Tíminn - 12.06.1975, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 12. júní 1975
TÍMINN
tltgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Glslason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötu, slmar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, slmi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 40.00. Áskriftargjaid kr. 600.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Frestinn verður
að nota vel
Það er óhætt að fullyrða, að þjóðinni fundust það
góð tíðindi, að samkomulag hefði orðið um að
fresta allsherjarverkfallinu I tvo sólarhringa. Það
er tvimælalaust vilji hennar, að sá frestur verði
notaður vel og að deilan verði leyst, án þess að til
átaka þurfi að koma.
Það er hins vegar augljóst, að ekki er til nein
auðveld lausn. Flestar atvinnugreinar eru illa
staddar, en þó einkum sjávarútvegurinn og fisk-
iðnaðurinn. Þessar atvinnugreinar þola litla kaup-
hækkun og helzt enga, ef þær ættu að hafa eðlileg-
ar afskriftir. Á hitt er svo að lita, að versnandi við-
skiptakjör hafa ekki síður þrengt að láglaunastétt-
unum en atvinnuvegunum, ásamt gengisfellingun-
um, sem hafa verið gerðar til að rétta hlut út-
flutningsatvinnuveganna og iðnaðarins, sem
keppir við innfluttar vörur. Hlut láglaunafólks
verður þvi að bæta.
1 sambandi við bætur til láglaunafólks verður að
hafa það i huga, að hlutur þess versnaði i saman-
burði við aðra, þegar kjarasamningar voru gerðir
i febrúar i fyrra. Þess vegna er eðlilegt, að það fái
hlutfallslega meiri hækkun nú en aðrir. Hins vegar
má ekki skapa visi að nýju ósamræmi. Þvi er ekki
ósanngjarnt, að aðrir fái bætur, sem nemi svipaðri
krónutölu. Með þvi er i áföngum stefnt i áttina til
eðlilegs launajafnaðar. úrskurður kjaradóms i
máli opinberra starfsmanna getur orðið hér til
fyrirmyndar.
Það er nú hlutverk samninganefndanna og
sáttanefndarinnar, að reyna að leysa þann hnút,
sem hér er glimt við. Vafalitið verður hann ekki
leystur, án þess að siðar á árinu verði stjórnvöld
að fást við nýjan vanda i efnahagsmálum. En slikt
er ekki neitt nýtt eða ólikt þvi, sem gerist annars
staðar um þessar mundir. Efnahagsmál hafa allt-
af verið og verða mikið viðfangsefni. Þar er
aldrei um neina varanlega lausn að ræða. Það er
ekki annað en óskhyggja, að láta sig dreyma um
slikt. Aðalatriðið er, að reynt sé að mæta erfiðleik-
unum skynsamlega og réttlátlega eftir þvi, sem
aðstæður leyfa, og það hefur jafnt vinstri stjórnin
og núverandi rikisstjórn reynt að gera.
Sértollur á vestur-
þýzkar vörur
Hér i blaðinu hefur verið hreyft þeirri hugmynd,
að sérstakur tollur verði lagður á vestur-þýzkar
vörur meðan vestur-þýzk stjórnarvöld beita okkur
löndunarbanni og hefndartollum i þeim tilgangi að
knýja okkur til að leyfa frystitogurum veiðar inn-
an 50 milna markanna.
Af hálfu Ólafs Jóhannessonar viðskiptamála-
ráðherra hefur þvi svo verið hreyft, að ísland rifti
friverzlunarsamningnum við Efnahagsbandalag-
ið, ef það heldur áfram að styðja Vestur-Þjóðverja
i umræddri deilu og öll þátttökuriki þess beita okk-
ur sömu hefndartollum og Vestur-Þjóðverjar.
Hvort tveggja þetta hlýtur að koma til meðferð-
ar hjá rikisstjórn og Alþingi, ef ekki verður fljótt
breyting á afstöðu Vestur-Þjóðverja.
Þ.Þ.
Adlai E. Stevenson III:
Endurskoða verður
skuldbindingarnar
Bandaríkin mega ekki styðja einræðisstjórnir
t Bandarlkjunum fara nú
fram miklar umræöur um
breytingar, sem þurfi að
verða á utanrikisstefnu
þeirra með tilliti tii strlðs-
lokanna I Vletnam. Meðal
þeirra, sem þar hafa lagt orð
I belg, er Adlai E. Stevenson
þriðji, en hann er öldunga-
deildarþingmaður fyrir
IUinoisrlki. Faðir hans,
Adlai E. Stevenson annar,
var frambjóðandi
demókrata I forsetakosning-
unum 1952 og 1956. Stevenson
öldungadeildarmaður hefur
nýlega ritað um framan-
greint efni eftirfarandi
grein, sem nýlega birtist I
The Christian Science
Monitor:
ALVARLEGAR rökræður
um bandariska utanrikis-
stefnu eru fyllilega tlma-
bærar. Ef við lærum af mis-
tökunum I Indókina I stað þess
að endurtaka þau, gætu
Bandarikjamenn tekið að sér
forustu hins frjálsa heims að
nýju, mótað nýja stefnu og
myndað nýjar, alþjóðlegar
stofnanir sem sniðnar séu að
veruleika nýs, óháðs og
byltingarsinnaös heims.
Bandarikjamenn eru
öflugasta þjóð I heimi nema
aðeins að einu leyti. Mistök
okkar Bandarikjamanna i
Suður-VIetnam og viðar hafa
svift okkur sjálfumgleðinni,
og þess vegna hygg ég, að við
séum reiðubúnir aðsameinast
um stefnu, sem veiti Banda-
rikjunum nýtt og vænlegra
hlutverk á heimssviðinu.
Þjóðin er reiðubúin að
stefna að háleitum markmið-
um undir forustu leiðtoga,
sem visa veginn I raun og veru
og svikja ekki. En þar er
einmitt komið að þvi eina, sem
á vantar til þess að við séum
öflugasta þjóð I heimi.
Leiðtogar okkar hafa ekki
visað veginn. Þeir hafa
svikið. Sannazt hefir, að þeir
höfðu rangt fyrir sér. Nú
brestur þá nýjar og frjóar
hugmyndir og við erum á reki
á úfnu hafi.
VERULEG hætta er á, að
við endurtökum fyrri mistök
ef rikisstjórnin heldur áfram
að reyna að hindra framgang
domino-kenningarinnar með
þvi að staðfesta gamlar skuld-
bindingar I Asiu, án þess að
endurskoða þær fyrst. Við
verðum að forðast að reyna að
efla rlkisstjórnir, sem ekki eru
færari urh að stjórna en þær
óvinsælu rikisstjórnir, sem
brugðust hver af annarri i
Suður-VIetnam.
Domino-kenningin er I fullu
gildi, en Bandarikjamenn
hafa sjálfir gefið henni gildið
með þvi að skapa henni rétt
skilyrði I Kambodiu og
Suður-VIetnam. En nú er
kominn timi til að hætta að
skapa þessi skilyrði. Stefna
okkar Bandarikjamanna hef-
ir verið varnarstefna i þrjátiu
ár samfleytt. Hún hefir beitt
þvingunum til þess að verjast
stjórnarformi, sem kennt er
viö kommúnisma.
Stefnunni var ætlað að vinna
gegn ákveðinni gerð kúgunar I
Norður-Víetnam og I þeim
tilgangi studdi hún aðra gerð
kúgunar I Suður-VIetnam.
Hún skapaði domino-
kenningunni þannig hin réttu
skilyrði. Utanrikisstefnan var
sjálfri sér ósamkvæm I þvi, að
hún efldi strið gegn
kommúnismanum I Indókina
samtimis og hún studdi að
bættri sambúð við risaveldi
Adlai E. Stevenson III öldungadeildarmaður og frú.
kommúnistaleiðtoganna I
Moskvu.
SLÍKAR mótsagnir grafa
undan áhrifamætti Banda-
rikjanna i heiminum. Viðleitni
okkar til að hamla gegn
kommúnismanum I Indókina
mistókust ekki vegna þess, að
þorri manna þar aðhylltist
kenningar Lenins og Marx,
héldur vegna þjóðernisstefnu.
Bandarikjamenn börðust gegn
eðlilegri framvindu sögunnar
og öflum, sem ekki verður á
móti staðið. Þau reyndust
ómótstæðileg I Kina áður en til
átakanna I Indókina kom.
Barátta mannkynsins fyrir
brauði og frelsi hefir reynzt
ómótstæðileg allt siðan áriö
1776. Sovétmann og leiðtogar
Rauða-KIna höfðu hyggindi til
að snúast á sveif með þessum
öflum i Indókina. Bandarikja-
menn brugðust hins vegar við
samkvæmt þeirri venju, sem
þeirhöfðu fylgt annars staðar,
en sú venja skuldbindur þá
undantekningalaust til að
verja þær rikisstjórnir, sem
andstæðar eru kommúnisma.
UTANRÍKISRÁÐHERRA
Bandarikjanna hefir sagt, að
Bandarikjamönnum beri að
standa við skuldbindingar
sinar. Það er ekki nema satt
og rétt. En úrslit mála velta
hvorki nú né i framtiðinni á
þvi, hversu trúir við erum,
heldur hversu vitrir við erum.
Þau ráðast ekki af þvi, hvort
við stöndum við skuld-
bindingar okkar eða ekki,
heldur hvort við getum gefið
þau ein fyrirheit, sem eru i
samræmi við lög okkar og
falla að traustustu grund-
vallarkenningum okkar.
Skuldbindingarnar verða að
réttlæta þær fórnir, sem við
færum vegna þeirra. Þær
mega ekki benda fyrirfram til
mistaka, heldur veröa að geta
gefið vonir um igóðan árangur,
og þær verða að samrýmast
hernaðarhagsmunum okkar
greinilega og ótvirætt.
Við höfum framar öðru lært
það af afskiptum okkar I
Indókina, að skuldbindingar
eru ekki allar eins. Þær eru
ýmist viturlegar eða óvitur-
legar og sumar er vert að
gangast undir en aðrar ekki.
Utanrikisstefna okkar i náinni
framtið verður fyrst og fremst
að geta gert og gera greinar-
mun á þessum tveimur teg-
undum skuldbindinga.
ÉG trúi þvi, eins og Jeffer-
son og landar hans gerðu fyrir
tvö hundruð árum.að Banda-
rlkjamönnum beri að
aðhyllast frelsi en ekki
harðstjórn. Við eigum ekki að
ganga i lið með hernaðar-
einvöldum eða herforingja-
klikum, sem sagan sjálf hefir
dæmt óalandi, heldur
þjóðrikjum og þjóðum, sem
helga sig mannlegu frelsi og
sýna og sanna með orku sinni,
staðfestu og lifskrafti, að þær
séu reiðubúnar og þess
megnugar aö hjálpa sér sjálf-
ar.
Skuldbindingar okkar i
framtiðinni verða að sam-
rýmast samábyrgð heimsins.
Allir hlutar hans eru meira og
minna tengdir með viðskipt-
um, fjárfestingu og brýnni
nauðsyn þjóðlegs öryggis á
kjarnorkuöld. Mannkynið
hrópar á sameiginlegt átak
allra gegn aldagömlum plág-
um hungurs, sjúkdóma, fá-
kunnáttu, kúgunar og
styrjalda. Þjóðlegar hugsjónir
okkar og heilbrigðar skuld-
bindingar eiga að geta veitt
þjóðum heimsins forustu og
tengt okkur sönnum vinum til
sameiginlegra átaka I háleit-
um tilgangi.
ÉG legg til, að viö hefjumst
handa með þvi að mynda og
efla bandalag lýðræðisrikja I
Evrópu, Norður-Ameriku og
Japan. Slikt bandalag gæti
orðið sameiginlegur grund-
völlur öryggis og velmegunar.
Það ætti einnig að geta eflt til
baráttu gegn útbreiðslu kjarn-
orkuvopna og fyrir útvegun
brýnna nauðsynja eins og til
dæmis oliu við sanngjörnu
verði. Bandarikjamenn verða
að taka að sér forustu I slikri
viðleitni ef úr henni á að verða
á annað borð.
Þetta er valkostur okkar og
sú von, sem leggja ber
höfuðáherzlu á, þegar við
snúum okkur frá Vietnam, og
að hinni óráðnu og að mörgu
leyti myrku framtið, sem get-
ur eigi að siður glætt góðar
vonir.