Tíminn - 04.07.1975, Qupperneq 3

Föstudagur 4. júli 1975.
TÍMINN
3
VÍSINDAMENN RANNSAKA
FJÖLSKYLDULÍF OG
HEILSUFAR SJÓMANNA
Fjörir vlsindamenn hygg jast hefja rannsókn á heilsufari sjómanna
og f jölsky ldullfi þcirra. Fá störf eru erfiöari en sjómannsstarfiö, og
þeir eru langdvölum fjarri fjölskyldum sfnum.
Súðvíkingar tortryggja
sjálfvirka símann
öllum er ljóst, aö sjómanns-
starfiö er erfitt og reynir á and-
legt og likamlegt þrek þeirra,
sem þaö stunda. Starfinu fylgja
einnig langvinnar fjarvistir frá
heimili, svo aö f jöiskyldullf sjó-
manna hlýtur aö veröa meö
nokkrum öörum hætti en al-
mennt gerist. Nýiega var fjór-
um visindamönnum veittur
styrkur úr Vlsindasjóöi til frum-
rannsóknar á heilsufari og fjöl-
skyldulifi sjómanna, aö upphæö
kr. 460 þúsund, en styrkurinn er
frá báöum deildum Visinda-
sjóös, 310 þúsund úr Raun-
visindadeild og 150 þúsund úr
Hugvisindadeild. Þeir sem aö
rannsókninni standa eru Tómas
Helgason prófessor, Gyifi
Asmundsson dósent, Þorbjörn
Broddason lektor og Haraldur
Ólafsson lektor.
Tilgangur rannsóknarinnar er
aö afla upplýsinga um heil-
brigöisástand sjómanna og fjöl-
skyldna þeirra og reyna að
finna þá þætti i starfi þeirra og
starfsaöstöðu sem hafa áhrif á
heilsufar og fjölskyldulif.
I mannfjöldaskýrslum kemur
fram að sjómenn eru hlutfalls-
lega miklu yngri en aðrir þátt-
takendur i atvinnulifinu. Hjá
sumum útgerðarfyrirtækjum
eru einnig fyrir hendi upp-
lýsingar um að mannaskipti á
skipunum eru mjög tið, einkum
meðal háseta.
Hér á landi hefur sjóslysa-
nefnd safnað skýrslum um slys-
farir á sjó á undanförnum ár-
um. Kemur það fram, að þær
eru mjög tiðar. Erlendar
rannsóknir hafa einnig sýnt að
dánartala sjómanna er heldur
hærri en annarra og tiðni sumra
sjúkdóma er mun meiri meðal
þeirra en almennt gerist. Þær
erlendar rannsóknir sem gerðar
hafa verið, hafa þó fyrst og
fremst verið gerðar á farmönn-
um, en litið er vitað um heilsu-
far hjá sjómönnum sem stunda
fiskveiðar annað en það, sem
læknar hafa á tilfinningunni úr
starfsreynslu sinni. Er augljóst
að mikil þörf er á þvi á íslandi
að framkvæma athugun á
heilsufari þeirra, sem fiskveið-
ar stunda og hvað gera megi til
þess að bæta það.
Ekki er vitað um neina
rannsókn á fjölskyldulifi sjó-
manna eða heilsufari fjöl-
skyldna þeirra nema eina
rannsókn sem framkvæmd var i
Noregi fyrir 20 árum á þroska 40
sjómannsbarna.
Ef takast mætti að finna til-
tekna þætti I starfi eðastarfsað-
stöðu sjómanna á fiskiskipa-
flotanum, sem hafa óæskileg
áhrif á heilsufar þeirra eða fjöl-
skyldulif og bæta mætti úr.gæti
það orðið til að draga úr örum
mannaskiptum á fiskiskipa-
flotanum og til þess að gera
mönnum kleift að stunda fisk-
veiðar lengur. Verði ekki úr
bætt er nauðsynlegt að taka tillit
til þessara atriða i sambandi við
mótun á fullorðinsfræðslu sjó-
manna til undirbúnings þvi, að
þeir geti tekið að sér önnur
störf, ef þeir þurfa eða óska eftir
að hætta sjómennsku.
Aður en hafin er viðtæk
rannsókn á þessu verkefni er
nauðsynlegt að framkvæma
frumathugun til þess að reyna
aðferðir og ef til vill til þess að
finna sérstök vandamál eða sér-
staka áhættuþætti eða streitu-
valda I starfinu.
Ætlunin er að framkvæma
þessa athugun i náinni sam-
vinnu við sjómenn og útgerðar-
menn og hafa Sjómannasam-
bandið og Félag Islenzkra botn-
vörpuskipaeigenda tilnefnt sinn
aöilann hvor til þess að taka
þátt I undirbúningi og skipu-
lagningu þessarar frumathug-
unar. Sjómannasambandið
hefur tilnefnt Guðmund
Hallvarðsson og Félag islenzkra
botnvörpuskipaeigenda hefur
tilnefnt Vilhelm Þorsteinsson.
1 þessu sambandi er rétt að
skýra frá því að samvinnunefnd
Norrænna læknisfræði-
rannsóknaráða gekkst fyrir
ráðstefnu i Osló 16. og 17. júnl
s.l. til þess að fjalla um læknis-
fræðilegar rannsóknir og
læknisþjónustu fyrir sjómenn. 1
þessari ráðstefnu tóku þátt full-
trúar sjómanna og útgerðar-
manna auk rannsóknamanna
sem voru læknar, sálfræðingar
og félagsfræðingar. Þar var
fjallað um frumlæknisþjónustu
fyrir sjómenn, heilsufræði fyrir
sjómenn, starfsaðstöðu og
vinnuanda, heilsufar og fjöl-
skyldullf, sérstök rannsókna-
verkefni s.s.áhrif hávaða, lofts-
lagsbreytinga, vaktavinnu og
hverjar væru algengustu slysa-
orsakir og hvernig mætti fyrir-
byggja slys. Þá 'var einnig
fjallað um skráningu veikinda-
tilfella og dauðsfalla og hvaða
heilbrigðiskröfur ætti að gera til
þeirra, sem réðust til sjós. Ráð-
stefnan var haldin fyrir tilstyrk
heilbrigðis- og félagsmála-
nefndar Norðurlandaráðsins og
I framhaldi af fyrirspurn um
rannsóknir á heilsufari sjó-
manna,sem kom fram i Norður-
landaráðinu fyrir nokkrum ár-
um.
Á ráðstefnunni voru menn
sammála um nauðsyn þess að
bæta frumlæknisþjónustu við
sjómenn á hafi úti og nauðsyn á
að bæta kennsluna i heilsufræði
við' sjómannaskólana þannig
að hægara yrði að veita hjálp i
viölögum um borð og að gefa
upplýsingar og sækja ráð með
fjarskiptum. Þá voru menn
einnig ásáttir um nauðsyn þess
að hafa góða skrásetningu á
veikindum og dauðsföllum með-
al sjómanna til þess að fá
örugga þekkingu á hvaða
sjúkdómar væru algengastir og
hvar helzt þyrfti að beita fyrir-
byggjandi aðgerðum. Einnig
urðu menn ásáttir um nauðsyn
þess að samræma þyrfti heilsu-
fræðikennsluna og heilbrigðis-
þjónustuna á milli Norðurland-
anna að svo miklu leyti sem
unnt væri og að nauðsynlegt
væri að frá .ikvæma sam-nor-
rænar rannsóknir á ýmsu sem
varðaði vinnuaðstöðu, félags-
leg- og heilsufarsleg vandamál
sjómanna sjálfra og fjölskyldna
þeirra. Var i þessu sambandi
bent á ým s verkefni sem taka
þyrfti upp til nánari rannsóknar
svo sem áhrif hávaða, titrings,
veðurfars, vaktaskipta og hinna
sérstöku félagslegu aðstæðna
sem sjómannsstarfinu fylgja á
heilsufar sjómanna og fjöl-
skyldna þeirra.
Af Islands hálfu tóku þátt i
þessari ráðstefnu Ölafur
Bjarnason próféssor, Tómas
Helgason prófessor, Þorbjörn
Bfoddason lektor og Guðmund-
ur Hallvarðsson, fulltrúi Sjó-
mannasambands íslands.
Ætlunin var að Vilhelm Þor-
steinsson fulltrúi Félags is-
lenzkra botnvörpuskipaeigenda
tæki einnig þátt i ráðstefnunni,
en vegna starfa i samninga-
nefnd gat hann ekki komið þvi
viö.
Guðmundur Hallvarðsson og
Tómas Helgason fluttu fram-
söguerindi á ráðstefnunni um
sjómannsfjölskylduna og
heilsufar sjómanna og sjó-
mannafjölskyldna.
Auk ofangreindra, vinna
Haraldur ólafsson lektor og
Gylfi Ásmundsson dósent að
þessum rannsóknum.
hG-Súðavik. Vandræðaástand
rikir nú i simamálum hér I Súða-
vlk, og sama ástand virðist vera á
isafirði. Súðvikingar hafa orðið
að búa við það, um skeið, að þó að
hringt sé milli húsa innanbæjar,
eða jafnvel annars staðar frá, þá
slitnar sambandið hvað eftir
annað, um leið og sá sem hringt
er til, tekur upp tólið. Eru menn
ekki I vafa um, að þessar
hringingar koma inn á teljara
sjálfvirku stöövarinnar.
Hér rikir mikil óánægja með
þetta ástand, og finnst mörgum,
að ef viðgerðaþjónusta Land-
simans væri eins góð og
innheimtan, þá væri allt I bezta
lagi. Simalinur eru hér að
flækjast fyrir fótum manna við
sum húsin, og þess vegna er
enginn hér hissa á þvi, hvernig
H.V. Reykjavik. Piltarnir þrir,
sem brutust inn I bæjarskrif-
stofurnar i Kópavogi fyrirnokkru,
og stálu þaðan um 1300 þúsund
krónum Ipeningum, hafa nú játað
á sig fjögur innbrot til viðbótar—
þar á meöal innbrot i skipasmiða-
stöðina Stálvik siðast liðinn vetur
þar sem stoliö var um 50.000
krónum I peningum og rúmlega
700.000 króna verömætum I
ávisunum og vlxlum.
Piltarnir játuðu innbrot þetta
komið er, eða þótt sjálfvirka
teljarakerfið sé tortryggt.
Þó hefur keyrt um þverbak
siðustu sólarhringa, þegar sam-
band næst, þó það sé gegnum
miðstöð, þá er ekki hægt að tala
nema i lotum, þvi sambandið
slitnar alltaf — ef ekki alveg, þá
rofnar það, og kemur siðan aftur
eftirstutta stund. Dæmi um þetta
er, að þegar fréttaritari Timans i
Súðavik þurfti að ná sambandi
við frakvæmdastjóra blaðsins i
Reykjavik á miðvikudag,var
engin leið að skilja hvað sagt
var, en þegar báðir höfðu reynt
bæði i sjálfvirka simanum og
gegnum simstöðvar á tsafirði og i
Súðavik i heilan sólarhring, náði
fréttaritarinn loksins sambandi
sem hélzt, en þó heyrðist ekki i
honum nema öðru hverju.
við yfirheyrslur hjá rannsóknar-
lögreglunni i Kópavogi, og enn
fremur innbrot i ibúðarhús i
Garöahreppi, þar sem engu var
stolið, innbrot i verzlunina ömólf
I Reykjavik fyrir nokkru, og enn
fremur innbrot i skrifstofu prent-
smiðjunnar Eddu.
Piltarnir voru, sem kunnugt er,
dæmdir iallt að 14 daga varðhald,
vegna innbrotsins i bæjarskrif-
stofumar I Kópavogi, og er nú tæp
vika eftir af þeim tima.
Kópavogsþjófarnir jóta
fjölda annarra innbrota
FYRSTA ÚTIBÚ RANNSÓKNA-
STOFNUNAR FISKIÐNADARINS
OPNAÐ Á ÍSAFIRDI
gébé-Rvik. —Rannsóknarstofnun
fiskiðnaðarins hefur nú opnað sitt
fyrsta útibú, en það er á isafirði.
Lýsti Matthias Bjarnason
heilbrigðisráðherra yfir form-
legri opnun útibúsins sl.
miðvikudag. Fyrst um sinn munu
aðeins fara fram ýmsar efna-
fræðilegar rannsóknir á isafiröi,
en seinna meir er áætlað aö þar
starfi einnig gerlafræðingur.
útibúið er til húsa i húsakynnum
Vestra h.f. á isafirði, en það er
um 170 fermetrar. For-
stöðumaður hefur verið ráðinn,
og er hann Jón Jóhannesson efna-
verkfræðingur.
Margir voru viðstaddir
opnunina, þar á meöal Björn
Dagbjartsson, forstöðumaður
Rannsóknastofnunar fisk-
iðnaðarins, Einar B. Ingvarsson
aðstoðarmaður ráðherra, en fyrir
hönd bæjarstjórnar Isafjarðar
tók til máls Jón Olafur Þórðarson
varaforseti bæjarstjórnar.
Kostnaðurinn við að koma upp
húsnæði fyrir útibú Rannsókna-
stofnunar fiskiðnaðarins nam
fimm milljónum króna. Kostn
aðurinn og almennur rekstur
þess er að öllu leyti kostað af
almanna fé, en á þingi s.l. vetur,
var gerð sú lagabreyting að
tilhlutan ráðherra, að
kostnaðurinn væri allur greiddur
af almanna fé. Þeir sem koma
með fisk eða annað til rannsóknar
i útibúið þurfa aö greiða litillega
fyrir þjónustuna.
I útibúinu munu fara
fram alhliða fiskrannsóknir bæði
á nýveiddum fiski og fiski i
vinnslu.
Eins og áður segír er þetta
fyrsta útibú sem Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins opnar
formlega, en i Vestmannaeyjum,
er þó hliðstæð starfsemi, sem er
kostuð að öllu leyti af fiskvinnslu-
stöðvunum þar, en Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins leggur til
forstöðumanninn og fylgist með
öllum rannsóknum, sem þar fara
fram.
— I framtiðinni er áætlað að
koma upp fleiri slikum útibúum
úti á landi, sagði Matthías
Bjarnason ráðherra, en Hafrann-
sóknastofnunin er með eitt útibú á
Húsavik og er i ráði að það næsta
verði á Suðurlandi. Aðalvanda-
málið I sambandi við þessi útibú,
er að mikill skortur er á gerla-
fræðingum, og er þvi enn óráðið
hvenær t.d. á Isafirði, gerla-
fræðirannsóknir geti farið þar
fram, meðan ekki fæst neinn
gerlafræðingurinn.
Hárþurrkur í
sundlaugunum
Iþróttaráð Reykjavikur hefur
samþykkt, að hárþurrkur veröi
settar upp I búningsherbergi
kvenna i sundlaugunum i Laugar-
dal.
Það er fyrirtækið Stáltæki hf.,
sem óskaði eftir þvlaði'áaðsetja
upp mynthárþurrkur i búnings-
herbergin og hefur iþróttaráð nú
samþykkt að gera tilraun með
þessa þjónustu.
SAMNINGAR TOKUST
VIÐ SIGÖLDUMENN
ASÍ-samkomulagið haft til
hliðsjónar í samningunum
FB-Reykjavlk. Samningar hafa
tekizt milli starfsmanna við Sig-
öldu og Energoprojekt. Tókust
samningar eftir 40 stunda sátta-
fund, sem lauk snemma I gær-
morgun. Samningarnir eru sam-
svarandi samningum ASI og VSl,
og gildir sama krónutala og þar
var. Hins vegar er tekið tillit til
þess I samningunum að vinnu-
staöur Sigöldu manna er ærið af-
skekktur og einnig er þar sérstakt
tillit tekið til óþrifalegrar vinnu,
ogfámenn, er hana vinna, heldur
meiri hækkun en aörir. Alls vinna
við Sigöldu nokkuð á sjöunda
hundrað manns, og verða
samningarnir bornir upp og
greidd um þá atkvæði i alls-
herjaratkvæðagreiðslu á mánu-
daginn.
Ný stjórn í Neyt-
endasamtökunum
Nýlega var haldinn aðalfundur
Neytendasamtakanna. Formaður
samtakanna Guðmundur Einars-
son gaf skýrslu fyrir siðasta
starfsár. Reikningar samtakanna
voru lagðir fram. Kjörin var ný
stjórn, en hana skipa: Sigurður P.
Kristjánsson, formaður, Gunn-
laugur Pálsson, varaformaður,
Eirika A. Friðriksdóttir,
gjaldkeri, Anna Gisladóttir, rit-
ari, Guðmundur Einarsson,
Reynir Hugason og Arni Bergur
Eiriksson.
Neytendasamtökin hafa opna
skrifstofu að Baldursgötu 12, frá
kl. 10-13 alla virka daga nema
laugardaga.