Tíminn - 27.06.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Föstudagur 27. júni 1975.
SUM BÖRNIN ERU MJÖG FORHERT OG LÍTILL MUNUR
Á ÞEIM OG HINUM BÍRÆFNUSTU AFBROTAMÖNNUM
— Rætt við Matthfas Guðmundsson, rannsóknarlögreglumann,
sem hefur með mól að gera, er varða afbrot barna og unglinga
Yngsti rannsúknarlögreglu-
maður Sakadöms Reykjavlkur,
heitir Matthlas-- Guðmundsson
og er 29 ára að'aldri-. Matthías
heiur um langt árabil unnið aj)
löggæzhimálum, leUgst af i um-
ferðardeild lögreglunöar, en frá
þvllfebruarsl.hefurhann veriö
fastráðinn starfsmaður saka-
dóms. Umsjónarlnaður þáttar-
ins hitti Matthlas að máli I vik-.
unni, en hann hefur meö mála-
flokk að gera, sem sp.annar af-
brot barna og unglinga.
Tvcir rannsóknarlögreglu-
menn vinna að. áðurnefndum
málaflokki, Helgi Danlelsson og
Matthlas Guðmundsson, en
Helgi hefur um langt árabil ver-
ið einn við rannsóknir á afbrot-
um barna og unglinga.
Þeir vinna saman i minnsta
herbergi sakadóms, og i upphafi
spjallsins segir Matthias, að
hann hafi notað sumarfriið sitt i
,fyrra til þess að kynna sér þetta
starf. ,,Ég hafði meiri áhuga á
þessum málum, og eins vildi ég
gera eitthvað annað varðandi
löggæzlumál en að hossast á
mótorhjóli”, sagði Matthias og
kimdi.
Matthias sagði að sér lfkaði
starfið mjög vel; þótt þvi væri
hins vegar ekki að leyna, að
hann fyndi ýmislegt að þvi. Eins
og áður er komið fram, vinnur
Matthias nær eingöngu að mál-
um er snerta afbrot barna og
unglinga, og sagði Matthias, að
mest væri um þjófnaði, innbrot,
ávisanafals og önnUr skyld af-
brot. „Það má raunar segja, að
til okkar komi flest þau afbrot,
sem hinir fullorðnu drýgja —
börnin eru á mörgum sviðum
afbrotamála engir eftirbátar
þeirra fullorðnu, þótt það megi
kannski segja, að afbrot barn-
anna séu i eilitið smærri stil”,
sagði hann.
— í þessu starfi kynnist ég
bæbi unglingunum sjálfum svo
og heimilum þeirra,, og það
verður að segjast eins og það er,
að heimilin eru jeði 'misjþfn. Ég
yek mig.oft á það, að þessir
krakkar, sem hafa leíðzt út á af-.
brotabrautina, érú'frá heimil-
um, þar sem ásfandið er miður
gott. 1 mörgum tilfellúm eru
foreldrarnir litið heima við,
drykkjúskapur er mikill, og
talsvert mikið er ura, að,þessir
krakkar komi frá héirailum, þar
sem foreldrarnir háía sjitið
satnvisturri. í mörgúm slikum
tilfellUm eru börnfn iriikið eiri
hejma og þeim litið'sem.ekkert
sinnt — og harla litinn heimilis-
brag að finna.
Matthias sagði, að það kæmi
aö sjálfsögðu fyrir, þó það væri
mun sjaldgæfara, að afbrota-
unglingar kæm'u frá þvi, sem
kallaö væri gott heimiíi. „Við
verðum eðlilega miklu frekar
.. • • r
Með
„Likurnar fyrir þvi, að við fáum börnin til að
hætta að brjóta af sér, minnka eftir þvi sem þau
hafa verið lengur viðriðin afbrot”.
fólki
varir við sárindi foreldra á slik-
um heimilum, þegar við ræðum
við þá, en þeim heimilum, þar
sem. allt er i reiðileysi”, sagði
Matthias.
— Það gefur auga leið, að
þetta starf er annað og meira en
að upplýsa afbrotin. Númer eitt
hjá mér er að fá þessa afvega-
leiddu unglinga til að snúa við
blaðinu og hætta fyrri iðju sinni.
t öðru lagi er það frumskilyrði
hjá okkur Helga að hafa gott
samband við foreldra barn-
anna.
— Við gerum mikið af þvi að
ræða einslega við börnin, og
teljum að það gefi bezta raun.
Þá höfum við í öllum tilfellum
samband við foreldrana.
' — Er ekki i sumum tilvikum
erfitt að ræða við börnin, t.d.
þau, sem eru mjpg langt leidd?
— Það er rrijög piisjafi\t. Sum
hver eru mjög forbert, og litill
munur á þeim og hinum biræfn-
ustu afbrotamönnum. Mörg
hvpr kippa sér. ekkert upp við
þáö, þó við komum þeim á
skammvistunarþeimilið i Kópa-
vogi. H.ins vegar eru börn,-sem.
gott er að eiga við, og við finn-
um að vilja hættaen þvi mið-
• ur kemur það'allt of oft fyrir,
þrátt fyrir góöan vilja, að þau
Ípnda út á sömu braut aftur.
. — Koma þessi börn, sem þið
þurfið að hafa afskiptf af, yfir-
leitf úr „afbrotahópum”?
— Nær undantekningarlaust. I
svipinn mán ég ekki eftír neinu
máli, þar sem aðeins eitt barn á
hlut að máli. Þau eru aldrei
færri en tvö saman, oft þrjú, og
þáð kemur (rft fyrir, að afbrota-
hópurinn er miklu stærri, — oft
eru börnin milli tiu og tuttugu
saman við þessa iðju sina.
Matthlas sagði, að þar sem
yfirleitt væru margir um hvert
brot, væru málin mun erfiðari
viðfangs eri i almennu deildinni,
þar sem rannsökuð væru mál
fullorðinna.
Matthias kvaðst. hafa tekið
eftir þvf, að næðu þeir til barn-
anna, þegar þau væru að stiga
sln fyrstu spor út á afbrota-
brautina, gæfi það yfirleitt
beztu raun, ,og þá yæru lika
mestar likur fyrir þvi, að börnin
hættu fyrir fúllt og allt.
„Llkurnar fyrir þvi, að við fáum
börnin til þess að hætta að
brjóta af sér, minnka eftir þvi,
sem þau hafa lengur verið við-
riöin afbrot. Ef við náurii i þau
eftir fyrsta eða annað afbrotið,
eru góðar horfur á þvi, að við
náum þeim út úr þessu”, sagði
Matthias.
— Við vitum ekki hvort við er-
um lögreglumenn, félags-
fræöingar, lögfræðingar eða
prestar, skýtur Helgi inn i, —
þvi að þessi mál eru þess eðlis,
að flest öll mánnleg vandamáí
koma til okkár kasta einhvern
tlma. Það kemur ósjaldan fyrir,
að unglingar, sem við höfum
einu sinni haft afskipti af, leita
ráða til okkar siðar, — og mörg
þessara mála, sem við fáum i
hendur eru strarigt tiltekjð ekki
lögreglumál. Við höfum haft
milligöngu um það, að vista
börn i sveit, — og það má raunar
segja, að við innum af hendi
ýmiss konar ráðgefand.i starf-
semi. Það liggur I augum uppi,
að við þurfurii ofí áð hlustá á
margt, sem beinlinis kemur
starfi okkar ekki við.-
Helgi sagði, að harin ' hefði
1 boðið uriglingunum upp á það,
aðhafa sambandviðyghvéjiær
sólarhringsins sem , væri, og
. sagði hann,-aö það væri talsvert
um það, að hring-t væri heim tO
sin bæði að hóttu og degi. ,,í
riiörgum tilfellum erum við sá
hlutlausi aðili, sem þarf til þess
að sætta misklíð milli barna og
foreldra. Börnin -vilja oft segja
okkur það, seni þáu geta
kannski ekki sagt foreldrum
sinum, — og. við segjum siðan
foreldrunum, það sem börnin
háfa sagt okkur”, sagði Helgi.
— Hafðir þú, Matthias, kynnzt
börnum og unglingum eitthvað
sérstaklega, áður en þú byrjaðir
aö starfa hér?
— Nei, ekkert sérstaklega.
Hins vegar kynntist ég bæði
börnum og unglingum, meðan
ég var I umferðardeildinni. Ég
var mikið uppi i Breiðholts-
hverfi á kvöídin og um nætur, og
vissulega kynntist maður mörg-
um unglingnum, en bara á allt
annan hátt en i þessu starfi.
— A hvaöa tima ársins er
mest um afbrot barna.bg ung-
linga?
r- Það er 'mest yfir vetrartim-
arin. Það var t.d. mjög mikið að
gera hjá okkur bæði i marz og
aprilmánuði og. skýrslubúnkinn
stækk-aði alltaf.á borðihu hjá
okkur, þvi að við höfðupi. hrein-
lega ekki uridan." Annars éru
krakkar viðriðnir þjðfnaði og
önnur minni háttar afbrot meira
og minna á h'verjum degi, auk
þess sern ég þykist fullviss, að
afbrotaaldurinn' lækki stöðugt.
Mér blöxkraði fyrir skömmu, en
þá komu til min tvö mál með
stuttu millibili, þar sem saka-
dólgarnir voru sjö ára börn. I
báðum tilfellunum höfðu börnin
unnið skemmdarverk. Ég ætla
ekki 7 ára barni að vinna
skemmdarverk á verðmætum
öðruvisi en óviljandi, .— en það
stakk mig að vita til þess, að sjö
ára börn skuli koma til kasta
lögreglu vegna afbrota.
Matthias sagði, að búðar-
hnupl hefði aukizt mjög hin
siðari ár, eftir að kjörbúðum
hefði fjölgað, en þessar stóru
verzlanir freistuðu margra ung-
linga. „Þá er mikið um það, að
fólk á vinnustöðum skilji eftir
verðmæti á glámbekk, bæði i
vösum á hlifðarfatnaði og öðr-
um áberandi stöðum, — og það
er mörgu barni of mikil freist-
ing. Sum börn og unglingar fara
að visu inn á vinnustaðina i
þeim tilgangi að leita að ein-
hverju verðmætu, en aðrir
krakkar standast hreinlega ekki
freistinguna að sjá kannski
veski eða önnur verðmæti á
glámbekk”, sagði Matthfas.
— Hvenær telur þú, að börn
fari i þessa afbrotahópa, sem
fara um stelandi?
— Strax á aldrinum 10-12 ára.
Þá eru þau orðin fjárþurfi og
byrja á þessui
— Hvað telur þú, að i Reykja-
vik séu margir sibrotaungling-
ar?
—-. Það er erfitt um það að
segja með nokkurri vissu, en ég
tel að það sé ekki fjarri lagi að
segja, að þeir séu einhvers stað-
ar á bilinu 'milli tvöhundruð og
þrjúhundruð..
Matthias teýgði sig I svarta
bók, sem hefur að geyma nöfn
og áfbrot pokkurra afbrotaung-
linga. Hann fletti bókinni laus-
lega I gegn og stöðvaði siðan við
eina siðuna og sagðí':
—Hér héf ég 14 árá strák, spm
hefur hVðrki meira né minna en
framið l5 afbrpt, þaðsem af er
þessu ári, mest þjófiiaði, en t.d.
eina likamsárás. '
— Hvemig hefur verið að tala
við þennan pilt?
—- Það er ágætt að tala við
hann, en hann er frá heimili, þar
sem báðir foreldrarnir eru
drykkjusjúklingar, og i öll þau
skipti,.sem éghef komið heim til
hans, hefur aðkoman verið
mjög slæm. Þessi strákúr hefur
margsinnis verið settur á
skammvistunarheimilið, en um
leið og hann losnar þaðan, fer
allt i sama horfið.
Ég innti Matthias eftir þvi,
hver skiptingin væri milli kynj-
anna varðandi barna- og ung-
lingaafbrot, og kvað hann pilta
vera I miklum meirihluta. Þeir
hefðu aðeins haft afskipti af til-
tölulega fáum stúlkum, og i
flestum tilvikum vegna þjófn-
aða. „Stelpurnar eru aðallega i
búðarhnupli”, sagði Matthias.
„Ég hef farið heim til nokkurra
þeirra eftir að lögreglan hefur
tekið þær, og oft hefur komið- i
ljós, að þær háfa stundað búðár-
hnupl i langan tima. Mest stela
þær bókum og blöðum, en einnig -
fatnaði og hljómplötúm. Það er
eins með stelpurnar og strák-
aná, að yfirleitt erú þær nokkrar
saman i hóp.”
— Ég man sérstaklega eftir
tveimur stelpum- frá liðnum
vetri, sem voru mjög slæmar. 1
þvi tilvikí-voru bæði heimilin
ágæt og ekkert athugavert við
þau. En stelpurnar voru fjár-
þurfi, og þær notuðu yfirleitt þá
aðferð að kasta grjóti I verzlánir
og söluturna að næturlagi. Eftir
að hafa kastað grjótinu, biðu
þær um tima til að athuga, hvort
lögreglan kæmi, eða til annarra
mannaferða sæist. Ef svo var
ekki, fóru þær inn’um gluggana,
sem þær höfðu brotið. — En
þessár stelpur eru nú komnar i
sveit fyrir milligöngu okkar og I
samráði við foreldra þeirra,
sagði Matthias og brosti.
Matthias vildi geta þess, að
þegar unglingar fremdu, það
sem kallað væri svona stærri af-
brot, væri áfengi nær undan-
tekningarlaust haft um hönd.
Kvað hann brýna þörf að herða
allt eftirlit með þvi, að ungling-
ar kæmust ekki yfir vin, og taldi
það hægt, ef vilji væri fyrir
hendi. Benti hann á,að hægt
væri að hafa óeinkennisklædda
lögregluþjóna á vappi við
áfengisútsölurnar og einnig
mættu viðurlög við slikum brot-
um vera strangari en nú er.
Matthlas sagði að það væri
ekki hægt að komast hjá þvi i
þessum starfa að kynnast sum-
-um unglingunum mjög vel og
þvi til staðfestingar sagði hann
frá þessu dæmi:
— Ég grunaði ákveðinn pilt
um innbrot og fór þvi heim til
hans. Hann var þá einn heima,
en foreldrarnir úti að skemmta
sér. Hann æsti sig mjög mikið
upp, þegar ég kom,- óg hellti úr
skálum reiði sinnar yfir mig —
og sagði mér að hypja mig út.
Siöar.talaði ég við foreldra hans
og þau fengu hapn til að koma til
min og ræða við mig. Hann
viðurkenndi brot sitt og upp frá
þv.i hefur hann oft kofnið og rætt-
við mig um hitt og þetta. 1 dag
getégekki annað en kallað hann
vin minn.
Að lokum sagði Matthiasr
— Almenningur gerir eðlilega
miklar kröfur'til lögreglunnar
ogað minni hyggju meiri kröfur'
en við stötidum undir. Það er
staðreynd, að hér á landi er ekki
nógu vel búiö að lögreglurini. Að
mlnum dómi þyrftu lögreglu-
menn að vera meira menntaðir
en n.ú er og eins þyrfti að senda
fleiri lögreglumenn út árlega til
að kynnast nýjungum og þess-
háttar.
— Gsal —
Með
ungu
fólki