Tíminn - 05.07.1975, Page 9

Laugardagur 5. júli 1975.
TÍMINN
9
TIMINN HEIMSÆKIR KOPASKER
„VÆGAST SAGT
NAUÐSYN AÐ AUKA
FJÖLBREYTNINA"
ASK-Kópaskeri. Kópaskers er
hvergi getið sem byggðarkjarna
fyrir miðja siðustu öld. Um það
leyti fór fram rannsókn á ýmsum
höfnum á Norðuriandi, og er
sennilegt, aðþá hafi það ráð verið
tekið að gera „Kópaskersvog”
eins og staðurinn var fyrst nefnd-
ur, að kauptúni öxarfjarðar. Arið
1879 var „Kópaskersvogur” lög-
giltur sem verziunarstaður og um
likt leyti hófu iausakaupmenn
siglingar þangað. Einnig var
verzlað þar á skipum frá Gránu-
félaginu og Örum & Wulff. —
Verzlun lausakaupmanna var að
mörgu leyti hagkvæm. Sökum
litils tilkostnaðar var þeim
auðvelt að selja ódýran varning,
en græða samt, ef kaupcndur
stóðu vel i skilum. Nokkrir
heimildir eru fyrir þvi að sæmi-
legt þótti, ef lausakaupmenn gátu
selt vörur sinar með 50%
áiagningu á innkaupsverðið er-
lenda. Smám saman minnkuðu
ferðir kaupmanna til Kópaskers
og var þcim að fullu iokið
styrjaldarárin 1914-1918. En
Kaupfélag Norður-Þingeyinga
var stofnað laust fyrir aldamótin.
Útræði og vinna á vegum kaup-
félagsins hófst, og búa nú á Kópa-
skeri um 130 manns.
Þegar blaðam. Timans átti
leið um Kópasker fyrir skömmu,
átti hann tal við Árna Sigurðsson,
formann kaupfélagsstjórnar og
stjórnarformanns. Sæbliks h/f.
Árni hefur verið skólastjóri
barnaskólans á Kópaskeri i
rúmlega 13 ár, en jafnhliða þvi
hefur hann stundað búskap.
Reksturstap Sæbliks h/f
rúm 600 þús. á sl. ári
— Hvenær var Sæblik h/f stofnað
og hvernig hefur reksturinn
gengið undanfarið?
— Sæblik h/f var stofnað 1973 af
kaupfélagi staðarins, verkalýðs-
félaginu, tveim hreppsfélögum
auk um 70 einstaklinga. Fyrir-
tækið stundar saltfiskverkun og
hrognasöltun i húsnæði kaup-
félagsins og tók á móti um 80
tonnum af fiski siðastiiðið ár og
framleiddi 270 tunnur af hrogn-
um. Þessi afli fékkst af tveimur
dekkbátum og nokkrum trillum,
en afli bátanna var með eindæm-
um lélegur i ár, þannig var
bolfiskafli þeirra helmingi me'ir’i
árið 1973. Hins vegar varo
aukning á hrognasöltun i vor, en
þá var staltað i alls 320 tunnur.
Sæblik h./f hefur ákveðið að
byrja á rækjuvinnslu og hafa
vélar þegar verið útvegaðar til
þeirrar starfsemi,
Ætlunin er, að vinnslan fari
fram i sláturhúsi kaupfélagsins.
Til Kópaskers hafa verið keyptir
tveir bátar, annar 20 tonna, en
hinn 65 tonna, sem fara væntan-
lega á rækjuveiðar strax og færi
gefst. Það er vægast sagt nauðsyn
að auka fjölbreytnina, enda eru
horfurnar á auknum bolfiskafla
ekki beint glæsilegar. Það má
einnig kenna um lélegum afla að
afkoma Sæbliks varð ekki betri en
raun ber vitni en tapið varð um
600 þúsund síðastliðið ár. Að visu
voru árið 1974 byggðar verbúðir,
er kostuðu um 7 milljónir fullfrá-
gengnar. En skuld fyrirtækisins
vegna þeirra og kaupa á tækjum
til vinnslunnar dregur eðlilega
úr þeim hagnaði er annars hefði
getað orðið.
Annar stærsti
atvinnuveitandinn.
— Hvað vinna margir hjá fyrir-
tækinu:
— Reynt er að hafa fastráðna
starfsmenn sem fæsta, en
um 5menn eru á launum allt árið.
Arni Sigurösson
Hins vegar er öðru hvoru nokkur
-fjöldi^gr vinur við söltun hrogna
og annað þess háttar, en alls
námu launagreiðslur fyrir-
tækisins 5 milljónum á siðastliðnu
ári.
Eina sláturhúsið
af þeim eldri, er hefur
útflutningsleyfi
28 þúsund fjár er slátrað i
sláturhúsinu á Kópaskeri á
einungis fimm vikum, en að
jafnaði er slátrað þar 1.200 fjár á
dag,” sagði Arni. „En það er at-
hyglisvert, að sláturhúsið er hið
eina af hinum gömlu sláturhús-
um, sem enn hefur útflutnings-
leyfi, án þess að endur-
skipulagningu á vinnslu hafi farið
fram. Þetta byggist á góðri verk-
un og meðferð hráefnisins og er
ekki i ætt við neitt þing-
eykst karlabrobb.” „Annars varð
útkoman i kaupfélaginu i heild
góð, rekstrarhagnaður, eftir að
afskrifaðar höfðu verið 6",8
milljónir, nam 200 þúsund krón-
um. Hins vegar varð heildarvelt-
an 320 milljónir og hafði aukizt
frá árinu áður um tæp 60%.
Spretta á túnum bænda
3.-4. vikum siðar á
ferðinni en i fyrra.
Aðspurður um afkomu bænda
undanfarið, sagði Árni meðal
annars: „Afkoma bænda var
yfi'rleitt góð siðastliðin 3 ár, enda
voru tún nokkuð að ná sér eftir
kalskemmdir, hins vegar hefur
dæmiö snúizt við og muna menn
óvlða þungan vetur og nú. Þaö
hefur og borið nokkuð á nýjum
kalblettum, sem eru að visu ekki
sérlega miklir, en óhætt er að
fullyrða að spretta á túnum
bænda er tæpum mánuði á
eftir miðað við meðalár, enda
búið að vera með afbrigðum kalt
nú I vor. Innistöður sauðkinda
voru og óvenjumiklar og
heyskortur var farinn að gera
vart við sig án þess þó að valda
tilfinnanlegum vandræðum.
Bygging heykögglaverk-
smiðju á dagskrá
Að lokum sagði Arni, að mikill
áhugi væri meðal bænda að reist
yrði heykögglaverksmiðja i ná-
grenninu. Það hefði komið i ljós
siöastliðið vor, að mikil þægindi
væri að geta gripið til þeirra, en
kaupfélagið átti nokkrar birgðir
af heykögglum. Eðlilega væri það
áhugamál bænda, að slik verk-
smiðja risi i nágrenninu, en
Landnám rikisins hefði ákveðið
að hún yrði byggð I Suður-Þing
eyjarsýslu, og væri þar byrjað að
brjóta land.
Að lokum hitti Timinn að máli
Friðrik Jónsson, enhann er odd-
viti Presthólahrepps. Friðrik hef-
ur búið á Kópaskeri siðan 1944 og
vinnur nú hjá kaupfélaginu.
Ekki hægt að út-
hluta fleiri lóðum.
— Hvað eru mörg hús i byggingu
á Kúpaskeri i dag?
„Það munu vera þrjú hús i
smiðum á vegum einstaklinga
sagði Friðrik, „en á vegum
hreppsins verður bráðlega hafin
bygging þriggja leiguibúða,
raunar áttum við að byrja á þeim
Friðrik Jónsson
i fyrra, en þá stóð á opinberum
aðilum að standa við gefin fyrir-
heit. Trésmiðja kaupfélagsins
hefur tekið að sér að hefja fram-
kvæmdir i næsta mánuði, en Tré-
smiðjansér fram á verkefnaskort
verði ekki hafizt handa um neinar
byggingar á þessu sumri. En á
meðan ekki hafa verið undir-
búnar fleiri götur á Kópaskeri,
verður ekki hægt að úthluta fleiri
lóðum. Það hefur hins vegar ekki
verið tekin nein ákvörðun um
gatnagerðarframkvæmdir i
sumar, enda má benda á það, að
hreppurinn er fremur tekjulitill,
en tekjur voru alls 7 milljónir á
siðastliönu ári. Mun fleiri hafa
samt áhuga á byggingafram-
kvæmdum, en það sýnir lausleg
könnun, er fram fór á vegum
hreppsins. t henni gáfu sig fram
átta aðilar er höfðu hug á ibúðum.
en geta ekki hafið framkvæmdir
af ýmsum orsökum.
Skólamál i ólestri
Að sögn Friðriks fullnægir
barnaskólinn alls ekki þeim kröf-
um er grunnskólafrumvarpið
gerir ráð fyrir. Aðstaða fyrir
nám af ýmsu tagi er ekki fyrir
hendi, enda skólinn byggbur 1928.
Eftir að barnaskólastiginu lýkur
verða börn að fara i Skúlagarð og
siðar að Lundi til að ljúka
skyldunámi.
Fyrir barnaskólann er leigt
húsnæði af kaupfélaginu, en það
húsnæði er aðallega notað fyrir
söng og leikfimikennslu. 1 sam-
bandi við nýja barnaskóla-
byggingu sagði Árni, að hug-
myndir væru vissulega fyrir
hendi, en málið enn á
umræðustigi. En tæpast gæti
bygging nýs húsnæðis dregizt
lengur en um tvö ár. Eins og er
hefur Presthólahreppur i samráði
við tvo aðra hreppa hafið undir-
búning að nýju skólahúsnæði að
Lundi i Axarfirði, en þar er
ætlunin að hægt verði að ljúka
gagnfræðingsstigninu.
Heilsugæzlustöð og
hafnarframkvæmdir.
Teikningar af heilsugæzlustöð
hafa verið til umræðu hjá
hreppsnefndinni, og sú teikning
er helzt hefði komið til umræðu.
sagði Árni, gerir ráð fyrir einum
lækni og hjúkrunarkonu, enengar
endanlegar ákvarðánir hafa verið
teknar enn sem komið er. Um það
hvenær hugsanlegt væri að
byrjað yrði, hvað Friðrik ómögu-
legt að segja, það væri i þessu
eins og öðrum framkvæmdum að
fjárskortur hamlaði.
Hafnarframkvæmdir eru fyrir-
hugaðar 1978 er. þá er gert ráð
fyrir, að bryggjan verði lengd, og
um það bil 10 þúsund
kúbikmetrum dælt úr höfninni.En
Friðrik sagði hreppsnefnd hafa
samþykkt tillöguna, en hún hefði i
hyggju að fara fram á könnun á
hafnarskilyrðum á Kópaskeri,
þvi að ýmsum hugmyndum hefði
verið fleygt. sem ef til vill væru
hagkvæmari.