Tíminn - 26.06.1975, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 26. júni 1975.
TÍMINN'
7
Otgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Glsla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötu,
sfmar X8300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, slmi 26500
— afgreiðsluslmi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
^Blaðaprenth.f.
Framkvæmdastefna
ríkisstjórnarinnar
Blöð stjórnarandstöðuflokkanna kappkosta
mjög þann áróður, að framkvæmdir séu nú veru-
lega minni á ýmsum sviðum en á siðastl. ári.
Þetta er að vissu leyti rétt og stafar það einkum
af tveimur ástæðum. 1 fyrsta lagi voru efnahags-
horfur sæmilegar i byrjun ársins 1974 og voru
miklar framkvæmdir ákveðnar i trausti þess.
Þetta gerbreyttist svo, þegar komið var fram á
árið, en þá voru margar framkvæmdir komnar
svo áleiðis, að ekki var hægt að hætta við þær. 1
öðru lagi ýtti það svo undir framkvæmdir, að
bæði var kosið til bæjar- og sveitarstjórna og Al-
þingis á árinu. Óþarft er að skýra það, að slikt
kosningaár hefur veruleg áhrif á það, að ráðizt er
i meiri framkvæmdir en ella. Þetta tvennt varð
orsök þess, að árið 1974 var óvenjulega mikið
framkvæmdaár. í raun réttri var þá ráðizt i
miklu meiri framkvæmdir en þjóðin hafði efni á
og vinnuaflið leyfði, og átti það ekki minnstan
þátt i aukningu verðbólgunnar á árinu.
Það hefði áreiðanlega orðið mat manna, að
ekki væri hægt eða skynsamlegt að halda áfram
jafnmiklum framkvæmdum, enda þótt viðskipta-
kjörin hefðu haldizt sæmileg. Þjóðin héldi þá
áfram að framkvæma meira en efni hennar
leyfðu og ofþensla á vinnumarkaðnum myndi
halda áfram að auka verðbólguna. Nokkur sam-
dráttur hefði undir öllum kringumstæðum þótt
eðlilegur. Þegar það bættist svo við, að viðskipta-
kjörin versnuðu um 30% á fáum mánuðum og
enginn bati er sjáanlegur i náinni framtið, hlaut
óhjákvæmilega að koma til þess, að framkvæmd-
ir yrðu dregnar verulega saman.
Þrátt fyrir þann samdrátt, sem orðið hefur,
mun það mál haglærðra manna, að enn haldi
þjóðin áfram að framkvæma meira en hún hefur
efni á, miðað við það hve erfitt efnahagsástandið
er. Þessu valda ekki sizt tvær ástæður. önnur er
sú, að rikisstjórnin vill ekki að samdrátturinn
verði svo mikill, að það leiði til atvinnuleysis.
Höfuðmál rikisstjórnarinnar er það, að tryggja
atvinnuöryggið. Hin er sú, að rikisstjórnin vill
fylgja fram byggðastefnunni, eins og framast er
kostur. Ef verulegt lát yrði á henni nú, gæti það
komið af stað nýjum fólksflutningum til þétt-
býlisins, sem væri öllum til óhags. Af þessum
ástæðum reynir rikisstjórnin nú að halda uppi
eins miklum framkvæmdum og fjárhagsgetan
leyfir og sennilega öllu meiri, en getan leyfir,
sökum þess hve mjög viðskiptakjörin hafa versn-
að.
Rikisstjórnin verður þvi ekki að réttu lagi ásök-
uð fyrir það, að hún hafi dregið óeðlilega mikið úr
framkvæmdum. Það er lika ótviræður vitnis-
burður um þetta, að alveg fram til nýgerðra
kjarasamninga var ísland eitt fárra landa, þar
sem hið alþjóðlega kreppuástand hafði ekki vald-
ið atvinnuleysi, og er þó ísland meira háð við-
skiptakjörunum út á við, en flestar aðrar þjóðir.
Vonandi breyta nýju kjarasamningarnir þessu
ekki og af hálfu rikisstjórnarinnar verður áfram
stefnt að þvi, að atvinnuleysi komi ekki til sög-
unnar. Þar skiptir vissulega mestu máli að
tryggja stöðugan rekstur atvinnuveganna, þvi að
það er undirstaða þess, að hægt verði að halda
uppi nægum framkvæmdum til að koma i veg
fyrir atvinnuleysi.
ERLENT YFIRLIT
Moynihan segir
meiningu sína
Hann getur orðið litríkur sendiherra hjá S.Þ.
Daniel P. Moynihan
HINN 1. júní næstkomandi
tekur nýr maður, Daniel
Patrick Moynihan, við sendi-
herraembætti Bandarikjanna
hjá Sameinuðu þjóðunum.
Moynihan hefur oft vakið á sér
athygli fyrir bersögli og er þvi
búizt við, að skipun, hans I
þessa stöðu geti leitt til þess,
að liflegra verði á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna en verið
hefur um skeið. Þetta þótti
þegar koma I ljós á dögunum,
þegar hann mætti á fundi
þingnefndar, sem vildi
kynnast skoðunum hans. Hann
sagði þá hiklaust, að Banda-
rlkin myndu draga sig I hlé og
hætta að greiða framlög sin til
Sameinuðu þjóðanna, ef Israel
yrði svift rétti til þingsetu á
næsta allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna, eins og
komið hefur til orða. Suður--
Afrika var beitt slikum
refsiaðgerðum á siðasta alls-
herjarþingi. Hér er ekki um að
ræða brottrekstur úr Sam-
einuðu þjóðunum, heldur
syiptingu á rétti til þingsetu á
viðkomandi þingi. Oft hefur
komið til orða að beita slikum
refsiaðgerðum, þegar við-
komandi riki hefur ekki farið
eftir ályktunum alls-
herjarþingsins. M.a. höfðu
Bandarikin það um skeið til
athugunar, að gera það að
tillögu sinni, að Sovétrikin
yrðu beitt sllkri refsiaðgerð,
þegar þau neituðu að taka þátt
I kostnaði vegna hernaðarað-
gerða Sameinuðu þjóðanna i
Kongo. Áreiðanlega er það
mjög hæpið að grlpa til slikra
refsiaðgerða og getur gert
meira ógagn en gagni deilu-
málum, þótt formlega sé
þetta hægt samkvæmt reglum
Sameinuðu þjóðanna og sé
ætlað að skapa aðhald af hálfu
þeirra. Vafalitið myndi það
ekki auðvelda lausn deilunnar
milli Arabaríkjanna og
Israels, ef slikri refsiaðgerð
yrði beitt gegn ísrael.
Moynihan sagði á eftir, að
hann hefði viljað gefa þessa
yfirlýsingu strax, þvi að hann
væri viss um, að Banda-
rlkjaþing myndi óðar taka
ákvörðun á þennan veg, ef
lsrael yrði svipt rétti til þing-
setu. Fyrir allra hluta sakir
væri betra, að þau rlki, sem
heföu sllka fyrirætlun I huga,
vissu það fyrirfram hverjar
afleiðingarnar yrðu, heldur en
að það yrði fyrst ljóst eftir á.
MOYNIHAN hafði áður
vakiö athyglimeð því.að halda
fram þeirri kenningu, að
Bandarlkin yrðu að gera sér
Ijóst, að þau væru komin i
minnihluta hjá Sameinuðu
þjóöunum og þvi ættu þau að
fara þar I eins konar stjórnar-
andstöðu. Hann útskýrði þetta
nokkuð nánar i grein, sem
hann birti i marzhefti
mánaðarritsins Commentary,
en það er gefið út af Gyðingum
i Bandarikjunum og þykir i
röðbetri tlmarita þar. 1 grein
þessari rekur hann þessa
kenningu nokkuð nánara.
Hann segir, að nauðsynlegt sé
að skilja eðli þeirrar
byltingar, sem hafi orðið,
þegar nýlendurnar I Aslu og
Afriku fengu sjálfstæði sitt
fyrirvaralitið á örfáum árum.
Sú bylting hafi verið gerð
undir sterkum áhrifum frá
brezkum sósialisma,og I raun
og veru megi lita á London
School of Economics sem eins
konar háskóla þessarar
byltingar. Byltingarnar i
Frakklandi og i Bandárikjun-
um á slðari hluta 18. aldar hafi
haft frelsið fyrir megintak-
mark en byltingin hjá
nýlenduþjóðunum um miðja
þessa öld hafi haft brezka
jafnaðarstefnu fyrir leiðar-
ljós. Þvi hafi frelsið orðið
hopnreka, en meira verið
hugsað um jöfnuð og
sóslalisma. Þvf hafi efnahags-
málin þróazt illa og það leitt
viða til hernaðarlegs einræðis.
Þau lönd skeri sig úr, sem búið
hafi við frjálsara efnahags-
kerfi. Fyrir Bandarikin gildi
það nú að segja þessum þjóð-
um til syndanna, alveg eins og
þau segi Bandarlkjunum til
-^syndanna. Bandarikin eigi að
vera órög við að benda þeim á
það, sem fari miður i efna-
hagskerfi þeirra og stjórnar-
háttum. Moynihan leggur
áherzlu á, að Bandarlkin
styðji frekar lönd, sem búa við
lýðræði en einræði, og þvi
harmar hann, að Bandarikin
skuli ekki hafa haft nánara
samstarf við Indland. Sú
stefna sé vafasöm, að hafa
sótzt meira eftir vinfengi
Rússa og Kinverja, sem búa
við einræði, en Indverja, sem
búa við lýðræði. Bandaríkin
eigi að leggja áherzlu á að
styöja frelsi og lýðræði. Þar
segist hann ósammála
Kissinger, sem telur sam-
vinnu við einræðisrlki eðli-
lega, ef það þykir henta hags-
munum Bandarikjanna. Það á
að vera hlutverk Bandarikj-
anna, segir Moynihan, að gera
frelsishugsjónina að eins konar
fána slnum og láta sig minna
skipta hvort þau eru I
meirihluta eða minnihluta.
Moynihan tók það fram á
áðurnefndum þingnefndar-
fundi, að sem sendiherra hjá
Sameinuðu þjóðunum, gæti
hann ekki fylgt fram persónu-
legum sjónarmiðum slnum,
heldur yrðihann að hlita þeim
fyrirmælum, sem hann fengi
frá Washington, og þá fyrst og
fremst Kissinger. Sagan segir
hins vegar, að það sé fyrst og
fremst Ford, sem hafi ráðið
skipun Moynihans I sendi-
herraembættið, en milli
Moynihans og Rumsfield, sem
er hægri hönd Fords i Hvita
húsinu, sé góður kunnings-
skapur, Milli Rumsfield og
Kissingers er hins vegar eHki
sögð nein sérstök vinátta.
MOYNIHAN fæddist I Tulsa
I Qklahoma 16. marz 1927,
Faðir hans var drykkjumaður
og flutti móðir hans með
þremur ungum börnum sinum
til New York, þegar Moynihan
var sex ára. Þar ólst hann upp
I fátækrahverfi og byrjaði
ungur að vinna fyrir sér, sem
skóburstari á horninu á 43.
götu og Times-torginu. Hann
varð jafnan efstur I sinum
bekk, þegar hann var I barna-
skóla, en efnin leyfðu ekki að
hann hyggði á lengri skóla-
göngu. Hann gerðist hafnar-
verkamaður, þegar hann fékk
aldur til, og gegndi þvi starfi i
nokkur ár. Að áeggjan félaga
sinna, hóf hann skólanám,
sem hann hélt áfram eftir að
hafa verið i sjóhernum um
skeið á striðsárunum. Hann
reyndist frábær námsmaður
og lauk meistaraprófi I hag-
fræði 1949. Þá fékk hann
Fulbrightstyrk til að halda
áfram námi við London School
of Economics. Hann kom
heim frá Bretlandi 1953, og hóf
þá strax þátttöku I flokksstarfi
demókrata. M.a. vann hann
um skeið fyrir þá Robert
Wagner borgarstjóra og
Harriman .rikisstjóra. Hann
studdi Kennedy eindregið i
forsetakosningunum 1960 og
varö síðar aðstoðarráðherra i
vinnumálaráðuneytinu. Þar
lét hann einkum málefni stór-
borga til sln taka og skilaði
greinargerðum og tillögum
um þau mál, sem vöktu at-
hygli. Hann hélt þessu starfi
áfram eftir að Johnson varð
forseti, en hætti þvl 1965 og
gerðist prófessor við Harvard
háskóla. Árið 1969 tók hann að
sér aö vera formaður sér-
stakrar nefndar, sem Nixon
fól að rannsaka vandamál
stórborga. Hann gegndi þvi
starfi I tvö ár, en hóf þá aftur
kennslu við Harvard. Arið 1972
vildi Nixon skipa hann sendi-
herra hjá Sameinuðu þjóð
um, en Moynihan kaus hel
að verða sendiherra i
landi. Þar dvaldi hann þar
tilá siðastl. hausti, erhanr
aftur kennslustörf
Harvard. Hann hefur
fengið þar fjarvistarleyfi I
tvö ár til þess að geta ge : .
sendiherraembættinu hjá S.l
Þ.'Þ
Þ.Þ.