Tíminn - 05.06.1975, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 5. júnl 1975
TÍMINN
9
Um þessar mundir sýnir aö
Kjarvalsstöðum I Reykjavlk
ungur málari, Gunnar Guðjóns-
son, en hann hefur sýnt a.m.k.
tvlvegis áður I Reykjavlk.
Reyndar var siðasta sýning
Gunnars I fimleikahúsinu á Sel-
tjarnarnesi, þá var hann ný-
kominn sunnan frá Spáni, þar
sem hann hafði stundaö nám.
Gunnar Guðjónsson verður að
teljast I hópi þeirra málara,
sem mála af unaði eöa sér til
sáluhjálpar. Til þess benda af-
kösthans og myndefni. Það skal
viðurkennt þegar I upphafi, að
ég hafði svolitlar áhyggjur af
farangri hans til sýningarinnar
að Kjarvalsstöðum. Þetta er
feikna stór salur og þarfnast
margra mynda, og fáeinir
„fiskar á fjalli” duga skammt
til að fylla með sllkan geim.
Það verður að játa, að Gunn-
ari tekst alls ekki illa „að fylla
salinn” þrátt fyrir allt.
„Stórsýningar”
o'rka tvimælis
Kjvarvalsstaðir hafa, auk
hinna listpólitisku vandamála,
dálitla sérstöðu, sem ef til vill
væri rétt að taka til meöferöar,
en þaö er hin mikla stærö sýn-
ingarsalarins. Yfirleitt eru
svona stórsýningar sýnu verri,
en efni standa til, þar eö málar-
ar láta gjarnan vonda hluti
fljóta meö til þess aö fylla sal-
inn. Skynsamlegt úrtak og
skynsamleg skoöun á
farangrinum gæfi dálltið aöra
mynd af stööu og hæfileikum
málaranna, en svona eigna-
kannanir gera. Nóg um þaö.
Vikjum ögn aö myndunum.
Meö hliðsjón af sýningu hans
Sýning Gunnars Guðjóns-
sonar að Kjarvalsstöðum
á Seltjarnarnesi er um aö ræöa
dálitla framför. Ef ég man rétt,
eru sumar myndanna nú hengd-
ar upp aftur á Kjarvalsstööum
og viröast vera nokkuö hjálpar-
vana innan um nýrri myndir,
þar sem meira frjálslyndi rlkir.
Liturinn hefur hins vegar ekki
breytzt til muna, né heldur aö-
feröirnar. Þó má ef til vill
greina ný tlöindi I myndum no.
16, no. 8 og no. 6.
Tréristur
Auk ollumálverka sýnir
Gunnar Guöjónsson fáeinar tré-
stungumyndir, bæöi prent-
blokkir og þrykk. 1 þeim er
kraftur og frlskleiki, sem á
stundum skortir I oliumyndirn-
ar og hefur hann vafalaust ekki
sagt sitt siöasta orö I þeim efn-
um.
Ef litiö er á sýningu Gunnars
Guöjónssonar I heild og hún
skoöuö af þeirri mildi, sem
nauösynleg er, komum við strax
auga á ókostina viö stærö þessa
sýningarhúss. Vandaö úrtak
heföi gert sýninguna betri.
Ahorfandinn á öröugt meö aö
staöfesta leiöina, sem málarinn
fer. Viö, sem höfum séö fyrri
sýningar Gunnars, erum dálltiö
betur sett, viö greinum framför
og viljum gjarnan hvetja þenn-
an duglega mann til nýrra
átaka, nýrrar skoðunar. Þaö er
mikill fengur i því fyrir málara
aö fá aö hengja öll sin verk upp I
einu I stórum bragga, eins og
Kjarvalsstaðir er, á þvi má læra
margt og mikiö. Og þótt maöur
eigi þá ekki fullt hús á hendi
geta þaö veriö góö spil samt.
Jónas Guðmundsson.
HEIAAIR STEINSSON:
SKOPLEIKUR Á KIRKJUBÓLI
Halldór heitir maður og er
Kristjánsson. Hann fer á hendur
mér I dagblaðinu Timanum
fimmtudaginn 29. mal. Halldóri
hefur sem fleirum orðiö bumbult
af grein minni i Kirkjuriti.
Halldór Kristjánsson á nokkuð
undirsér. Var það alþjóö kunnugt
fyrir og eflaust fleiri lýðum.
Sjálfur gengur Halldór fram á
sviðið i upphafi greinar sinnar og
talar eins og sá, er valdið hefur.
Hann rekur skilmerkilega tilmæli
min varðandi kirkjuritsgreinina,
en lýsir þvi siðan yfir með skir-
skotun til „allar alþýöu”, að hann
muni hafa þau að engu. Já, þau
eru ómerk ómagaorðin! Meöal
annars hef ég mælzt til þess, að
menn ræöi grein mina i Kirkju-
riti. En Halldór getur þess sér á
parti, að þessari beiöni muni
hann ekki sinna.
Reyndar er ég orðinn vanur
viðbrögðum sem . þessum.
Reynslu minni mætti helzt likja
við það, að ég leigi litla salinn I
Norræna húsinu og bjóöi nokkrum
mönnum þangað til umræðufund-
ar, en þangað komi enginn nema
ég, — og þyrpist menn þess i stað
saman i Laugardalshöllinni til
þess að hafa hátt um fundarefnið.
Tónninn i inngangsorðum Hall-
dórs er hins vegar svo skringilega
sjálfumglaður og búralegur, að
hann tekur öðrum þeim fram, er
gert hafa hróp að mér. Virðist
ekkert vanta annað en það, að
Halldór skrifi fyrsta persónufor-
nafnið og eignarfornafn það, er
þvi hæfir, með stórum störfum og
feitu letri: ÉG lit þannig á.... Þaö
er MtN skoðun.... o.s.frv. Fram-
hald greinarinnar er i góöu sam-
ræmi við innganginn.
„Dramb er falli næst”, segir
Halldór. Sjálfsagt væri það i
meira lagi óvarlegt af mér að
ganga svo uppstertur að hafa að
engu fundarboð sliks stórmennis
sem þess, er hér er á ferð. Hlýt ég
þvi að hlaupa frá litla salnum
tómum, en gægjast stundarkorn
um gáttir hjá Halldóri Kristjáns-
syni og „allri alþýðu” i Laugar-
dalshöll Timans.
Halldór byrjar á þvi að gagn-
rýna það eilifðarhugtak, sem vik-
iö var að I upphafi greinar minn-
ar, kallar það bull, — og „einka-
skilning” minn (leturbr. H.S.).
Vitnar hann i Helgakver, máli
sinu til stuðnings, — og þar með i
„lúterskan rétttrúnað”. —
Þar lágu þeir I þvi, Parmenides
og Platon, — og arftakar þeirra
um aidir. Nú er það eilíföarhug-
tak, sem annar höfuðstraumur
evrópskrar heimspeki hefur hald-
ið fast við I meira en tvö þúsund
ár, vegið og léttvægt fundið af
sjálfum Halldóri Kristjánssyni, —
með liðveizlu Helgakvers. Allt er
þetta ekki annað en einkaskoðun
prestlings úti á íslandi.
Helgakver er til margra hluta
nytsamlegt. Þó vissi ég ekki, aö
það væri heimspekisaga. En
greinilega hefur hið ágæta kver
nægt Halldóri Kristjánssyni og
gert hann vel færan i téðri grein!
Litlu siöar vikur Halldór að þvi,
að ég boði ljótan Krist og óræsti-
legan, — enda fullyrðir hann, að
ég trúi þvi, að það sé Kristur, sem
valdur er að ofdrykkju þjúðarinn-
ar. Þetta er vist ósköp einfaldlega
það, sem kallað er útúrsnúningur,
en satt að segja er hann af lökustu
gerð. Það hlýtur að vekja nokkra
furðu, er jafn slyngur maður og
Halldór Kristjánsson grlpur til
svo ómerkilegra áróðursbragða,
tæpum málstað slnum til stuðn-
ings.
Hefur Halldór Kristjánsson ein-
hverja sérstaka ástæðu til að telja
lesendur Timans svo skyni
skroppna, að þeir muni gleypa
það umtölulaust, að þessi sé trú
nokkurs prests á íslandi? Liklega
telur Halldór umgetna blaðales-
endur ekki sterkari á svellinu en
þetta. A.m.k. endurtekur hann
áðurnefnt drykkjuraus sitt I lok
greinarinnar.
Ég leyfi mér að ætla „allri al-
þýðu” meiri dómgreind en Hall-
dór eignar henni, og hef ég þvi
ekki fleiri orð um þetta barnalega
skrök.
Annars fjargviðrast Halldór
svo mjög út af sáluhjálp bindind-
ismanna, — sem hann virðist
telja nokkrum vafa undirorpna,
— að þaö er engu likara en hann
væni mig um að hafa ráðizt sér-
staklega á þennan hóp manna.
Þetta gerði ég þó hreint ekki,
enda virði ég stórlega marga
bindindismenn, — einkum þess
konar bindindismenn, sem geta
látið það vera að stæra sig af þvi i
blöðum, að þeir aldrei hafi drukk-
ið brennivin.
Eins og fleiri viröist Halldór
Kristjánsson kvekktur á þeirri á-
bendingu minni, að mannlegir
vitsmunir ekki hrökkvi til að gera
tilveruna skiljanlega eða gæöa
hana tilgangi, — og að sá einn
horfist i augu við allan sannleik-
ann, er viöurkenni þessi takmörk
sin.
Auðvitað telur Halldór hér
nærri sér höggvið. Ég hef vakið
athygli á þvi, að enginn maður sé
alvitur. Að visu nefndi ég ekki
Halldór Kristjánsson i þvi sam-
bandi. En hann álltur greinilega
vegiö að sér persónulega með
þessum upplýsingum. Enda játar
hann siðar i grein sinni, að hans
kristindómur sé „kristindómur,
sem ég skil.... Og hann er i fullu
samræmi við allt það, sem ég veit
og hef þreifað á”.
Hér er sannarlega á ferö
maður, sem ekki er að eyða tim-
anum i aö brjóta heilann um litil-
ræði.Hann skilur,—og hann veit.
Ég efast ekki um, að Halldór
Kristjánsson skilur holdtekju
Guðs i Jesú Kristi, svo að nefndur
sé einn af þeim aukabitum, sem
postulasmælingi á borð við Jó-
hannes guðspjallamann hefur
viljað tengja kristinni trú. Elleg-
ar upprisa Krists! Auðvitað skil-
ur Halldór Kristjánsson hana.
Vitaskuld veit þessi kotroskni
aldamótamaður, hvernig uppris-
an fór fram. Að maður nú ekki
minnist á friðþægingu og endur-
lausn! Vissulega skilur Halldór
Kristjánsson þess háttar hluti út i
æsar.
Þaö er ekki undarlegt, þótt
Halldór þykist grátt leikinn, er
hann les nokkur orð um takmörk
mannlegra vitsmuna!
Raunar er það svo, að um þenn-
an hlut er þvi miður ekki við mig
að sakast. Ummæli min um tak-
mörk mannlegra vitsmuna voru
engin fullyrðing. Ég benti einung-
is á alkunna staðreynd, sem af-
buröamaður á borð við Halldór
Kristjánsson ætti að kunna skil á.
En sá er nú gallinn á snilligáfu
Halldórs Kristjánssonar, aö á
þessu kann hann einmitt engin
skil, — vill þaö ekki og getur þaö
ekki. Hann skilur alla leyndar-
dóma kristinnar trúar. Þeir eru i
fullu samræmi við allt það, sem
hann veit.Hann skilur og veit að
öllum likindum alla hluti á himni
og jöröu, — alla nema einn, — alla
nema þetta, sem hógvær grískur
spekingur kvað hafa sagt endur
fyrir löngu, — þetta, að ég veit
það eitt, að ég veit ekki neitt.
Þar eru á ferðinni orð, sem Hall-
dór Kristjánsson sennilega aldrei
mun skilja. Til þess er honum um
of runninn i merg og bein sá andi
grunnhyggni og hundavaðshátt-
ar, sem virðist hafa svifiö yfir
vötnum islenzkrar trúarhugsunar
á fyrstu áratugum þessarar ald-
ar.
Sem barn las ég með nokkurri
undrun háö Halldórs Laxness um
Pétur þrihross og „skynsemis-
kristindóm” hans. Forsendur
þeirra gamanmála voru mér ó-
kunnar. Siðar hef ég skilið þær
forsendur betur, — og aldrei eins
vel og nú siðustu vikurnar. Þri-
hrossin hafa hrakizt heim I garð
til min, hvert af ööru. Þau stappa
þar og frisa. Þessa dagana er
Halldór Kristjánsson fremstur.
Þegar liður á grein Halldórs,
kemur i ljós, hvað það raunveru-
lega er, sem að honum amar.
Hann hefur sumsé fundið til i
spiritismanum sinum, blessaður,
þegar ég greip á þvi kýlinu i
Kirkjuriti á dögunum.
Eftir dálitla moðsuðu um
spiritisma o.fl. segir Halldór orð-
rétt:
„Ég hef talið, að þetta væri allt
i samhljóðan við kristindóminn....
Mér hefur fundizt, að menningar-
starf Þjóðkirkjunnar væri i og
með unnið á þessu sviði undan-
farna áratugi”.
Hér verð ég að biðja Halldór
Kristjánsson aö taka fram Helga-
kver að nýju, — og lesa nú ræki-
lega. Hvernig i ósköpunum gat
annað eins úrvals fermingarbarn
og hann fengið þá flugu i höfuðiö,
að spiritisminn væri „i samhljóð-
an við kristindóminn?” — Minnist
séra Helgi einhvers staðar á
þetta? — Ef svo er, ætla ég að
biðja Halldór að benda mér á þá
kafla, þar sem kverið góða leggur
blessun sina yfir þetta hjartans-
mál hans.
Og „menningarstarf Þjóðkirkj-
unnar” hefur um áratugi verið
unniö á vettvangi spiritismans!!
— Gjafir eru yður gefnar, bræöur
góöir, og veröið þér sannarlega
litlir drengir af, ef þér I engu
launið Halldóri Kristjánssyni og
fylgismönnum hans svo kostulegt
offur!!
Að lokum lýsir Halldór
Kristjánsson þvi hátiðlega yfir,
að honum sé „ekki sama, hvaða
kristindóm Þjóðkirkjan isienzka
boöar”.
Véfréttin hefur lokið máli sinu.
Sjáandinn mikli, sem upptimbrar
spíritisma og skynsemiskristin-
dómi höll á grundvelli „lútersks
rétttrúnaðar”, — og hælir Þjóð-
kirkjunni fyrir það „menningar-
starf” að hafa viðað að til bygg-
ingarinnar, — hann er nú hljóður
að sinni. Vér sitjum i þögulli lotn-
ingu og igrundum orð meistar-
ans.
í upphafi máls sins skirskotaði
Halldór til „allrar alþýðu” sem
fyrr greinir. Ekki er mér það full-
ljóst, hvort hann að lyktum talar
sjálfur sem „Þjóðkirkj an” eða
hvort hann ávarpar mig sem
„Þjóðkirkjuna”!
Hvort tveggja mundi þó rangt,
Halldór sæll. Hitt er og visast að
„Þjóðkirkjan” láti sér i léttu
rúmi liggja bæði þin orð og min.
Hún er vist miklum mun stærri en
ég, og jafnvel eitthvað obbolítið
stærri en þú, — þó að þér eflaust
hafi sézt yfir það. Kannski væri
rétt af þér að tala ekki alveg jafn
borginmannlega næst. Þá yrði
nefnilega minna hlegið.
Nema það hafi beinlinis verið
ætlun þin að skemmta lesendum
með skopleik. Ef svo er, má full-
yröa, að vel hafi til tekizt. Þá er
og ástæða til að hlakka til frekari
skemmtiþátta frá Kirkjubóli.
Með beztu kveöjum,