrir Wilson, að
hann og félagar hans yrðu að
draga sig til baka, en erfitt
myndi verða fyrir þá að láta
Benn og vinstri arminn taka
forustuna. Verði aðildin sam-
þykkt, verður mikil óánægja
rikjandi meðal verkalýðs-
hreyfingarinnar og vinstri
manna i Verkamannaflokkn-
um, og þá getur orðið erfitt
eða útilokað fyrir Wilson að
fylgja fram eðlilegri stefnu i
kaupgjaldsmálum og verð-
lagsmálum. Margt bendir lika
til þess að Benn muni þá fylgja
enn fastar fram þjóðnýtingar-
kröfum sinum, og að það gæti
orðið til að sundra stjórninni.
Helzta von Wilsons er senni-
lega sú, að aðildin verði sam-
þykkt með yfirgnæfandi
meirihluta. En þar verður
Wilson fyrst og fremst að
treysta á andstæðinga sina,
fylgismenn Ihaldsflokksins og
Frjálslynda flokksins. For-
ustumenn þessara flokka hafa
mælt eindregið með aðildinni.
Hins vegar er ekki talið full-
vist, að liðsmenn þeirra láti
fullkomlega að stjórn. Meðal
kjósenda thaldsflokksins mun
sá áróður hafa fengið veruleg-
an hljómgrunn, að Bretland
missi hluta sjálfstæðis sins, ef
það er aðili að Efnahags-
bandalaginu. Kjósendur
Frjálslynda flokksins geta
lika verið ráðgáta, þvi að þeir
hafa margir verið á reiki milli
flokkanna. Af þessum ástæð-
um þora menn ekki að treyst.:
alveg á niðurstöður skoðan:
kannana, heldur biða úrsli
anna i þjóðaratkvæðagreiðs:
unni með nokkurri óvissu.
Fyrst og fremst biða menn
þó þeirra afleiðinga, sem hún
á eftir að hafa á framvindu
brezkra stjórnmála. Þær geta
orðið hinar sögulegustu.
Þ.Þ.