Tíminn - 25.06.1975, Blaðsíða 9

8
TÍMINN
Miðvikudagur 25. júni 1975.
Miðvikudagur 25. júni 1975.
TÍMINN
9
TÍMINN HEIMSÆKIR SÚGANDAFJÖRÐ TÍMINN HEIMSÆKIR SÚGÁNDAFJÖRÐ
Þeir eiga ekki annan kost
fyrir hendi, karlarnir
— segir Kristjana Friðbertsdóttir, formaður kvenfélagsins Ársólarinnar d Suðureyri
Þ.ö-Suðureyri — Kristjana
Friöbertsdóttir heitir formaður
kvenfélagsins á Suðureyri við Súg
andafjörð. Hún er fædd að Botni,
sem er bær við botn Súganda-
fjarðar.
— Hvað varð þess valdandi að þú
settist að á Suðureyri, en fluttist
ekki suður, eins og svo margir
jafnaldrar þinir gerðu? —
— Ég hef alla tið verið mjög sátt
við það að hafa setzt að hér á
Suðureyri og kann vel við staðinn.
Ég hef dvaliö i öðrum byggðar-
lögum, t.d á Isafirði við
skólanám.en það hvarflaði aldrei
annað aö mér en að snúa aftur til
Súgandafjarðar. Maðurinn minn
er lfka fæddur og uppalinn hér á
Suðureyri.
— Hann hefur ásamt byggðar-
laginu togað þig aftur til þinnar
fæðingarsveitar?
— Já, og eins og ég sagði áðan
hvarflaöi aldrei annað að mér en
aö setjast að á Suðureyri.
— Eftir þvi sem kunnugir hafa
sagt mér, þá tókst þú mikinn þátt
I leiklistarllfi hér á Suðureyri.
Telur þú aö leiklistin hafi haft
mikið gildi fyrir byggðarlagið?
— Ég tel að svo hafi tvimælalaust
veriö. Starfiö aö leiklistarmálun-
um var ákaflega timafrekt, en
gaf lifinu hér aukið gildi.
Leikfélagið, sem hér starfaði, var
I raun myndað af tveimur
félögum, kvenfélaginu Ársól og
IþróttafélaginuiStefni.Við héldum
ekki einungis leiksýningar á
Suðureyri, heldur fórum I
leikferðir til annarra byggöar-
laga, og naut sá þáttur starf-
seminnar mikilla vinsælda.
— Nú er Suöureyri mjög
einangraður staður á veturna.
Hvemig tókst ykkur að komast til
annara byggðarlaga, þegar allir
vegir voru ófærir sakir
snjóþyngsla?
— Varöskip rikisins hlupu jafnan
undir bagga og fluttu okkur til
annarra fjarða. En brátt fór svo,
að fleiri félög hér á Vestfjörðum
fylgdu á eftir og vildu njóta sömu
Kristjana Friðbertsdóttir
aðstoöar varðskipanna og við,
en þá hættu varðskipin að sjálf-
sögðu að anna þessu og þá var að-
stoðinni hætt.
Eitt sinn man ég eftir þvi,
þegar varðskip var að flytja
okkur á milli fjarða, að boð kom
úr landi til skipherrans um að
veita erlendum togara eftirför á
haf út, og auðvitað áttum við ekki
annan kost en þann að sætta
okkur við þetta og sigla meö
varðskipinu á haf út.
—Nú hefur starfsemi
leikfélagsins legið niðri um
nokkurra ára skeið. Hverjar telur
þú vera helztu ástæður þess?
— Það gerði okkur auðvitað erfitt
fyrir að njóta ekki áfram þess-
arar þjónustu varðskipanna, en
vitanlega var ekki hægt að ætlast
til þess að þau væru eingöngu I
þess konar flutningum. Svo
ástæðan er ekki síður sú, að
vinnan hér á Suðureyri hefur
aukizt mjög á undanförnum ár-
um, þannig að timi hefur varla
veriö til þess að sinna leiklistar-
málunum. Það er heldur ekki
óhugsandi að sjónvarpinu sé eitt
hvað um að kenna, þvi að margir
eru þeir, sem eiga ákaflega erfitt
með aö velja og hafna úr dag-
skrárefni þess, en horfa gagn-
rýnislaust á allt, sem á borö fyrir
þá er borið—
— En hvemig stendur á þvi, að
kvenfélagið er I raun eina félagið
á Suöureyri, sem haldið hefur lifi
og dafnað vel, af þeim félögum,
sem upphaflega voru hér
stofnuð?
— Við höfum af árvekni reynt að
halda félagsstarfinu vakandi og
um það hefur verið samstilltur
vilji flestra kvenna i þorpinu. t
félaginu eru nú rúmlega sjötiu
konur af um 150 sem i þorpinu
búa. Þær eru á öllum aldri og
liggja fæstar á liði sinu þegar á
þarf að halda.
— Hvernig hagið þið starfsemi
kvenfélagsins?
— Að sjálfsögðu höldum við ár-
lega aðalfund, en auk þess höfum
við haldið á vetri hverjum sjö
fundi, þar sem konurnar I þorpinu
koma saman og spjalla um
daginn og veginn yfir kaffibolla,
hlýða á upplestur úr sögum og
ljóðum. Frá áramótum og fram
til páska höldum við siöan
vinnukvöld einu sinni i viku, yfir-
leitt á fimmtudögum. Þessi
vinnukvöld eru mjög vel sótt, ekki
einungis af meðlimum kven-
félagsins, heldur einnig af öðrum
konum i þorpinu, aðallega þeim
fullorðnu. Konurnar taka með sér
handavinnu til þessara vinnu-
kvölda, en svo höldum við að
sjálfsögðu þeim gamla og góða
siö kvenna að spjalla saman yfir
kaffibolla.
Auk þessara rabbkvölda höfum
við haldið saumanámskeið og
námskeið i flosi. í fyrra kom t.d.
til okkar gestur frá Islenzkum
heimilisiðnaði og leiðbeindi i
hnýtingum og prjóni.
Leiðbeiningarnámskeiö sem
þessi hafa ávallt verið mjög vel
sótt, og notið mikilla vinsælda
meöal kvenna I þorpinu.
Yfir sumartlmann reynum við
að leggja liö við fegrun þorpsins,
t.d. snyrtum við kirkjgarðinn og
setjum þar niður sumarblóm.
Þessi starfsemi kvenfélagsins
hefur notið mikilla vinsælda
meðal þorpsbúa.—
— Hvað meö ferðalög?—
— Annað hvort ár förum við i
leikhúsferð til Reykjavikur og
skiljum karlana eftir eina heima
meö börn og bú.
— Hvernig hafa karlmennirnir
tekiö þessum þætti starf-
seminnar. Þora þeir að sleppa
ykkur einum I Reykjavikur-
glauminn?—
— Þeir verða að gera það, annan
kost eiga þeir ekkifyrirhendi. Nd
og fyrst ég er að ræöa um starf-
semi kvenfélagsins, þá má ég'
ekki gleyma réttarkaffinu, sem
við stöndum fyrir á hverju hausti
og er það mjög gamall siður enda
á Kvenfélagið veitingaskálana
við Botnsrétt og Arósrétt.
— Mér er sagt aö kvenfálagið sé
óhemju rikt?
— Ekki vil ég segja það, þvi að
við reynum ekki eingöngu að
safna I sjóði, en leggjum þess i
stað ýmsum framfaramálum i
þorpinu lið. Kirkjunni gáfum við
til dæmis hökul og rikkilin, og svo
eigum við stærstan hlut I félags-
heimili staðarins. Sumarbúðirnar
i Holti i Onunarfirði höfum við
lika reynt að styðja eftir mætti.
AAIKLAR VONIR BUNDNAR
VIÐ TOGARANN TRAUSTA
— segir Þorbjörn Gissurarson, framkvæmdastjóri
Þ.ö-Suöureyri. A Suðureyri er
eitt myndarlegasta hraðfrystihús
hér á landi, Fiskiðjan Freyr. For-
stjóri hennar er Páll Friðberts-
son, en framkvæmdastjóri Þor-
björn Gissurarson.
Fiskiðjan Freyja er hlutafélag,
og i samtali við Þorbjörn fram-
kvæmdastjóra kom fram, að hlut-
hafar munu nú vera um 30 talsins,
bæði einstaklingar og félög. Fisk-
iðjan Freyja hefur starfað i nýju
húsnæðisiðan 1971, og mun kostn-
aður við byggingu þess hafa num-
iö rúmlega 100 milljónum krðna.
Þegar húsiö var tekið i notkun var
vinnslusalur þess talinn einn sá
fullkomnasti hér á landi.
Þorbjörn kvað rekstur fyrir-
tækisins hafa gengið mjög vel allt
til ársins 1974, en á þvi starfsári
væri fyrirsjáanlegur tugmilljóna
halli á rekstrinum. Aðalorsök
þess kvað hann vera hina gifur-
legu verðbólgu hér innanlands
auk lækkandi fiskverðs á erlend-
um mörkuðum.
t fyrra framleiddi fyrirtækið
1746 tonn af frystum bolfiski. 1972
framleiddi fyrirtækiö 1610 tonn.
en 1973 mun framleiösla þess hafa
verið nokkuð meiri.
Þorbjörn kvað það há mjög
starfrækslu frystihússins, hve
erfiðlega gengi að fá gott hráefni
jafnt allan tima ársins. Fyrir
kæmi, að allt fylltist af fiski, en
inn á milli væru svo algjörlega
dauðir timar. Kvað hann forráða-
menn frystihússins binda miklar
vonir við það, að tilkoma togar-
ans Trausta, sem frystihúsið
keypti sl. haust, breytti þessari
mynd til batnaðar og skapaði
jafnari vinnu.
Yfir vetrartimann kvað Þor-
björn mjög erfitt að fá fóik til
vinnu i frystihúsinu, en þyi hefði
veriö bjargað með þvi að fá að-
mmmmm
komufólk til þess að vinna úr afl-
anum. Sagði hann mikið af þessu
aðkomufólki vera útlendinga,
sem Sölumiðstöð Hraðfrystihús-
anna i London sæi um að ráða til
starfa hér á landi. Hefðu menn
frá Ástraliu og Suður-Afriku jafn-
vel lagt leið sina til Suðureyrar til
þess að starfa i frystihúsinu.
Sagði hann útlendinga þessa yfir-
leitt reynast ákaflega vel i.starfi
og láta vel að stjórn.
Þrir tæplega 200 tonna linubát-
ar ásamt togaranum Trausta,
sem fyrr er á minnzt, leggja upp
hjá Fiskiðjunni Freyju.
Þorbjörn kvaðst lita björtum
augum til framtiðarinnar varð-
andi rekstur fyrirtækisins, ef
fiskverð á erlendum mörkuðum
hækkaði. Hins vegar kvað hann
ýmislegt benda til þess, að svo
yrði ekki. Hann taldi og, aö
rekstrargrundvöllur frystihús-
anna væri algjörlega brostinn, ef
verðlagið lækkaði eitthvað frá
þvi, sem nú er.
Suðureyri við Súgandafjörö,
HUGSANLEGT AÐ HITAVEITU
FRAMKVÆMDIR HEFJIST
STRAX NÆSTA VOR
— segir Sigurjón Valdimarsson,
sveitarstjóri d Suðureyri
Þö—Suðureyri — Sigurjón
Valdimarsson heitir sveitarstjór-
inn á Suðureyri við Súgandafjörð.
Hann er nýtekinn við þvi starfi.
Okkur þótti þvi við hæfi að leggja
fyrir hann nokkrar spurningar
um það helzta, sem er á döfinni,
hvað snertir framkvæmdir á Suð-
ureyri.
—oOo—
— Nú ert þú nýkominn til starfa
hér, Sigurjón. Hvernig lizt þér á
staðinn og telur þú hann eiga
framtið fyrir sér? —
— Mér lizt ákaflega vel á stað-1
inn og ég er sannfærður um, að
atvinnulif hér muni blómgast
meir en á mörgum öðrum stöðum
vegna nálægðar við gjöful fiski-
mið. Það hefur enda sýnt sig,aðá
Suöureyri hefur atvinnulif staðið
með meiri blóma en viðast ann-
ars staöar á Islandi nú um undan-
farin ár. Staðurinn á þvi tvimæla-
laust mikla framtið fyrir sér. —
— Hverjir eru veikustu þættirn-
ir I þjónustustarfsemi hér i
hreppnum? —
— Hér er ýmsu ábótavant, eins
og oft vill verða i smáu byggðar-
lagi sem þessu, þar sem fjár-
magn er af skornum skammti.
Hér eru samgöngur mjög erfiöar,
iiklega þær verstu, sem nokkurt
þéttbýli hefur við að búa. En sem
betur fer eygjum við nokkra
lausn á þeim vanda, þvi að flug-
málastjórn er að láta byggja hér
flugvöll, þar sem allt að tuttugu
sæta flugvélar geta væntanlega
lent. Við vonumst fastlega til
þess, að áætlunarflug geti hafizt
strax I haust. Að flugvellinum
verður tvimælalaust mikil sam-
göngubót, sem ég tel skipta sköp-
um fyrir byggðarlagið.
Hér hefur á vetrum verið ákaf-
lega erfitt um samgöngur. Við
höfum orðið að notast við snjóbil
hálft árið til þess aö fara yfir
erfiöa heiði i veg fyrir flugvélina
frá Isafirði. —
— Hvað um möguleika Súg-
andafjarðar á sviði orkumála? —
— Hér erum við bjartsýn á far-
sæla lausn þeirra mála fyrir okk-
TEXTI OG
MYNDIR:
ÞORGEIR
ÖRLYGSS.
ar byggðarlag. Frumathuganir
hafa farið fram á volgrum, sem
eru innar I firðinum. Sérfræðing-
ar Orkustofnunar gera sér vonir
um, aö þar sé aö finna nægilega
mikið af heitu vatni til þess að
koma upp hitaveitu á Suöureyri.
Athugunum þessum veröur hald-
ið áfram I sumar, og væntum við
þess að endanlegar niðurstöður
liggi fyrir I haust. Framkvæmdir
við hina væntanlegu hitaveitu
ættu þvi að geta hafizt strax, er
frost fara úr jörðu næsta vor. —
—- Litlar gatnagerðarfram-
kvæmdir hafa verið hér á Suöur-
eyri. Er væntanleg breyting i
þeim efnum. —
— Hér er ætlunin aö steypa göt-
ur og I þvi skyni hafa verið
pantaöar vélar og tæki, og við
gerum okkur von um, að geta haf-
ið framkvæmdir nú i sumar. —
— Suðureyri hefur verið tölu-
vert I fjölmiðlum vegna sveitar-
stjórnaskipta. Hvað átt þú von á
að verða hér lengi? —
— Æski hreppsnefnd þess, mun
ég verða út kjörtimabiliö, að
minnsta kosti. Siðan ráða ibúar
staðarins, hverjir stjórna hér eft-
ir það. —
Sigurjón Valdimarsson
Laxarækt í Súgandafirði
— rætt við Guðmund Arnald Guðnason
Laxalónið I Botni.
Þ.ó. Suðureyri.— Nyrsti fjörð-
ur I Vestur-lsafjarðarsýslu er
Súgandaf jörður, um 13 km lang-
ur. í kauptúninuá Suðureyri býr
maöur, sem Guðmundur
Arnaldur Guðnason heitir,
sannkallaður þúsundþjaiasmið-
ur. Kunnugir hafa sagt mér, að
fátt sé það, sem Guðmundur
hafi ekki tekið sér fyrir hendur.
Hann er eini laxaræktarbóndinn
á Vestfjörðum, einn af mjög fá-
um Islendingum, sem atvinnu
sina hefur haft af námagreftri
hér á landi, en kórónan á litrik-
um starfsferli er liklega, þegar
hann fann hin gjöfulu rækjumið
Strandamanna, þau sem gerðu
þá rlka. Hann hefur verið múr-
ari, pipulagningarmaður, véla-
maður.stýrimaður og skipstjóri
á stórum bátum frá Suðureyri,
en núna gerir hann út trilluna
sina, sem Sjöfn heitir, þriggja
tonna fleyta, og gerir út á grá-
sleppu og skak.
Guðmundur er hægur maður
og rólegur og ákaflega yfirlætis-
laus, og litið fyrir það gefinn að
uma af eigin ágæti, og var
vi ákaflega tregur til þegar ég
baö hann um viðtal. En sakir
harðfyigis Ólafs Þórðarsonar,
skólastjóra með meiru á Suður-
eyri, lét Guðmundur undan, og
ók meö mig inn í Botn, þar sem
hann stundar laxaræktina
ásamt systkinum sinum og
sýndi mér lónið.
— Þú ert fæddur hér I Botni,
Guömundur?
— Jú, hér er ég fæddur og bjó
til tvitugsaldurs, en þá flutti ég
til Suðureyrar og hef dvalið þar
mest ævi minnar.
— En hvenær hófust laxa-
ræktunarframkvæmdir ykkar
systkinanna hérna i Botni?
— Fyrir tólf árum settum við
fyrstu seiðin i ána, en garðinn,
sem myndar lónið, gerðum við
fyrir fjórum árum og þá geng-
um við frá svæðinu I þeirri
mynd, sem þaö er nú. Þetta hef-
ur gengið misjafnlega, i hitteð
-fyrra fengum við gott svar, en i
fyrra var það öllu lakara. Ég er
aftur á móti ekki alveg viss um,
hvort við höfum fengið full skil i
fyrra, þvi að hugsanlegt er, að
laxinn sé tvö ár I sjó, áður en
hann gengur aftur hingað.
— Elur þú seiðin i lóninu?
— Nei, það geri ég ekki, ég
sleppi þeim bara I lónið og læt
þau bjarga sér sjálf. Um
mánaðartlma reyndi ég að gefa
þeim, en það gaf litla raun, þvi
að þau tóku ekki, svo að ég hætti
þvl. Við systkinin ásamt
bændunum f Botni höfum staðið
straum af öllum kostnaði i sam-
bandi við framkvæmdir viö lón-
ið og eldi seiðanna, þegar þeim
hefur verið gefið og aldrei notið
opinberra styrkja.
— Eru á döfinni hjá ykkur
auknar framkvæmdir við lónið?
— Ekki stórvægilegar fram-
kvæmdir, en viö höfum hins
vegar mikinn hug á þvi að reyna
að koma upp búrum i lóninu og
rækta seiðin I þeim. Við slikar
framkvæmdir er bezt að festa
net við flotgrindur. Þá getum
við betur fylgzt með eldi seið-
anna, séð hvort þau taka við
þeirri fæðu, sem að þeim er rétt.
Laxagildrunni langar okkur lika
til þess að breyta, þvi að það
hefur stundum læözt að mér sá
grunur, að laxinn rotist, þegar
hann gengur i kistuna. En
hættulegastur er þó straumur-
inn inn I kistuna á stórstraums-
flæði. Hann skapar aukinn
þrýsting inn i lóninu, sem aftur
getur drepið laxinn i kistunni.
— Hefur þetta lón skilað ykk-
ur eigendunum miklum arði?
— Ekki einni einustu krónu,
enda var ekki til þess stofnað i
þeim tilgangi að græða á þvi.
Upphafið að þessu öllu var, eins
og ég sagði þér áðan, að við
systkinin slepptum seiðum i ána
hér ofan við Botn og ætluðum að
rækta hana og hafa fyrir okkur,
en Vegagerðin eyðilagði þau
áform. Þegar framkvæmdir við
veginn yfir Botnsheiði hófust,
fylltist áin af drullu og leir meö
þeim afleiðingum, að allur fisk-
ur hvarf úr henni.
En viö vildum ekki gefast
upp, og þvi hófumst við handa
um framkvæmdir hér við lónið i
Botni. Auk þess finnst okkur
með þessu, gefast gulliö tæki-
færi til þess að sanna það fyrir
mönnum, að i Súgandafirði sé
betri aðstaða til þess að stunda
laxarækt i sjó en víðast annars
staðar. Þar kemur helzttil mikil
gróska i firðinum og heitt vatn,
sem i hann rennur beggja
vegna. Ég tel þvi, að hitastig
fjarðarins hér innan til sé hærra
en gerist viða annars staðar.
— Ætlið þið systkinin að ein-
skoröa ræktunarstarfiö viö lax.
Hvað með aörar tegundir, t.d.
silung?
— Súgandafjörður er þannig
af náttúrunni geröur, að I hon
um má reyna margt i sambandi
viö fiskirækt og þá kemur
silungur að sjálfsögðu sterklega
til greina. Auk þess er hugsan-
legt að hægt sé aö rækta lax i
firðinum og hafa hann i eldis-
búrum, þá þarf aldrei að sleppa
honum. Silung hef ég aldrei sett
i lóniö, en hins vegar veit ég, að i
þvi er gifurlega mikið af
bleikju.
—oOo—-
— En svo við víkjum talinu að
ööru. Er það rétt, sem ég hef
heyrt, að þú hafir fundið hin
gjöfulu rækjumið Stranda-
manna, þau sem gerðu þá rika?
— Jú, liklega verð ég að viður-
kenna það, til þess að vera
sannleikanum samkvæmur.
Forsaga þessa máls er sú, að ég
haföi verið á rækju hér á
Súganda og notað þyngra troll,
en almennt gerðist og fiskað
ákaflega vel, bæði i Djúpinu og I
Amarfirði. Sturla Jónsson átti
þennan bát, en hætti útgerö
hans og seldi til Djúpavikur, en
Siguröur Pétursson keypti af
honum. Siguröur var alltaf að
hringja til min og biðja mig að
leita fyrir sig að rækju, en ég
færöist jafnan undan. Siguröur
sótti þetta ákaflega fast, og þeg-
ar ég fór að kanna, af hverju
hann leitaði svona mikið til min,
var mér sagt, aö hann fengi ekki
rækjuleyfi, nema því aðeins að á
Erninum yrði sami skipstjóri og
sömu veiðarfæri og voru, þegar
báturinn var við veiðar i Djúp-
inu.
Ég sló svo loks til og fór
noröur. Fyrst leituðum við vitt
og breitt við Húnaflóann, en
rækjuna fann ég svo loks við
mynni Hrútafjarðar. Liklega
höfum við fengið tonn i hali, svo
mikið var af rækjunni á þessum
slóðum.
— Ertu fundvisari á rækjumið
en aðrir?
— Nei, þaö er ég alls ekki, en
hins vegar verður maður að
gæta þess við rækjuveiðar að
hafa nógu þunga hlera til þess
að komast niður i leirinn, þar
sem hún heldur sig einna helzt.
— En er það rétt að öðrum
hafi svo verið eignaöur heiður-
inn af þvi að finna þessi mið,
sem þú fannst?
— Það má liklega segja það,
en um þaö vil ég helzt ekki ræða.
Það heyrir fortiðinni til.
— Hvenær var það, sem þú
stundaðir námugröftinn ásamt
Færeyingunum, og hvar var
baö?
— Surtarbrandsnáma þessi er
fyrir neðan Hafradal I Súganda-
firði og hafði oft verið unnin áð-
ur. Ég held að þetta hafi verið
aö vetri tilárið 1942. Fyrirtækiö,
sem stóð fyrir þessum greftri
hét Brúnkol h.f. og hafði aðsetur
á Isafiröi, en þangað voru kolin
flutt, þar sem þau voru notuð til
húsahitunar.
Ekki man ég, hve mörg tonn
við unnum, en liklega grófum
viö okkur eina 200 til 300 metra
inn i fjalliö.
— Af hverju var vinnslu
surtarbrandsins hætt?
— Þaö var vegna þess að þá
kom hráoiian til sögunnar og
leysti þessi surtarbrandskol af
hólmi. Með Færeyingunum þótti
mér gott að vinna. Þetta voru
allt öndvegismenn og færir á
sinu sviði.
— Hvaö væri lengi verið aö
grafa göng I gegnum allt fjallið
yfir til önundarfjarðar?
— Það hefur lengi verið minn
draumur, að grafiö yrði undir
surtarbrandslaginu alla leiö i
gegnum fjallið og yfir til
önundarfjarðar. Með nútima-
tækni ætti það ekki að taka lang-
an tima. Þegar ég vann i nám-
unni grófum við okkur einn
metra inn á hverjum degi og
höfðum ekki önnur verkfæri en
haka. Meö nútimatækni yrði
þetta ekki lengi gert, þvi mjúkt
surtarbrandslag er i gegnum
allt fjalliö, sem er um tveggja
kilómetra breitt. Allan timann
lentum viö aðeins á einum blá-
grýtissteini.