Tíminn - 01.07.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 1. júli 1975.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarfiokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Rógurinn um niður-
greiðslurnar
Svo virðist sem ýmsir pólitiskir lukkuriddarar
hafi talið, og telji enn, sigurvænlegt fyrir sig til
fylgisöflunar i þéttbýli að halda uppi meiri og
minni áróðri gegn landbúnaðinum og þeim, sem
hann stunda. Sem betur fer hafa ibúar þéttbýlisins
yfirleitt sýnt þann skilning, að þessi áróður hefur
borið tiltölulega litinn árangur. Gleggsta dæmið
um það er pólitiskt gengi Gylfa Þ. Gislasonar, sem
hefur flesum eða öllum stjórnmálamönnum frem
ur reynt að afla sér fylgis á þennan hátt, ólikt þvi
sem fyrstu forustumenn Alþýðuflokksins, eins og
Ólafur Friðriksson, Jón Baldvinsson, Sigurjón A.
Ólafsson, Haraldur Guðmundsson og Vilmundur
Jónsson lögðu áherzlu á náið samstarf alþýðunnar
til lands og sjávar og studdu drengilega öll helztu
framfaramál landbúnaðarins á sinum tima. Þá
voru það helzt ihaldsöfl og fjárgróðaöfl, sem stóðu
gegn landbúnaðinum, og birtist sá hugsunarháttur
nú afturgenginn i stjórnmálaskrifum heildsala-
blaðsins Visis.
Eitt helzta áróðursefnið gegn landbúnaðinum er
það, að niðurgreiðslur á vöruverði séu styrkir til
hans. öllum má þó ljóst vera, sem nokkuð ihuga
þessi mál, að þetta er hreinn hugarburður. Til-
gangur niðurgreiðslanna er að koma i veg fyrir
kauphækkanir, sem myndu auka byrðar á öllum
atvinnugreinum i landinu, og þvi eru þær ekki
frekar styrkur til einnar atvinnugreinar en ann-
arrar. Niðurgreiðslur á verði lifsnauðsynja er nú
algeng efnahagsráðstöfun viða um lönd, og yfir-
leitt er þeim beitt til að greiða niður verð á land-
búnaðarvörum. Ástæðan er sú, að þær eru taldar
meðal helztu lifsnauðsynja, og fátt er álitið hag-
kvæmara efnalitlum neytendum en að verð þeirra
sé sem lægst. Sem dæmi um þetta má nefna, að i
þessum mánuði juku Sviar niðurgreiðslur á mjólk
og ostum um 9 milljarða islenzkr© króna, en alls
nema niðurgreiðslur Svia nú um 104 milljörðum is-
lenzkra króna, og ná þær aðallega til landbúnaðar-
vara. Það er rikisstjórn sósialdemókrata, sem
heldur uppi þessum niðurgreiðslum og telur þær
einn mikilvægasta þáttinn i efnahagsaðgerðum
sinum.
En þótt niðurgreiðslur geti verið og séu réttmæt
ráðstöfun, gildir það ekki nema að vissu marki.
Meðal bænda hefur alltaf verið nokkur ótti við það,
að þær mættu ekki verða of miklar, eins og t.d.
þegar svo langt er gengið, að útsöluverðið er orðið
lægra en það verð, sem bændur fá fyrir framleiðsl-
una. Þegar svo langt hefur verið gengið, hefur það
ekki verið i samráði við þá.
Eins og hér hefur verið rakið, er algerlega
rangt, að niðurgreiðslur séu fremur i þágu bænda
en annarra. Það er álika rangt og að halda þvi
fram, að gengislækkanir séu einungis gerðar i
þágu sjávarútvegsins og séu styrkir til hans. Með
þeim sé verið að flytja svo og svo marga milljarða
til útgerðarinnar, eins og Þjóðviljinn hefur stund-
um verið að reikna út. Gengislækkanir eru að
sjálfsögðu gerðar vegna þess, að þær þykja
óhjákvæmilegar vegna þjóðarbúsins i heild, og
oftast eru þær þá afleiðing öfugþróunar, sem ekki
verður skrifuð á reikning sjávarútvegsins sérstak-
lega. Það er illt verk og óþarft, þegar þannig er
verið að deila ómaklega á einstakar atvinnugrein-
ar, enda hefur slik iðja sem betur fer ekki reynzt
gæfusamleg fyrir þá, sem mest hafa ástundað
hana. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Indira var neydd
til skjótra aðgerða
Óvirk andstaða hefði getað leitt til upplausnar
Indira Gandhi
ÞAÐ hefur áreiðanlega ekki
verið auðvelt fyrir Indiru
Gandhi að taka ákvörðun um
að lýsa yfir neyðarástandi i
Indlandi og láta jafnskjótt
handsama flesta áhrifamestu
stjórnarandstæðinga sina.
Margt bendir hins vegar til
þess, að hún hafi ekki átt ann-
ars kost, ef ekki átti að skap-
ast stjórnleysi og upplausn i
landinu. Andstæðingar hennar
ætluðu ekki að hlita þeim
bráðabirgðaúrskurði hæsta-
réttar, að hún mætti gegna
embætti forsætisráðherra
þangað til rétturinn hafði fellt
endanlegan dóm um það,
hvort hún hefði gerzt svo brot-
leg við kosningalögin i sam-
bandi við þingkosningarnar
1971, að svipta bæri hana bæði
þingmennsku og kjörgengi, en
sá var úrskurður dómara sem
hafði fjallað um þetta efni. í
stað þess að biða eftir endan-
legum úrskurði hæstaréttar,
ákváðu andstæðingar Indiru
að hefjast handa um svokall-
aða óvirka andspyrnu i þeim
tilgangi að koma henni strax
frá völdum. Hér var um sömu
baráttuaðferð að ræða og Ma-
hatma Gandhi beitti gegn
Bretum i sjálfstæðisbarátt-
unni, en hún er fólgin I þvi að
leggja niður vinnu, óhlýðnast
fyrirmælum stjórnvalda og
gera á þennan hátt athafnalif-
ið og stjórnkerfið meira og
minna óvirkt. Ef þessi óvirka
andspyrna hefði orðið veruleg,
hefði hún getað valdið hreinu
neyðarástandi i landinu. Ind-
ira hefur bersýnilega álitið, að
hún hefði ekki nema eitt ráð til
varnar gegn þessari hættu.
Þetta ráð var að notfæra sér
heimildarákvæði stjórnar-
skrárinnar til að fyrirskipa
neyðarástand, en það veitir
stjórninni vald til að beita lög-
reglu og her til að halda uppi
reglu i miklu meiri mæli en
ella.
ANDSTÆÐINGAR Indiru
kunna að segja, að það hefðu
verið eðlilegri vinnubrögð hjá
henni að segja af sér og láta
einhvern annan af leiðtogum
Kongressflokksins taka við
forustunni. Slikt hefði þó ekki
getað talizt lýðræðislegt, þvi
að þá hefði verið látið undan
öflum utan þingsins, sem
beittu ólýðræðislegum aðferð-
um til að koma vilja sinum
fram. Slik brottför Indiru úr
embætti forsætisráðherra
hefði vafalaust vakið miklar
æsingar og reiði i landinu, þvi
að hún nýtur enn mikils
persónulegs fylgis. Ómögulegt
var að sjá fyrir, hvaða dilk
það hefði getað dregið á eftir
sér.
Hitt verður svo að játa, að
það er ekki fullséð enn, hvaða
afleiðingar eiga eftir að hljót-
ast af þvi, að Indira greip til
þess ráðs að lýsa yfir neyðar-
ástandi. Henni hefur bersýn-
lega tekizt að vinna fyrstu lot-
una. Með þvi að vera fljót til,
hefur hún komið andstæðing-
um sinum á óvart og þeir ekki
fengið neitt ráðrúm til
mótaðgerða. Þess vegna
hefur henni tekizt að
koma fyrirætlunum sin-
um i framkvæmd, án telj-
andi mótspyrnu. Hitt er svo
eftir að sjá, hvort andspyrnan
á ekki eftir að magnast, þegar
frá liður, eða hversu lengi
Indira ætlar að láta þetta
ástand haldast. Margar spár
hniga i þá átt, að hún ætli að
notfæra sér þessa nýju skipan
til þess að hreinsa til i stjórn-
kerfinu og koma i framkvæmd
ýmsum áætlunum sinum um
útrýmingu fátæktar, en hvort
tveggja þetta hefur m.a.
strandað á þvi, að lýðræðis-
krefið er þungt i vöfum, og það
ekki sízt i stóru og fjölmennu
riki, þar sem félagsþroski er
litill fyrir. Þess vegna hefur
lýðræðið ekki gefizt vel i
þriðja heiminum. Við þetta
hafa bætzt I Indlandi siðustu
misseri miklir erfiðleikar af
völdum hinnar alþjóðlegu
efnahagskreppu, m.a. vegna
þess, að Indverjar verða að
flytja inn mikið af oliu. Þá
hafa miklir þurrkar dregið
stórlega úr landbúnaðarfram-
leiðslunni siðustu árin.
VAFALAUST verða ýmsir til
að áiasa Indiru fyrir það að
hafa gripið til jafn róttækra
aðgerða. Það skýrist hinsveg-
ar betur, að hún átti ekki
margra kosta völ, ef menn
virða fyrir sér, hvernig stjórn-
arandstöðunni var háttað.
Vinstra megin við Kongres-
flokkinn er sá kommúnista-
flokkurinn, sem fylgir Kin-
verjum að málum, og rekur
beint og óbeint erindi þeirra.
Til hægri eru margir sundur-
lausir hægri flokkar, sem eiga
fátt annað sameigiknlegt en
að vera á móti Indiru. Siðasta
árið hafa þeir sameinzt undir
merki Jaya Prakash Naray-
an, sem á að baki mjög
skrykkjóttan stjórnmálaferil.
Narayan, sem er 72 ára gam-
all, fór til Bandarikjanna tvi-
tugur að aldri og dvaldizt þar i
9 ár við nám, en varð þó að
vinna fyrir sér jöfnum hönd-
um, Hann var orðinn marxisti,
þegar hann kom heim til Ind-
lands aftur, og hafði á næstu
árum náið samstarf við
kommúnista, jafnframt þvi
sem hann tók virkan þátt i ó-
hlýðnisbaráttu Gandhis og
varð mjög handgenginn hon-
um og Nehru, föður Indiru, um
skeið. Þá létu Bretar oft fang-
elsa hann, og nýtur Narayan
enn mikillar virðingar sökum
baráttu sinnar á þessum ár-
um. Svo fór, að hann sagði
skilið við bæði Kongressflokk-
inn og kommúnista og stofn-
aði jafnaðarmannaflokk. sem
þótti vænlegur til fylgis, en
það rættist þó ekki. Narayan
sagði þá skilið við alla flokka
og gerðist fylgismaður
Vinota Bhave, sem
hefur ferðazt um
Indland og hvatt stórbændur
til að gefa jarðlausum bænd-
um hluta af landeignum sin-
um. Fyrir rúmlega ári hóf Na-
rayan afskipti af stjórnmálum
að nýju, og beitti sér nú aðal-
lega gegn Indiru og stjórn
hennar og ásakaði hana fyrir
spillingu og háa skatta. Hann
fékk brátt góðar undirtektir,
þar sem hann er viðurkenndur
fyrir heiðarleika sinna. Hin i-
haldssömu öfl sáu sér fljótt
leik á borði og fylktu sér undir
merki hans. A ýmsan hátt
minnir málflutningur Naray-
ans á Glistrup hinn danska.
Hann gagnrýnir harðlega
margt sem miður fer, en skoð-
anir hans um það, sem eigi að
taka við, eru harla óljósar.
Hann talar m.a. um það, að
stefna eigi að flokkslausu lýð-
ræði. Andstæðingar hans telja
sig hinsvegar geta sýnt fram
á, að það, sem hann eigi við, sé
grimuklæddur fasismi. Sá sé
lika tilgangur þeirra afla, sem
noti hann sem fánabera. Sjálf-
ur segist Narayan ekki sækj-
ast eftir völdum og ekki ætla
sér þau. Höfuðtakmark sitt sé
að koma Indiru frá völdum
Litlar likur virðast hinsvegar
á þvi, að þau öfl. sem úm
stund hafa sameinazt um
Narayan, geti sameinazt um
rikisstjórn, en tækist þeim
það, yrði sennilega um hægri-
sinnað einræði að ræða.
Blaðadómar um atburðina i
Indlandi eru nokkuð mismun-
andi. Mörg blöð draga að
fella endanlega dórna. Blöðin i
kommúnistalöndunum eru
einna ákveðnust. Rússnesk
blöð mæla Indiru bót, en kin-
versk blöð gagnrýna hana
harðlega. Athygli vekur, að
blöðin i llanoi draga taum
Indiru, og þykir það nokkur
visbending um að valdamenn
þar fylgi nú fremur Rússum
en Kinverjum.
Þ.Þ.