Tíminn - 25.06.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 25. júni 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötu, simar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i lausa-
sölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 600.0Ö á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Gengislækkunarkrafa
heildsalablaðsins
Sú krafa er borin hiklaust fram i heildsalablað-
inu Visi i fyrradag (23. júni), að gengi krónunnar
verði lækkað einu sinni enn. Að þessu sinni á
heldur ekki að ráðast i neina smágengisfellingu
að kröfu Visis. Þetta á að vera stórfelldari
gengisfelling en allar fyrri. Hún á nefnilega að
verða svo stórfelld, að hægt verði að leggja niður
allt millifærslukerfi fiskvinnslu og fiskveiða.
Orðrétt segir i Visi á þessa leið:
„Lækka verður gengið til þess að hækka fisk-
verðið, og breyta hlutaskiptunum útgerðinni i
hag, um leið og allt millifærslukerfi fiskvinnslu
og fiskveiða verður lagt niður.”
Hér er þess krafizt m.ö.o., að gengið verði fellt
svo stórkostlega, að þær greinar fiskveiða og
fiskvinnslu, sem bera sig verst hverju sinni, verði
svo arðvænlegar, að þær þurfi ekki á neinni milli-
færslu að halda. Eins og kunnugt er, bera hinar
ýmsu greinar þessa atvinnurekstrar sig misjafn-
lega frá ári til árs, og hefur þvi verið tekinn upp
sá háttur, að jafna á milli þeirra með sérstökum
verðjöfnunargjöldum. Þetta hefur á margan hátt
gefizt vel, þótt þetta kerfi sé nú orðið of flókið og
þarfnist þvi endurskoðunar með það fyrir augum,
að það verði einfaldara og auðveldara i fram-
kvæmd. Ef leggja ætti þetta kerfi alveg niður og
miða gengisskráninguna við lökustu greinar fisk-
vinnslu og fiskveiða hverju sinni, myndi krónan
ekki aðeins falla strax stórkostlega, heldur vera á
stöðugri niðurleið, þar sem alltaf væri miðað við
lökustu atvinnugreinina. Verðbólgan, kaup-
kröfurnar og verkföllin, sem hlytust af þessu,
myndu gera efnahagsástandið óviðráðanlegt.
Þessi krafa heildsalablaðsins er þvi fáránleg og
er hörmulegt til þess að vita, að hún skuli borin
fram af öðru aðalmálgagni Sjálfstæðisflokksins.
Hitt er sanni nær, sem hefur verið haldið fram af
færasta hagfræðingi Sjálfstæðisflokksins, Ólafi
Björnssyni prófessor, að gengislækkun sé orðið
úrelt úrræði, sem aðeins getur veitt stundarfrest,
en að honum loknum er ástandið jafnvel orðið enn
verra en það var. Mikil ástæða er til þess, að um-
ræddum ummælum hins merka hagfræðings sé
gefinn fullur gaumur.
Eins og nú horfir, verður að vænta þess, að ekki
þurfi i náinni framtið að gripa til sérstakra efna-
hagsaðgerða á borð við gengisfellingu. Reynist
slikt hins vegar óhjákvæmilegt einhvern tima i
framtiðinni, verða menn að gefa sér ráðrúm til að
ihuga.hvaða leið muni gefast bezt. 1 þeim efnum
er vert að minna á fordæmi rikisstjórnar ólafs
Jóhannessonar sumarið 1973, þegar hún fól hag-
fróðum mönnúm úr öllum flokkum að gera
samanburð á ýmsum leiðum og varð niðurstaða
hennar sú, að um þrjá valkosti væri að ræða.
Tveir stjórnarflokkanna, Framsóknarflokkurinn
og Alþýðubandalagið, hefðu þá sennilega helzt
kosið hina svonefndu niðurfærsluleið, en Samtök
frjálslyndra og vinstri manna höfnuðu henni og
knúðu fram gengislækkun. Eðlilegt væri, að sér-
fræðingar væru látnir bera saman hina ýmsu val-
kosti öðru hver ju, svo að auðveldara væri að gera
sér grein fyrir málum, ef til aðgerða af þessu tagi
þyrfti að gripa.
Þ.Þ
ERLENT YFIRLIT
Fanfani reynir að
halda velli
Afstaða sósíalista getur róðið úrslitum
Amintore Fanfani
ÚRSLIT fylkiskosninganna
á Italiu eru enn umtalsefni i
heimsblöðunum, en einkum
beinist nú athyglin að þvi,
hvaða áhrif þau muni hafa á
stjórn landsins. Núverandi
rikisstjórn, sem er minni-
hlutastjórn Kristilega flokks-
ins og Lýðveldisflokksins, en
nýtur hlutleysis sósialdemó-
krata og sósialista, var á sin-
um tima mynduð sem eins
konar bráðabirgðastjórn, sem
sæti ekki öllu lengur en fram
yfir fylkiskosningarnar. Þá
yrði tekið til athugunar, hvort
ekki væri hægt að mynda
stjórn á breiðari grundvelli,
og hefur þá fyrst og fremst
verið átt við stjórn framan-
greindra fjögurra flokka, sem
oftast hafa staðið að stjórn
saman siðustu árin.
í samræmi við þetta, voru
það lika fyrstu viðbrögð
Kristilega flokksins eftir kosn-
ingarnar að snúa sér til Sósial-
istaflokksins og skora á hann
að taka þátt i nýrri stjórn,
ásamt stjórnarflokkunum
tveimur og sósialdemókröt-
um, sem taldir eru fúsir til
stjórnarþátttöku. Svar Sósial-
istaflokksins sýndi, að sigur
kommúnista I fylkiskosning-
unum hafði haft sin áhrif.
Fyrsta óformlegt svar hans
var, að hann tæki þvi aðeins
sæti i slikri rikisstjórn, að
Kristilegi flokkurinn féllist áð-
ur á ýmsar meiriháttar um-
bætur. Endanlega ákvörðun
mun flokkurinn ekki taka fyrr
en á miðstjórnarfundi, sem á
að hefjast i dag.
Afstaða Sósialistaflokksins
er á ýmsan hátt erfið. Hann
getur tapað fylgi til kommún-
ista, ef hann tekur þátt i
ihaldssamri stjórn. En hann
getur lika tapað fylgi til
beggja, kommúnista og kristi-
legra demókrata, ef bráðlega
kæmi til kosninga og einkum
væri kosið um forustu stærstu
flokkanna. Þá hefur það spillt
nokkuð sambúðinni milli
sósialista og kristilegra demó-
krata, að þeir áttu viða i hörð-
um deilum i sambandi við
fylkiskosningarnar.
VAFALITIÐ er, að kosn-
ingaúrslitin hafa heldur veikt
yfirráð Fanfanis I Kristilega
flokknum. Þó urðu kosninga-
úrslitin heldur hagstæðari
flokknum, en skoðanakann-
anir höfðu bent til. Þær spáðu
honum um 33% af greiddum
atkvæðum, en hann fékk
35.2%. Fanfani hafði lýst yfir
þvi, að hann teldi það ekki
ósigur fyrir flokkinn, eins og
staðan væri, ef hann fengi
35%. Úrslit fylkiskosninganna
má ef til vill bezt ráða af þvi
hvaða áhrif þau hefðu haft á
skipan þingsins, ef um þing-
kosningar hefði verið að ræða.
Skipan þingsins hefði þá orðið
þessi (innan sviga þing-
mannatalan nú): Kristilegi
flokkurinn 243 (265), kommún-
istar 206 (175), sósialistar 74
(61), sósialdemókratar 31
(30), Lýðveldisflokkurinn 16
(15), Frjálslyndi flokkurinn 10
(20), nýfasistar og hægri
menn 41 (55).
Þótt ef til vill megi segja, að
kristilegir demókratar hafi
haldið velli betur en horfur
þóttu á, hefur staða þeirra
veikzt, og það hefur að sjálf-
sögðu einnig veikt stöðu Fan-
fanis innan flokksins. Það hef-
ur jafnframt styrkt vinstri
arm flokksins. Að sinni þykir
þó ekki sennilegt, að gerð
verði tilraun til að velta Fan-
fani úr sessi, m.a. vegna þess,
að enginn þykir sjálfsagður
eftirmaður hans. Ýmsir geta
komið til greina og getur þvi
valið á eftirmanni hans orðið
vandasamt. Að þvi hlýtur þó
brátt að koma, þar sem Fan-
fani er orðinn 67 ára og hefur
haft orð á þvi, að hann vilji
fara að láta af flokksforust-
unni. Sennilega verður engin
breyting á henni fyrir þing-
kosningar úr þessu, en þær
eiga að fara fram eftir tæp tvö
ár.
Ýmsir gizka á, að það sé
ætlun Fanfanis, ef sósialistar
hafna þátttöku i áðurgreindri
stjórn, að reyna þá að myndá
stjórn með Lýðveldisflokkn-
um, Frjálslynda flokknum og
sósialdemókrötum, og efna
svo fljótlega til kosninga, þar
sem slik stjórn hefði veikan
meirihluta og stæðist þvi tæp-
ast lengi. Vafasamt er lika að
hún komist á laggirnar, þar
sem mjög er grunnt á þvi góða
milli Lýðveldisflokksins og
Frjálslynda flokksins, sem er
mikill frjálshyggjuflokkur i
efnahagsmálum.
KOMMÚNISTAR hafa að
sjálfsögðu fagnað sigrinum,
en hafa enn ekki látið uppi
hvernig þeir hyggjast nota
hann. Líklegt þykir, að þeir
haldi áfram að krefjast stjórn-
arþátttöku með kristilega
flokknum, en muni ekki hvetja
til alþýðufylkingar eða vinstri
stjórnar, likt og i Frakklandi.
Berlinguer, foringi kommún-
ista, hefur sagt, að vinstri
stjórn á Italiu yrði veik stjórn,
ef hún kæmist á laggirnar, og
gæti þvi hæglega leitt til svip-
aðra atburða og urðu i Chile.
Þvi sé ekki um annað að ræða
en að reyna að sætta stærstu
flokkana.
Það hefur bersýnilega gefizt
itölskum kommúnistum vel að
taka upp borgaralega stefnu,
eins og þeir hafa gert, a.m.k. i
orði. Þeir hafa þvi náð eyrum
millistéttanna betur en ella.
Um það er þó deilt, hve djúpt
þessi borgaralega stefna ristir
hjá þeim. Sumir telja, að hér
sé aðeins um kænlega vinnu-
aðgerð að ræða. Þeir telji
hana hentuga meðan þeir séu
að brjótast til valda. Þetta
myndi hins vegar breytast hjá
þeim, þegar að þvi kæmi, að
þeir ættu tækifæri til að taka
völdin til fulls. Þegar komið
væri á slik vegamót, myndi
Berlinguer ekki haga sér neitt
öðruvisi en Cunhal i Portúgal.
Munurinn á þeim tveimur
stafi aðeins af þvi, að þeir séu
á mismunandi stigi i valda-
baráttunni. Aðrir halda þvi
fram, að hin borgaralega
stefna Berlinguers sé sprottin
af einlægni.
Vafalaust væri það rangt að
telja sigur kommúnista
eingöngu sprottinn af hinni
borgaralegu stefnu þeirra.
Aukið fylgi þeirra stafar að
verulegu leyti af þvi, að menn
eru orðnir þreyttir á langri
stjórn kristilegra demókrata,
telja hana orðna meira og
minna spillta og vilja fá breyt-
ingar og umbætur. Margir
kjósendur telja sig þurfa að
mótmæla þessum stjórnar-
háttum, og áliía sig gera það
áþreifanlegast með þvi að
kjósa kommúnista. Sósialistar
reyndu talsvert til þess að ná
eyrum þessara kjósenda og
bar það nokkurn árangur.
Þeir juku fylgi sitt talsvert, en
þó minna en spáð hafði verið.
Verði niðurstaðan sú, að þeir
taki þátt i miðflokkastjórn
með kristilegum demókröt-
um, munu þeir þvi vafalaust
reyna að knýja fram ýmsar
umbætur. Itölsk stjórnmál
geta ráðizt af þvi, hvort þeim
tekst þetta eða ekki.