Tíminn - 19.06.1975, Blaðsíða 7
Fimmtudagur 19.júní 1975.
TÍMINN
7
r
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisiason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötu, simar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, simi 26500 — af-
greiOslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verö I lausa-
sölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 600.00 á mánuöi.
Blaöaprent h.f.
• •
Orougra ao selja
fisk en raforku
Sú hugmynd hefur skotið upp kollinum, að Is-
lendingar eigi að semja við norskt fyrirtæki um að
selja þvi raforku til reksturs álbræðslu, en fá i
staðinn oliu frá Noregi. Nú er oliuverzlun Islend-
inga þannig háttað, að þeir kaupa oliu frá Sovet-
rikjunum og tryggja sér þar i staðinn verulegan
markað fyrir fiskafurðir, sem oft hefur verið erfitt
að selja annars staðar. Það hefur tvimælalaust
verið hagstætt fyrir íslendinga að tryggja sér fisk-
markað á þennan hátt.
Engar likur benda til þess, að Norðmenn ætli að
selja oliu ódýrar en aðrir. Þvi er ekki liklegt, að
við getum i framtiðinni fengið ódýrari oliu frá
Noregien t.d. Sovétrikjunum. Hins vegar er mjög
óliklegt, að Norðmenn séu tilbúnir að kaupa af
okkur fiskafurðir, eins og t.d. Rússar gera. Fyrir
íslendinga er það ótvirætt stórum hagkvæmara að
tryggja sér sölu á fiskafurðum en raforku. Það er
ekki neinum erfiðleikum bundið um þessar mundir
að selja raforku. Þvert á móti er áhugi erlendra
stórfyrirtækja á þvi að kaupa raforku af Islending-
um öllu meiri en góðu hófi gegnir. Engir örðug-
leikar eru þvi fyrirsjáanlegir á þvi fyrir Islendinga
að selja raforku ef þeir kæra sig um það. Hins veg-
ar getur sala á fiskafurðum oft verið háð nokkrum
erfiðleikum.
Glöggt dæmi um erfiðleika i fisksölunni eru fyrir
hendi um þessar mundir. Fiskmarkaðir þeir, sem
við höfum i Bandarikjunum og i Vestur-Evrópu,
eru ótryggir. Fisksalan i Bandarikjunum er háð
sveiflum hins frjálsa hagkerfis, og þvi getur verðið
lækkað skyndilega og sala minnkað með litlum
fyrirvara. Þetta hafa Islendingar fengið að reyna
áþreifanlega siðustu misserin. Þetta sama gildir
einnig um fiskmarkaðinn i Vestur-Evrópu. Þar við
bætist, að þjóðir Vestur-Evrópu hafa hvað eftir
annað reynt að gera fisksöluna háða pólitiskum
skilyrðum. Gleggsta dæmið um það eru þær þving-
unaraðgerðir, sem stjórnarvöld Vestur-Þýzka-
lands beita íslendinga nú i þeim tilgangi að reyna
að þvinga þá til að leyfa veiðar frystitogara innan
50 milna markanna.
Einhverjir kunna að segja, að rikin i
Austur-Evrópu geti einnig gripið til þess að setja
skilyrði fyrir fiskkaupunum. Að sjálfsögðu gætu
slikir atburðir gerzt, en þeir hafa enn ekki gerzt i
skiptum okkar við þær, siðan þessi viðskipti hófust
að ráði. Hingað til hefur það verið okkur hagstætt
að geta selt fiskafurðir til Austur-Evrópu, og þvi
ber að vona, að þessi viðskipti geti fremur aukizt
en hið gagnstæða. Annars þurfa Islendingar að
stefna að þvi að hafa markaði sem viðast, svo að
þeir verði ekki fyrir stórfelldu áfalli, ef markaður
bregzt i einstöku landi. Þvi þarf m.a. að huga að
auknum viðskiptum við þróunarlöndin.
Meðan Sovétrikin selja okkur oliu á jafn hag-
stæðu verði og aðrir, og kaupa i staðinn fiskafurðir
i vaxandi mæli, þá eru þessi viðskipti okkur hag-
stæð, og þvi hagstæðari en oliuverzlun við aðra, að
óbreyttum aðstæðum. Meðan þetta breytist ekki,
er engin ástæða til að taka upp vöruskipti á þann
hátt að fá oliu i stað raforku. Raforkuna er vanda-
laust að selja, og fá hana greidda i þeim öruggasta
gjaldeyri, sem til er. En þrátt fyrir það eiga Is-
lendingar að fara varlega i að selja hana öðrum,
vegna þeirra eigin þarfa i framtiðinni. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Hussein og Assad
taka höndum saman
Vinsældir Husseins aukast meðal Araba
A MORGUN er utanríkis-
ráöherra Sýrlands, Abdel Hal-
im Khaddam, væntanlegur til
Washington til viðræðna við
þá Ford forseta og Kissinger
utanrikisráðherra. Þessara
viðræðna er beðið með veru-
legri eftirvæntingu, þvl að þær
geta ráðið úrslitum um það,
hvort Kissinger reynir að gera
nýja sáttatilraun i deilum
Arabaríkjanna og ísraels, eða
hvort horfið verður til þess
ráðs að kalla saman friðar-
ráðstefnu Israels og Araba-
rikja, sem sett var i Genf rétt
fyrir árslok 1973, en hefur ver-
ið frestað slðan, vegna þess að
samkomulag náðist um að
Kissinger fengi tækifæri til
sáttaumleitana, áður en ráð-
stefnan kæmi saman að nýju.
Almennt er álitið, að þessum
tilraunum Kissingers væri
lokið, þegar tilraun hans til að
ná samkomulagi milli Israels
og Egyptalands misheppnað-
istá slðast liðnum vetri. Sú til-
raun snerist um það, að Israel
færði herafla sinn til baka á
Slnaiskaga, gegn vissum yfir-
lýsingum Egyptalands. Slðan
hafa bæði Israelsmenn og
Egyptar gefið til kynna, að
þeir væru ekki mótfallnir
nýrri sáttatilraun, áður en
Genfarráðstefnan yrði kvödd
saman. Til þess að kanna
möguleika á nýrri sáttatil-
raun, ræddi Ford forseti við
Sadat Egyptalandsforseta i
Salzburg I byrjun þessa mán-
aðar, og I slðustu viku kom
Rabin forsætisráðherra Isra-
els, til Washington og ræddi
við þá Ford og Kissinger. Eftir
þessar viðræður Fords við þá
Sadat og Rabin er það talið
tvisýnt, að Kissinger geri nýja
sáttatilraun, og virðist það
einkum stranda á tvennu.
Annað er það, að Rabin hefur
ekki viljað draga neitt að ráði
úr þeim skilyrðum, sem Isra-
elsmenn settu fyrir þvi á slð-
astliðnum vetri, að þeir
minnkuðu herafla sinn á
Sínaiskaga. Bandarikjamenn
töldu þá, og telja enn, að
sáttatilraun Kissingers hafi
strandað á þessum skilyrðum
Israels. Hitt er það, að Rabin
virtist mjög tregur, eða jafn-
vel ófáanlegur, til að semja
við Sýrland i framhaldi af
nýju samkomulagi, sem kynni
að nást við Egyptaland, um
tilsvarandi samdrátt herafla á
landamærum Sýrlands og
Israels. Kissinger mun hins-
vegar llta þannig á, að útilok-
að sé fyrir Egyptaland að gera
sérsamkomulag við Israel,
nema eitthvert tilsvarandi
samkomulag við Sýrland fylgi
á eftir. Þess vegna verði að
fást einhver trygging fyrir já-
kvæðum viðræðum Sýrlands
og Israels i kjölfar samkomu-
lags milli Israels og Egypta-
lands. Þannig gerðist þetta i
framhaldi af vopnahlénu
haustið 1973. Fyrst náði Kiss-
inger samkomulagi milli
Egyptalands og Israels um
minnkun herafla á Slnai-
skaga, en siðar'samkomulagi
milli Sýrlands og Israels um
samdrátt herafla á landamær-
um þessara rikja.
Aðalerindi sýrlenzka utan-
rikisráðherrans til Washing-
ton er að ræða við þá Ford og
Kissinger um þetta efni.
ÞAÐ HEFUR beint aukinni
athygli að þessum viðræðum,
að i fyrrihluta síðustu viku
kom Assad, forseti Sýrlands, i
heimsókn til Amman, höfuð-
borgar Jórdaniu, og áttu þeir
Hussein konungur . viðræður,
Hussein konungur
sem stóðu I þrjá daga. Heim-
sókn þessi vakti sérstaka
eftirtekt sökum þess, að
grunnt hefur verið á því góða
milli Sýrlands og Jórdanlu, og
þó einkum eftir að Hussein
beitti herafla til að reka
skæruliðasveitir Palestinu-
manna úr landi. Þá munaði
litlu, að til styrjaldar kæmi
milli Sýrlands og Jórdaníu,
þvi að rikisstjórn Sýrlands
hefur jafnan dregið taum
Palestinumanna. Segja má,
að næstu misserin hafi Huss-
ein verið einangraður meðal
leiðtoga Arabarikja. Þetta
breyttist skyndilega eftir leið-
togafund Arabarikjanna, sem
haldinn var I Rabat I Marokkó
á slöastliðnu hausti. Þá féllst
Hussein á, að Jórdania félli
frá tilkalli sinu til landsvæðis
þess, sem Israelsmenn her-
tóku á eystri bakka Jórdanár
árið 1967, en það hafði verið
innlimað i Jórdaniu eftir
skiptingu Palestinu, en sam-
kvæmt upphaflegum tillögum
Sameinuðu þjóðanna átti það
að heyra undir sérstakt riki
Palestinumanna. A fundinum
I Rabat féllst Hussein á, að
þetta landsvæði ætti að heyra
undir væntanlegt riki Palest-
inumanna, og frelsishreyfing
þeirra væri þvi hinn rétti full-
trúi þess. Þetta þótti mikil til-
slökun af hálfu Husseins. Við
nánari athugun mun hann ekki
hafa talið sýnilegt, að Palest-
Inumenn yrðu i miklum meiri-
hluta I Jórdaniu, en svo hefði
orðið, ef inniimun þessa lands-
hluta i Jórdaniu hefði orðið
varanleg. Tilslökunin af hálfu
Husseins var þvi sennilega
ekki eins mikil og ætlað var i
fyrstu. Hún hefur hinsvegar
verið skynsamlega ráðin, og
hefur líka haft þá breytingu i
för með sér, að hann nýtur nú
mikils og vaxandi álits meðal
leiðtoga Araba. Margir telja
það orðið með óllkindum, hve
lengi Hussein hefur tekizt að
halda völdum i Jórdaniu,
eins og gengið hefur á mörgu,
bæði þar og i nágrannalöndun-
um.Þetta þykir sýna, að Huss-
ein sé bæði hygginn og harður
i horn að taka.
AÐ LOKNUM fundi þeirra
Husseins og Assads var birt
yfirlýsing,sem vakti mikla at-
hygli. Aðalefni hennar var, að
Sýrland og Jórdania hefðu
orðið sammála um að skipa
sérstaka nefnd til að vinna að
nánara hernaðarlegu, efna-
hagslegu og stjórnmálalegu
samstarfi landanna. Alveg
sérstök áherzla var lögð á
aukna hernaðarlega sam-
vinnu. Sá þáttur yfirlýsingar-
innar hefur lika vakið mesta
athygli, þvl að allt þykir benda
til þess, að hér verði um meira
að ræða en orðin tóm. I blöð-
um i ísrael hefur mikið verið
um þessa yfirlýsingu rætt, og
hún talin aukin ógnun við tsra-
el. Það þykir nú liklegra en
áður, að Jórdanla muni taka
þátt I styrjöld við Israel, ef til
hennar kemur, en Jórdanla
sat hjá i styrjöldinni haustið
1973. Þetta myndi þýða, að
tsrael yrði að dreifa herafla
sinum meira, þar sem það
gæti átt von á innrás frá Jór-
daniu, en her Jórdaniu er tal-
inn allöflugur og vel æfður.
Þá þykir þessi yfirlýsing
hafa gert Egyptum það enn
örðugra en áður að semja ein-
hliða við Israelsmenn. Eftir
þetta verði vart um slika
samninga að ræða, nema ísra-
elsmenn semji einnig við Sýr-
land.
I yfirlýsingu þeirra Huss-
eins og Assads segir, að eng-
inn friður komist á I Austur-
löndum nær, nema Israels-
menn láti af hendi landsvæðin,
sem þeir hertóku 1967, og
þetta gildi ekki sizt um
Jerúsalem. Þá verði Israel að
viðurkenna rétt palestinsku
þjóðarinnar, og lögð er
áherzla á þá ályktun Rabats-
fundarins, að Paestinuarabar
séu réttir fulltrúar Ibúanna á
hertekna landsvæðinu á eystri
bakka Jórdanárinnar.
— Þ.Þ.