Tíminn - 04.07.1975, Blaðsíða 7

Föstudagur 4. júli 1975.
TÍMINN
7
tltgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
s'tjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Hvar fékk Rostow
upplýsingarnar?
Hér var nýlega á ferð Eugene Rostow, fyrrver-
andi aðstoðarutanrikisráðherra Bandarikjanna.
Rostow gegndi þessu starfi i forsetatið Johnsons
forseta, og var þá frægur fyrir að vera einn mesti
haukur stjórnarinnar, en svo voru þeir menn þá
nefndir, sem vildu halda áfram þátttöku Banda-
rikjanna i Vietnamstyrjöldinni.
Ekki hefði verið ástæða til þess að gera ferð
Rostows hingað að umtalsefni, ef Morgunblaðið
hefði ekki birt við hann viðtal, þar sem fram kem-
ur furðuleg f áfræði um islenzk málefni. Þetta
kemur strax i ljós i fyrirsögn viðtalsins, sem
hljóðar á þessa leið: ,,Fyrst Islendingar gátu það,
hljótum við að geta það, segja lýðræðissinnar i
Portúgal og á Möltu.” 1 viðtalinu farast Rostow
svo orð á þessa leið:
„Kommúnistar seilast alls staðar til áhrifa og
lýðræðið á vissulega i vök að verjast. Það er eftir-
tektarvert, að þið Islendingar hafið stappað
stálinu i lýðræðisöfl i löndum, þar sem veruleg
hætta er á þvi, að kommúnistar nái undirtökunum.
Þessa varð ég áþreifanlega var t.d. i Portúgal og á
Möltu nýlega. Lýðræðissinnar þar segja sem svo:
„Fyrst íslendingum tókst að koma i veg fyrir að
kommúnistar fengju yfirhöndina, þá hljótum við
einnig að geta það.” Ég er sannfær-ður um, að
einörð afstaða ykkar til þessa máls hefur haft
geysimikla þýðingu.”
Þessi ummæli Rostows verða vart skilin á annan
veg en þann, að i tið rikisstjórnar Ólafs Jóhannes-
sonar hafi kommúnistar verið komnir nálægt þvi
að taka hér völdin, og að ástandið hér hafi þá ekki
verið með öllu ólikt þvi, semþað er nú i Portúgal.
Það hafi þurft að gera mikið átak á Islandi til þess
að kommúnistar næðu ekki yfirhöndinni. Allir Is-
lendingar vita, að þetta er fjarri öllum sanni.
Ástandið hérlendis i tið vinstri stjórnarinnar var
eins ólikt ástandinu i Portúgal og verið getur, og
þvi er furðulegt, að fyrrverandi aðstoðarutanrikis-
ráðherra Bandarikjanna skuli bera sér slik orð i
munn. E n sökin er þó vart hans, heldur þeirra,
sem hafa gefið honum upplýsingar um islenzk
stjórnmál. Þvi hlýtur að verða spurt, þegar fyrr-
verandi aðstoðarutanrikisráðherra Banda-
rikjanna lætur slik ummæli falla: Hvaðan hefur
hann þessar upplýsingar? Hvernig er þeirri vit-
neskju háttað, sem æðstu menn utanrikismála i
Washington fá um islenzk mál? Þótt Rostow hafi
að visu verið farinn úr stjórn, þegar vinstri
stjórnin kom hér til valda, er næsta liklegt, að
hann hafi enn góð sambönd við
upplýsingaþjónustu i Washington. Þess vegna
hljóta þessi ummæli hans að beina athyglinni
þangað og vekja spurningar um þá fræðslustarf-
semi varðandi islenzk mál, sem þar fer fram.
Það mun annars ekki nýtt, að þær upplýsingar,
sem CIA og aðrar hliðstæðar þjónustustofnanir
veita bandariskum stjórnmálamönnum um erlend
stjórnmál, séu á álika rökum reistar og framan-
greind ummæli Rostows bera merki um. Af þvi
hafa margar rangar ályktanir verið dregnar i
Washington, og afleiðingarnar orðið i samræmi
við það. Engin ástæða er til þess að deila á Ro s tow
fyrir þessi ummæli, þvi að vafalitið hefur hann
talið sig vera að fara meðrétt mál. En hitt er jafn-
vist, að það mun ekki hafa bætandi áhrif á sambúð
íslands og Bandarikjanna, ef haldið verður áfram
slikri fræðslustarfsemi um ísland i Washington.
ÞÞ.
ERLENT YFIRLIT
Palme fær slæmar
fréttir að heiman
Svíar hafa ótrú á kjarnorkuverum
Thorbjörn Falldin hefur ástæðu til að gleðjast yfir niðurstöðum
siðustu skoðanakannana.
OLOF PALME, forsætisráð-
herra Sviþjóðar,er um þessar
mundir á ferðalagi um
rómönsku Ameríku. Hann
ávarpaði kvennaársráðstefn-
una I Mexicó á dögunum, og
nokkru seinna kom hann til
Havana og átti þar langt sam-
tal við Kastró. Siðan hélt hann
ferðinni áfram til Suður-
Ameriku. Sænsku blöðin hafa
fylgzt vel með ferðalagi hans,
og er ekki að efa, að það verð-
ur góð auglýsing fyrir hann.
Olof Palme gat haldið að
heiman I góðu skapi, þvi að
rétt áður en hannhóf ferðina,
birtu blöðin niðurstöður
skoðanakannana, sem höfðu
verið gerðar I maimánuði.
Niðurstaða þeirra benti til
þess að sósialdemókratar,
undir forustu Palme, ættu
vaxandi fylgi að fagna, og að
só si a 1 d em ók r a ta r og
kommúnistar hefðu fengið
þingmeirihluta, ef kosið hefði
verið i mai, en það myndi þýða
að stjórn Palme sæti áfram.
Palmehafa hins vegar ekki
borizt eins góðar fréttir að
heiman siðan hann hóf ferð-
ina. Hann mun hafa verið
staddur i Havana, þegar
sænsku blöðin birtu niðurstöð-
ur skoðanakannana.sem farið
höfðu fram i júni. Niðurstaða
þeirra varð sú, að miðflokk-
arnir og Ihaldsflokkarnir
hefðu fengið þingmeirihluta
samanlagt, efkosiðhefði verið
þá. Niðurstaða helztu
könnunarinnar var þessi (inn-
an sviga kosningatölur frá
1973): Sósialdemókratar
42.5% (43.6),
Miðflokkurinn 26% (25.1),
íhaldsflokkurinn 16.5% (13.9),
Frjálslyndi flokkurinn 7%
(9.4) og kommúnistar 5.5%
(5.3). Frá niðurstöðum hlið-
stæðrar könnunar i maímán-
uði hafði orðið sú meginbreyt-
ing, að Miðflokkurinn hafði
aukið fylgi sitt úr 23% i 26% en
fylgi sósialdemókrata lækkað
úr 44.5% i 42.5%.
Það getur verið Palme
huggun, að enn er meira en ár
til kosninga, en þær eiga að
fara fram haustið 1976, ef
Palme notar sér ekki þing-
rofsréttinn til að láta kjósa
fyrr. Margt getur breytzt á
þeim tima, Palme i hag.
Sumir spá þvi meira að segja,
að hlutur Palme geti strax
batnað i næsta mánuði, sökum
þeirrar athygli, sem ferðalag
hans um rómönsku Ameriku
vekur.
ÞAÐ ER þó liklegt, að hinn
skyndilegi vöxtur Miðflokks-
ins valdi Palme nokkrum
áhyggjum, þvi að hann er tal-
inn stafa af ástæðu, sem erfitt
getur orðið fyrir Palme að
glima við. Það er nefnilega
talið, að fylgisaukning Mið-
flokksins reki nær eingöngu
rætur til eins máls, en það er
áætlun um byggingu nýrra
kjarnorkuvera. Mesta hita-
málið á þinginu, sem lauk
störfum i maílok, var frum-
varp rikisstjórnarinnar um
orkumál, en það fól m.a. i sér
heimild til að byggja 13 ný
kjamorkuver. Miðflokkurinn
beitti sér harkalega gegn
þessu ákvæði fmmvarpsins,
og byggði andstöðu sina á þvi,
að kjamorkuverum gæti fylgt
margvisleg hætta fyrir um-
hverfið, og þvi ættu Sviar ekki
að fjölga kjarnorkuverum,
heldur reyna að leysa orkumál
sin eftir öðrum leiðum. Palme
og stjórnarsinnar héldu þvi
fram, að visindamenn hefðu
kynnt sér þetta svo itarlega,
að hér ætti ekki að vera nein
hætta á ferðum. Miðflokkur-
inn lét sér samt ekki segjast,
og greiddi atkvæði gegn fjölg-
un kjarnorkuveranna. Flokk-
urinn hefur áréttað þessa af-
stöðu sina á landsfundi, sem
hann hélt nýlega. Talið er, að
þessi afstaða hans hafi mælzt
vel fyrir meðal almennings og
eigi aðalþátt i þvi, að fylgi
hans jókst eins mikið i siðustu
skoðanakönnuninni, og raun
bar vitni. Þá er talið að
þetta mál hafi styrkt mjög að
stöðu Thorbjörns Falldin, for-
manns Miðflokksins, en
aðalsennan i þinginu stóö
milli hans og Olofs Palme.
ANNARS gat Olof Palme
verið ánægður með siðasta
þing að öðru leyti. Hann gat
afgreittfjárlög og skattamál á
þann hátt, sem hann helzt ósk-
aði, með þvi að semja við
flokkana á vixl. 1 mörgum
öðrum málum varð hann að
sætta sig við hlutkesti. Staðan
á þingi er nú sú, að sósial-
demókratar og kommúnistar
hafa samanlagt 175 þingmenn,
og Miðflokkarnir og fhalds-
flokkurinn hafa samanlagt 175
þingmenn. Kommúnistar hafa
oftast fylgt sósialdemókrötum
ab málum, þegar til meirihátt-
ar atkvæðagreiðslu hefur
komið. Þegar atkvæði verða
jöfn, ræður hlutkesti úrslitum
A hinu nýlokna þingi varð að
beita hlutkesti 72 sinnum, og
höfðu sósialdemókratar
heppnina með sér i 35 skipti,
en hinir flokkarnir i' 37 skipti.
Annars var viðtækt samkomu-
lag um flest mál, sem þingið
afgreiddi, enda forðaðist
rikisstjómin yfirleitt að láta
koma til atkvæðagreiðslu um
meiriháttar stefnumál, þar
sem hún hefði verið tilneydd
til að efna til kosninga, ef slik
mál hefðu fallið. Að vissu leyti
hefur þetta hlutkestisástand á
þinginu verið hagkvæmt fyrir
Palme, þvi að hann hefur með
góðri samvizku getað frestað
ýmsum umdeildum kosninga-
loforðum, með skirskotun til
þess, að hann hafi ekki viljað
eiga það undir hlutkesti, hvort
þau næðu fram að ganga eða
ekki.
FLOKKARNIR eru nú þeg-
ar farnir að búa sig undir
kosningamar á næsta ári.
Sósialdemókratar hafa hafið
baráttu fyrir sex klukku-
stunda vinnudegi. Þeir lofa
þvi þó ekki að knýja þessa
breytingu fram strax, heldur
stefni þeir að þvi i áföngum.
Miðflokkurinn hefur ekki tekið
þessari hugmynd illa, en hann
beinir aðalsókn sinni gegn at-
vinnuleysinu og lofar að beita
sér fyrir margvislegum ráð-
stöfunum til að bæta úr þvi.
M.a. lofar hann minni fyrir-
tækjunum margvislegum
stuðningi, þvi að þau auki ekki
aðeins atvinnuna, heldur séu
þau að ýmsu leyti mannlegri
en risafyrirtækin. Þá leggur
hann mikla áherzlu á marg-
vislega umhverfisvernd og
eflingu landbúnaðar. Hann
segir, að Svium beri mark-
visst að stefna að þvi að vera
sjálfum sér nógir á sviði land-
búnaðarframleiðslunnar. Það
sé óskhyggja, að hægt verði að
fá ódýrar vörur á heims-
markaðnum þegar búið sé að
skapa það ástand i þriðja
heiminum, að fólk þurfi ekki
að svelta, en að þvi hljóti að
koma og þurfi að koma sem
fyrst. Svium sé það þvi mikið
framtiðarmál að efla land-
búnaðinn.
Sú var tiðin að Miðflokkur-
inn, sem þá hét reyndar
Bændaflokkurinn, átti allt
fylgi sitt i sveitum. Fyrir til-
tölulega fáum árum hóf flokk-
urinn að leita sér fylgis I bæj-
um og borgum og hefur orðið
svo vel ágengt, að enginn.
flokkur hefur aukið eins mikið
fylgi sitt þar og hann á þessum
tima. Einkum hefur hann
hlotið fylgi lágtekjufólks.
Skoðanakannanir benda til
þess, að hann sé nú sá flokkur
Sviþjóðar, sem hafi mest af
lágtekjufólki innan vébanda
sinna. Þaö virðist treysta hon-
um betur en sósíaldemókröt-
um og kommúnistum.
Þ.Þ.