Tíminn - 02.07.1975, Síða 7

Miðvikudagur 2. júli 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gfsla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Sígild stefna
Sú flokkaskipting, sem þjóðin býr við, mótaðist á
árunum 1916-1930. Fróðlegt er að lita yfir sögu
þessa timabils og gera sér grein fyrir, hvaða
stjórnmálastefna hefur staðizt bezt dóm reynsl-
unnar.
Slik athugun leiðir það ótvirætt i ljós, að stefna
Framsóknarflokksins hefur ekki aðeins staðizt dóm
reynslunnar, heldur er enn i fullu gildi. Þeir flokk-
ar, sem nú eru viða i mestri sókn, byggja stefnu
sina á mörgum þeim sjónarmiðum, sem hafa verið
leiðarljós Framsóknarflokksins frá upphafi, eins
og byggðajafnvægi, dreifingu valds, samvinnu og
jöfnuði, sem tryggði andlegt og efnalegt sjálfstæði
sem allra flestra einstaklinga. Framsóknarflokk-
urinn þarfnast þvi ekki neins nýs hugmyndakerfis.
Meginstefna hans er stöðugt i fullu gildi, þótt
framkvæmdaatriðum verði að breyta með tilliti til
breyttra aðstæðna.
Hið sama verður ekki sagt um stefnu Sjálf-
stæðisflokksins. Hún fólst upphaflega i sem allra
mestu frjálsræði hinna svonefndu sterku einstakl-
inga. Rikið átti að skerða sem minnst athafna-
möguleika þeirra. Einkaframtakið átti að leysa
allan vanda, og samhjálpin og samstarfið á vegum
opinberra aðila eða félaga að vera sem minnst.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur hvað eftir annað orðið
að hverfa að úrræðum félagshyggju og samneyzlu,
þvi að hömlulaust einkaframtak leysir ekki hin
sameiginlegu vandamál.
Nákvæmlega hið sama er uppi á teningnum hjá
Alþýðuflokknum. Hann trúði lengi vel á þjóðnýt-
inguna sem hina mestu sáluhjálp. Jafnaðarmenn
hafa yfirleytt alls staðar hafnað henni, þar sem
þeir hafa komizt til valda. Þegar Kommúnista-
flokkurinn kom til sögunnar, gekk hann enn lengra
i þjóðnýtingarmálunum en Alþýðuflokkurinn,
Hann hélt lika fram miklu róttækari aðgerðum á
mörgum sviðum. Nú minnist arftaki hans. Alþýðu-
bandalagið, sjaldan orðið á þjóðnýtingarstefnuna,
og er i mörgum málum talsvert til hægri við
Alþýðuflokkinn, eins og hann upphaflega var.
Það leiðir af þvi, sem hér hefur verið rakið, að
Framsóknarflokkurinn hefur siðustu sextiu árin
mótað islenzkt stjórnarfar meira en nokkur annar
flokkur. Hér hefur ekki hafizt til valda sú ihalds-
stefna, sem Sjálfstæðisflokkurinn eða fyrirrennar-
ar hans beittu sér fyrir i upphafi og fólst i þvi að
einkaframtakið ætti að drottna og samneyzlan að
vera sem minnst. Hér hefur ekki hafizt til yfirráða
sú mikla þjóðnýtingarstefna, sem fyrst Alþýðu-
flokkurinn og siðar Kommúnistaflokkurinn beittu
sér fyrir. Hér hefur verið farið bil beggja, einka-
framtakið fengið að njóta sin innan hóflega
marka, en samhjálp og samneyzka aukin á mörg-
um sviðum, einkum til stuðnings þeim, sem minna
máttu sin. Jafnframt hefur verið haldið uppi
margháttaðri starfsemi til að viðhalda lands-
byggðinni, eins og Framsóknarflokkurinn beitti
sér einn fyrir i upphafi. Þannig hefur það verið
stefna hans, sem haft hefur heilladrýgst áhrif á
st jórnmálaþróunina.
Þessi dómur reynslunnar má vera Framsóknar-
mönnum öflug hvatning um að halda áfram á
þessari braut, þvi að þótt árangur sé orðinn mikill,
stendur enn margt til bóta.
Þ.Þ.
Dmitri Ardamatskí, APN:
Öryggisráðstefnan
komin á lokastig
Samþykktir hennar munu hafa mikil áhrif
Bersýnilegt er, aö rúss-
neskir fjöimiölar munu i ná-
inni framtiö gera sér mjög
tiörætt um evrópsku örygg-
ismálaráöstefnuna, sem
viröist nú komin á iokastig.
Eftirfarandi grein sýnir,
hvernig Rússar munu haga
málflutningi sínum um þetta
efni.
NtJ ER ORÐIÐ skammt til
loka annars stigs og upphafs
þriöja og lokastigs Evrópu-
ráöstefnunnar um öryggis- og
samstarfsmál. Leiötogar
landanna, sem þátt taka i ráð-
stefnunni, lýsa sig einn af öðr-
um albúna þess að ljúka henni
á þessu sumri. A nýafstöðnum
fundi slnum lýstu Leonid
Brézjneff og Erich Honecker,
leiðtogi Austur-Þýzkalands,
þvi yfir, að þeir teldu, að þeg-
ar hefði verið gert allt sem
nauðsyn krefði til þess þriðja
stig ráðstefnunnar yrði haldið
nú I júlí, skipað þjóðaleiðtog-
um. Hvita húsið hefur lýst yfir
þvi, að mögulegt sé að halda
fund æðstu manna rikja og
rikisstjórna þátttökurikjanna
á þriðja stigi ráðstefnunnar i
sumar. V. Giscard d’Estaing
Frakklandsforseti og B. Krei-
sky, kanslari Austurrikis,
lýstu sig fylgjandi þvi, að
þessi fundur yrði haldinn svo
fljótt sem verða má, og frá þvi
hefur verið skýrt, að Efna-
hagsbandalagslöndin niu séu
þess albúin, að lokastig ráð-
stefnunnar verði haldið I sum-
ar. Siðast er ekki sizt er nú ná-
lega allt tilbúið I Helsinki til
móttöku þátttakenda i þriðja
stígi ráðstefnunnar, þar sem
undirritaðir verða samningar,
fyrst og fremst aðalstjóm-
málaályktun ráðstefnunnar.
ÞAÐ ER ekki langt siðan
sjálf hugmyndin um að halda
slika ráöstefnu þar sem full-
trúar rikja, sem búa við ólikt
þjóðskipulag, kæmu sér sam-
an um meginreglur friðsam-
legrar sambúðar landa sinna,
virtist óraunhæf. Jafnvel þeg-
ar ráðstefnan hófst fyrir tveim
árum, var enginn fullkomlega
viss, hvort hún bæri viðunandi
árangur. Góðan fyrirætlanir
sósialistarikjanna, sem voru
óþreytandi talsmenn þess að
meginland Evrópu þarfnaðist
öryggis og viðtæks, alhliða
samstarfs rikja, strandaði á
haturs- og vantraustsvegg
hinna vestrænnu herbúða.
Allt tíl þessa hafa viss vest-
ræn öfl haldið þvi fram, að
ráðstefnan væri aðeins nauð-
synlegur „atburður” fyrir
sósialisku rikin. Vissulega
hafa sósialísku rikin haft og
hafa áhuga á henni. Það er
einnig rétt, að sósialisku rikin
hafa verið ólöt að bera fram
jákvæðar tillögur i þvi skyni
að stuðla að góðum árangri
ráðstefnunnar á allan hátt.
Ahugi þeirra byggist einungis
á þvi, að góðir möguleikar eru
á að útiloka hernaðarátök i
Evrópu, þar sem tvær heims-
styrjaldir hafa brotizt út og
geisað, og breyta henni i meg-
inland friðar og samvinnu.
Þau litu á það sem skyldu, en
ekki fullnægingu fánýtra óska,
að þessi ráðstefna yrði haldin
með góðum árangri. Eina
markmið Sovétrikjanna og
annarra sósialista rikja með
ráðstefnunni er að treysta
meginreglur friðsamlegrar
sambúðar og gera þær
„stjórnskipulega” gildandi i
samskiptum Evrópurikja.
Það sem máli skiptir er ekki,
hve mikinn sveigjanleika og
Bréznjeff og Kissinger
þolinmæði þau hafa sýnt, sem
e.t.v. verður siðar talið til fyr-
irmyndar i handbókum um
stjómlist. Það sem máli skipt-
ir er, að þau vandamál, sem
leyst verða sökum þessarar
viðleitni, eru mikilvæg fyrir
allar þjóðir Evrópu daglegt lif
allra ibúa Evrópu, i hvaða
landi sem þeir búa og við
hvaða þjóðskipulag og hvaða
skoðanir sem þeir hafa.
ORÐIÐ „vantrú” nýtur nú
litilla vinsælda i Genf. Bráða-
birgðasamkomulag hefur tek-
izt um flestöll atriði aðal-
stjómmálaályktunarinnar,
sem samskipti Evrópurikja
eiga að byggjast á. Alyktunin
hefur að geyma meginatriði
og nánari skilgreiningu ráð-
stafana á sviði stjórnmála,
varðandi hernaðarleg atriði,
viðskipti, og menningu og
samskipti þjóðanna. Auk þess
að lýsa almennu ástandi al-
þjóðamála og þeim megin-
reglum, sem það byggist á,
mun ályktunin veröa mikil-
verð undirstaða tvihliða sam-
skipta hinna ýmsu Evrópu-
rikja.
Það er mikilvægt, að sam-
komuiag varð um ákvæðin um
friðhelgi landamæra án nokk-
urs fyrirvara. Það er óþarft að
taka fram, hve mikilvægt
þetta er fyrir varðveizlu friðar
á meginlandinu. Við þekkjum
úr sögukennslubókum, að
yfirgangur gagnvart löndum
annarra þjóða hefur ætið verið
undanfari breytinga á landa-
mærum i Evrópu. Af þeim
sökum hefur leitt erfðastrið,
eyðileggingu og dauða. Sú
staðreynd, að riki Evrópu, svo
og Bandarikin og Kanada,
hafa náð samkomulagi um
ákvæði um friðhelgi landa-
mæra, hefur vissulega sögu-
lega þýðingu.
Loks hafa orðið umskipti i
málum er varða hernaðarlega
friðarþróun i Evrópu. Sósial-
Isku rikin hafa ætið lagt á það
mikla áherzlu, að stjórnmála-
legri friðarþróun verði fylgt
eftir af hernaðarlegri friðar-
þróun. Á öðru stigi ráðstefn-
unnar varð samkomulag um
mikilvert atriði — samkomu-
lag um gagnkvæm boð um að
fylgjast með meiriháttar her-
æfingum. Þetta gefur ástæðu
til að vænta gagnkvæmt að-
gengilegrar lausnar áður
nefndra vandamála.
Störfum hefur raunverulega
verið lokið i sambandi við
annaö dagskrármál ráðstefn-
unnar — efnahagslega sam-
vinnu. Tillögurnar eru grund-
völlur undir viðtæka þróun
efnahagslegra, visindalegra
og tæknilegra tengsla innan
Evrópu i fyrsta sinn i sögunni.
Efni þeirra á sér um margt
ekkert fordæmi. Þær marka
til dæmis I stórum dráttum
aðalatriði þróunar iðnaðar-
samstarfs, framkvæmd við-
tækra efnahagslegra við-
fangsefna með þátttöku
margra Evrópurikja, sem búa
við ólikt þjóðskipulag.
I þeim eru einnig talin upp
þau höfuðsvið, þar sem mögu-
leikar eru á framkvæmd stór-
felldra efnahagslegra við-
fangsefna — þ.e. á sviði orku-
og hráefnismála, samgangna,
fjarskipta, raforkudreifingar,
vfðtækrar samvinnu um leið
að nýjum orkuuppsprettum,
vegagerð o.s.frv.
ÞRIÐJA dagskrármálið —
samvinna á sviði menningar-
mála — er ekki lengur ásteit-
ingarsteinn, þótt hörð pólitisk
barátta fari þar fram ennþá.
Af vestrænni hálfu var lengi
vel krafizt pólitiskrar og hug-
myndafræðilegrar eftirgjafar
af hálfu Sovétrikjanna, ef þau
vildu tryggja samþykki auð-
valdsrikjanna við sameigin-
legu almennu samkomulagi
um varðveizlu friðar i Evrópu.
Jafnvel enn i dag eru öfl innan
Nató og fjölmiðlar i tengslum
við þau að hamra á þvi, að
Sovétrikin verði að greiða
visst gjald fyrir samþykki
Vesturveldanna við þvi að lifa
með þeim i friði.
Samtimis hafa nokkrar
vestrænar sendinefndir bein-
llnis virt að vettugi hina já-
kvæðu afstöðu sósialisku rikj-
anna til vandamála i sam-
bandi við samvinnu á sviði
menningar, samskipta, upp-
lýsinga og fræðslumála.
Sóslalisku löndin lögðu
áherzlu á, að eftir því sem
friðarþróun yrði viðtækari,
myndi og ætti slik samvinna
að aukast og dýpka. Það tók
mánuði og kostaði mikla þol-
inmæði að gera möguleika
slikrar lausnar „áhuga-
verða”, en að lokum varð
samkomulag um undirstöðu-
atriði slikrar samvinnu.
Aralöng og staðföst viðleitni
Sovétrikjanna og annarra
sósialiskra rikja hefur ekki
verið árangurslaus. Evrópu-
ráðstefnan um öryggis- og
samstarfsmál er að nálgast
lokastigið, en hún mun skapa
samskiptum innan Evrópu
nýjan vettvang. Mikilsverð-
asti árangur ráðstefnunnar
felst iþeim hagstæðu áhrifum,
sem samþykkir hennar munu
hafa á þróun heimsmálanna.
Nú þegar er ljóst, að sam-
þykktir ráðstefnunnar munu
verða undirstaða þróunar
gagnkvæmt hagstæðrar sam-
vinnu Evrópurikja bókstaf-
lega á öllum sviðum.