Tíminn - 19.06.1975, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 19.júní 1975.
TÍMJNN
9
Krafan er:
Ákvæði um jafnrétti
kvenna og karla í
stjórnarskrá íslands
Rætt við Sólveigu Óiafsdóttur formann
Kvenréttindafélags íslands
— Mér leiðist dáiitið hvernig
margir tala um kvennaárið —
sem einhvers konar plágu eða
djöfui, sem við höfum að dragast
með. Það eru einkum karlmenn
sem þannig tala og sýnir það bezt,
að samvizka þeirra er kannski
ekki sem allra bezt. Við hér á
Norðuriöndum hefðum e.t.v.
heldur kosið að árið hefði verið
kallað jafnréttisár eða jafnstöðu-
ár. En við verðum að gæta þess
að heimurinn nær lengra en upp
að Esju og suður að Reykjanes-
fjallgarðinum og lita á orsakir
þess að Sameinuðu þjóðirnar
töldu ástæðu til að hafa kvennaár.
Við erum aðiiar að alþjóðasam-
starfi, sem I eru einnig vanþróuð
riki. t mörgum löndum er konum
nánast skipað á sama bekk og
búpeningi. Sennilega nýtur meiri-
hiuti kvenna i heiminum tæpast
mannréttinda hvað þá jafnréttis.
Þvi vanþróaðra sem rlkið er þvi
verri er venjulega staða konunn-
ar. Eitt dæmi um það hvernig,
konum og körium er mismunað
eru skólamál og menntun, — af
800 milljón manns, sem eru ólæsir
i heiminum nú, eru 500 milljónir
konur. Og ein ástæða þess að
Sameinuðu þjóðirnar efndu til
kvennaárs, er sú, aðþrátt fyrir að
frá þvi 1945 hefur þeim þjóðum,
þar sem konur njóta kosninga-
réttar og kjörgengis^fjölgað úr 32 i
124, eiga þær sárafáa fulltrúa á
þjóðþingum og löggjafarsam-
komum, og sömuleiðis og þingum
og I stofnunum Sameinuðu þjóð-
anna sjálfra.
Svo fórust Sólveigu ólafsdóttur
orð i viðtali við Timann, en hún
tók við starfi formanns Kvenrétt-
indafélags tslands í marz sl. En í
dag 19. júni eru 60 ár liðin frá þvi
að islenzkar konur fengu
kosningarétt að hluta. Til þess að
fá að kjósa þurftu þær að vera 40
ára, en siðan átti kosningaaldur
kvenna að lækka um eitt ár hvert
ár. 1920 var lögunum siðan breytt
og miðaðist kosningaaldurinn þá
við 21 árs aldur eins og kosninga-
réttur karla.
Starf að launamálum
vakti áhugann
— Ég gekk i Kvenréttinda-
félagið 1972, sagði Sólveig ólafs-
dóttir i spjalli okkar, — og siðan
hef ég verið i varastjórn þess.
Kona, sem ég þekkti, hafði um
skeið reynt að fá mig til að ganga
i félagið, en ég hafði ekki gefið
neitt úr á það. Ég hef unnið svolit-
ið i Starfsmannafélagi rikisút-
varpsins og i samninganefnd
BSRB. Við það að vinna að launa-
málum i stéttarfélögum opnuðust
augu min frekar fyrir þvi hve
viða er pottur brotinn hvað það
snertir, hve konur eru litils metn-
ar sem starfskraftar — og þar af
leiðandi lágt launaðar. Þetta réði
þvi að ég valdi Kvenréttindafélag
Islands sem starfsvettvang fyrir
jafnstöðubaráttu.
Ég segi jafnstöðu þvi jafnrétti
höfum við að mestu i lögum, en
staöan er ekki jöfn þegar til fram-
kvæmdarinnar kemur.
Það er stefna Sameinuðu þjóð-
anna, að á kvennaárinu setji sem
allra flestar þjóðir jafnréttis-
ákvæði í stjórnarskrár sinar. Það
hefur lengi verið á stefnuskrá
Kvenréttindafélags íslands að
ákvæði um jafnrétti kynjanna
verði sett í Stjórnarskrá islenzka
lýðveldisins, svo ekki þurfi að
setja sérstök jafnréttisákvæði i
lög. Þessu hefur enn ekki fengizt
framgengt. Nefnd vinnur nú að
endurskoðun stjórnarskrárinnar
og hefur félagið óskað eftir þvi að
tekið verði tillit til þessa við þá
endurskoðun, og bent á að mjög
knýjandi nauðsyn sé að fá jafn-
réttisákvæðið i stjórnarskrána.
Fylgjast þarf með að
lögunum sé framfylgt
1 nýju grunnskólalögunum er
ákvæði um jafnrétti kynjanna, og
er það i fyrsta sinn sem slikt
ákvæði kemur inn i slik lög hér.
Manni fyndist nú eðlilega að slikt
ákvæði þyrfti ekki að setja, það
væri jafnrétti nema annars væri
getið sérstaklega.
En það er ekki nóg að setja
ákvæði um jafnrétti i lög, það
þarf lika að framkvæma lögin.
Þar tel ég að komi til kasta sam-
taka eins og Kvenréttindafélags-
ins, að fylgjast með þvi að laga-
legt jafnrétti verði framkvæmt og
sinna jafnstöðu kynjanna.
Unglingar fá ekki sams konar
hvatningu til náms. Gjarnan er
sagt við stúlkur, að rétt sé fyrir
þær að taka eitthvert nám, en það
er ógjarnan fjarfest i þeirra
námi. Miklu frekar er fjárfest i
námi piltanna. Lögð er áherzla á
að þeir verði vel færir um að sjá
fjölskyldunni farborða. Ekki er
gert ráð fyrir að stúlkur sjái fyrir
fjölskyldu. Gert er ráð fyrir að
mikill meirihlutii stúlkna giftist
og eignist „fyrirvinnu”. En ef svo
færi að „maðurinn skildi við þær”
eða þær misstu fyrirvinnuna, gæti
verið gott fyrir þær að „kunna
eitthvað”.
330 einstaklingar, flest-
ir á Stór-Reykjavikur-
svæðinu, eru nú i Kven-
réttindafélagi ísfands.
Auk þess á það 47 að-
ildarfélög, kvenfélög
stjórnmálaflokka,
stéttarfélög og ýmis
kvenféiög. Jafnréttis-
nefndir þeirra starfa i
samvinnu við Kven-
réttindafélagið.
Þetta er að minu áliti afskap-
lega hættulegur hugsunarháttur.
Ekki sizt i okkar þjóðfélagi, sem
þarf á öllum höndum að halda i
vinnu.
Já, ræturnar liggja trúlega i
uppeldinu. Það er talað öðruvisi
við stúlkur en pilta, og siðan tekur
skólinn við með oft á tiðum við-
horfamyndandi kennslubækur.
Ennþá er verklega kennslan i
skyldunáminu ekki hin sama hjá
piltum og stúlkum, en úr þvi ætti
að vera bætt með jafnréttisákvæð
inu i grunnskólalögunum. Að
fylgjast með þvi að svo verði tel
ég eitt almikilvægasta atriðið i
starfi Kvenréttindafélagsins á
næstunni.
Nú svo er það, að auglýsingar
beina oft stúlkum og piltum i ólik-
ar atvinnugreinar. Það er órétt-
læti að kynjunum sé bægt frá að
reyna við hvaða atvinnugrein
sem er.
Vekjum foreldra og
kennara til umhugsunar
Það er ekki auðvelt að fylgjast
með uppeldi barna á heimilum.
Ahrif i þá átt hljóta að verða á
þann hátt, að leitast við að vekja
fólk til umhugsunar hvað það er
að gera með uppeldinu. Foreldrar
og kennarar hafa gifurleg áhrif á
börninoglengibýraðfyrstu gerð.
— Nú eru margar fullorðnar
konur i Kvenréttindafélaginu,
sem hafa frá blautu barnsbeini
vanizt mismunandi uppeldi kynj-
anna, samþykkja þær að breyta
eigi til með það jafnvel þótt þær
séu miklir fylgjendur jafnréttis
karla og kvenna á öllum öðrum
sviðum .*
— Já, á fundi vestur i Búðardal
fyrir skömmu varð ég einmitt
glögglega vör við það, að full-
orðnar konur hafa rikan skilning
á nauðsyn þessa. Þessar konur
höfðu vanizt þvi, að stúlkur hjálp-
uðu til á heimilinu og saumuðu,
en drengirnir smiðuðu og færu á
sjóinn með pabba. En ef konur
hafa á annað borð jafnréttis-
hugsunarhátt held ég að eigið
uppeldi verði ekki til skaða.
Konur hafa jafnrétti að
mestu
— Þú sagðir áðan að konur
hefðu að mestu jafnrétti á við
karla i lögum. A hvaða sviðum
rikir ekki jafnrétti?
— Það rikir ekki fullt jafnrétti I
tryggingamálum, þótt þau mál
hafi verið færð mjög til betri veg-
ar siðustu ár. Þegar trygginga-
lögin voru endurskoðuð siðast
gerði Kvenréttindafélagið ýmsar '
tillögur til breytinga, og voru þær
að mestu -leyti teknar inn i lög-
gjöfina. Á nokkrum stöðum i
tryggingalöggjöfinni er þó enn
breytinga þörf.
Mjög er nú i brennipunkti hjá
Kvenréttindafélaginu endurskoð-
un á tekju- og eignaskatti, og
tryggingakerfinu, sem stendur
fyrir dyrum. Félagið hefur óskað
eftir að fá að útnefna tvo fulltrúa i
starfshóp, sem vinnur að þessum
málum, en hefur enn ekki fengið
svar.
Konur innbyrðis eru misrétti
beittar i ákvæðinu um að 50%
tekna eiginkonu skuli frádráttar-
bærar til skatts. Og ennfremur er
þarna misrétti milli karla og
kvenna að ekki skuli standa i lög-
unum „50% af tekjum maka” i
stað „eiginkonu”. Þetta hefur
komið glöggt fram hjá náms-
mönnum, þar sem konan hefur
haft obbann af tekjunum og helm-
ingurinn af þeim hefur verið
frádráttarbær. En hjón þar sem
konan er við nám njóta ekki sömu
friðinda.
— Það fer i taugarnar á mér þegar talað ar
um það sem eitthvað stórmerkilegt og óvenji-
legt að kona gegni hinu og þessu starfi. Það á
að bera vott um einstaka dirfsku. Það á að vera
sjálfsagt mál, að konan sé einstaklingur og
virkur þátttakandi i þjóðlifinu.
Látum ekki skipta okkur
i tvo hópa
— Égtelþaðmeginatriði, sagði
Sólveig Olafsdóttir, að konur láti
ekki skiptasér i tvo hópa, — þær
sem starfa á heimilinu eingöngu
og þær sem starfa bæði utan þess
og innan.
1 hjúskaparlöggjöfinni er kveð-
ið á um að hjón framfæri hvort
annað, hvort sem er með vinnu
utan heimilis eða innan.Þarna er
starf húsmóðurinnar metið.
Hjón, sem bæði hafa unnið úti
og eiga börn, hljóta að meta sfnar
aðstæður, og ákveða hvort heppi-
legra sé að konan t.d. vinni
heima. En það getur komið að
þvi, að þau þurfi að endurmeta
þetta miðað við breyttar aðstæð-
ur, því hvenær hættir starfiö á
heimilinu að vera raunverulegt
starf, um það er ekki hægt að
setja neinar reglur, en hver og
einn verður að meta það miðað
við sinar eigin aðstæður.
Það hefur venjulega verið kon-
an, sem hefur getað valið hvort
hún vinnur á heimilinu, eða úti. Á
hún alltaf að eiga valið. Hvenær
fær karlmaðurinn að velja á
þennan hátt? Tiðarandinn hefur
gert honum það ókleift til þessa.
Mörgum kann að finnast að það
sé ekki starf fyrir gifta konu með
eitt barn að „sitja” heima eins og
það er oft kallað. En ef hUn vinnur
jafnframt daglegum störfum
heima að þvi að gera ýmsa hluti
sem fjölskyldan annars keypti,
búa til mat, sem annars yrði
keyptur unninn, þá er það oft á
tiöum hagstæðara fyrir fjölskyld-
una en hún vinni launuð störf.
En konum þarf að vera kleift að
endurmeta þessa ákvörðun sína
eins og ég sagði áðan. Og til þess
þarf þjóðfélagið að hjálpa henni
með endurmenntun, námskeiðum
og fullorðinsfræðslu.
Nú svo vinna margar konur
sjálfboðavinnu, t.d. á sjúkrahús-
um og við að aðstoða t.d. aldraða.
Við megum heldur ekki vanmeta
þessi störf. Það skiptir kannsta
ekki öllu máli hvort starfið er
launað eða ekki.
En eins og ég sagði áðan.konur
eiga ekki að láta skipta sér i and-
stæða hópa. Kannski tek ég þá
ákvörðun að vera heima eftir eitt,
tvöár, á égþá að snúa við blaði»u
og vinna gegn þeim, sem ég h«f
áður unnið með? Slikt finnst méi
fjarstæða. Húsmæður og konur,
sem vinna úti, eru ekki og eiga
ekki að vera fjandmenn.
Ekki púkalegt kerlinga-
félag
— Nú fá karlmenn inngöngu i
Kvenréttindafélagið, eru þeir
margir i félaginu?
— Á þinginu 1972 var lögum
félagsins breytt. Einn karlmaður
gerðist þegar félagi, en hann er
nú látinn. Égheld satt að segja að
nafn félagsins fæli svolitið frá þvi
og þá sérstaklega karlmenn. En
félagið var stofnað 1907 með
þessu nafni og ekki hefur þótt
ástæða til að breyta þvi. Enda
dregur vist enginn i efa að þörf
hafi verið á að berjast fyrir kven-
réttindum þá. Nú vinnur félagið
hins vegar fyrst og fremst að
jafnréttismálum, m.a. á grund-
velli yfiriýsingar Sameinuðu
þjóðanna.
Mér virðist að sumu ungu fólki,
sérstaklega karlmönnum finnist
Kvenréttindafélagið púkalegt
kerlingafélag, sem enginn starfi i
nema eldgamlar kvenréttinda-
konur. En þetta er alls ekki rétt,
sifellt fleiri ungar konur ganga i
félagið, og þá þnóunætla ég að
sfyðja af fremsta megni. Þeir,
sem fitja upp á nefið þegar nafn
félagsins er nefnt, ættu að kynna
sér söguna og komast að þvi
hverju það hefur áorkað, en það
er með ólikindum. Megnið af þvi
sem áunnizt hefur i jafnréttis-
málunum er beint eða óbeint að
þakka Kvenréttindafélagi Is-
lands.
— S.J.