Tíminn - 10.07.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Fimmtudagur 10. júli 1975.
Sigri&ur Thorlacius
Ráðstefnan var merkur
áfangi, en illvígar deilur
um óviðkomandi efni
q I I 111 I n A rmi — Rætt við Sigríði Thorlacius ui
® I 11 I W IICT 11111 kvennaráðstefnuna í AAexikó
SIGRÍÐUR THORLACIUS er
nýkomin heim af jafnréttisráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna, sem
haldin var i Mexikóborg. I tilefni
af þessu sneri Timinn sér til
hennar og spurði hana frétta.
— Hver eru helztu tiðindin frá
þessari ráðstefnu, Sigriður?
— Stærstu fréttirnar eru þær,
að Sameinuðu þjóðirnar skyldu
sjá ástæðu til þess að efna til sér-
stakrar ráðstefnu vegna þess að
almennt er talið að konur njóti
ekki þess réttar, sem æskilegt og
réttlátt sé. Að sjálfsögðu er mjög
jákvætt, að ráðstefnan skyldi
vera haldin, hvað sem mönnum
kann að finnast um niðurstöður
hennar. Hinu er ómögulegt að
neita, að margar okkar urðu fyrir
mjög miklum vonbrigðum
vegna þess hve miklum tima var
varið þarna til þess að fjalla um
málefni, sem okkur fundust óvið-
komandi þvi sem við höfðum
ætlað að ræða, og ráðstefnan
hreinlega misnotuð til pólitiskra
sviptinga á milli vissra þjóða.
Ekki að öllu leyti
ráðstefna kvenna
1 upphafi ráðstefnunnar flutti
formaður áströlsku sendinefnd-
arinnar Elisabeth Reid, frábært
erindi, þar sem hún lýsti þvi, hver
væri skilningur hennar á tilgangi
ráðstefnunnar, — sem mér fannst
vera mjög samhljóða minum
skilningi. Hún lauk máli sinu með
þvi aðsegja: „þetta er ráðstefna
okkar, ráðstefna kvenna.”
— Ykkur hefur ekki fundizt
þetta vera að öllu leyti ráðstefna
kvenna?
— Nei, einmitt ekki. Þess var
getið i blaði, sem gefið var út dag-
lega á meðan ráðstefnan stóð, að
það hefði verið mjög áberandi,
þegar hinar pólitisku deilur hóf-
ust, að þá hefðu það alla jafna
verið karlmenn, sem hlupu i
ræðustölinn og tóku til máls. Það
held ég að hafi ekki verið ofmælt.
— Höfðu konur samt ekki
forystuna á ráðstefnunni?
— Onei, forseti ráðstefnunnar
var karlmaður! Það var Pedro
Ójeda Poullada, formaður mexi-
könsku nefndarinnar. Sumum
þótti þetta alleinkennilegt, en
okkurvargefinsúskýring,að það
væri hefð, þegar Sameinuðu
þjóðirnarefndu til ráðstefnu utan
höfuðstöðva sinna, að velja til
forsætis mann frá þvi landi, sem
væri gestgjafi hverju sinni, — og
formaður mexikönsku nefndar-
innar var karlmaður.
— Hverjir voru helztu mála-
flokkarnir, sem þarna voru á
dagskrá?
— Þeir voru geysimargir, — svo
margir, að ekki er neinn vegur
fyrir okkur að telja þá upp i þessu
stutta spjalli, þvi það munu alls
vera um 40 vélritaðar siður, sem
samþykktar voru um einstaka
málaflokka og sem heildarálykt-
un. Ég grip af handahófi nokkur
atriði sem sýnishorn.
Aherzla er lögð á það i loka-
ályktun ráðstefnunnar, að það
myndi i senn auka likur fyrir friði
og efla framþróun, ef konur væru
til jafns við karla um að taka
ákvarðanir á öllum stigum þjóð-
lifsins, og að það sé skylda allra
rikja að skapa konum þá aðstöðu,
sem nauðsynleg sé til að þvi
marki verði náð.
Þvi er slegið föstu, að vegna
þess hve lengi konur hafi verið af-
skiptar um margt, þá verði að
gera sérstakt átak til að jafn-
réttisaðstaða skapist til starfa,
bæði heima fyrir og á alþjóðleg-
um vettvangi. Fjalla margar
greinar ályktunarinnar um leiðir
að þessu marki, svo sem bætt
menntunarskilyrði og fræðslu um
nýiar námsbrautir, jafna ábyrgð
karla og kvenna innan fjölskyld-
unnar, jöfn laun fyrir jafn verð-
mæta vinnu o.s.frv. Sérstök
áherzla er lögð á að konur skuli
ekki einasta eiga fullan aðgang að
öllum atvinnugreinum, heldur og
jafna framamöguleika og karlar,
enda sé full þörf á kröftum þeirra
til aö endurbæta efnahagsástand
heimsins.
Eitt grundvallaratriði fyrir
þroska kvennanna sjálfra og fyrir
velferð þjóðanna er talið, að kon-
um sé gert kleift að taka þátt i
stjórnmálum til jafns við karla.
Lögð er áherzla á helgi mann-
lifsins og að likamlegt ofbeldi sé
litillækkun og virðingarleysi, sem
berjastberi gegn. Beinist það oft i
mörgum og ótrúlegum myndum
gegn konum og börnum.
Fjallað er um afvopnun og
sameiginlega baráttu kvenna
fyrir friði og um sjálfs-
ákvörðunarrétt þjóða. Lokaorð
heildarályktunarinnar eru þau,
að hvetja rikisstjórnir, Sam-
einuðu þjóðirnar og stofnanir
þeirra, sem og önnur alþjóða-
samtök o.fl. til að einbeita sér að
þvi að skapa réttlátt samfélag,
þar sem konur, karlar og börn séu
virt og geti búið við frelsi, réttlæti
og velmegun.
En eins og ég sagði fyrr, þá eru
þessi dæmi nánast gripin af
handahófi og fjölmörgu sleppt,
sem mikilvægt er.
— Það hlyti nú að verða að þvi
heilmikil réttarbót, ef tækist að
framkvæma þó ekki væri nema
sumar þessara mörgu tillagna?
— Já, mikil ósköp. Ég tel vist,
aðþegar frá liður og við getum
farið að athuga þær i ró og næði,
muni óánægja okkar hjaðna að
verulegu leyti. Ef þessar tillögur
og ályktanir verða skynsamlega
notaðar, ættu þær að geta styrkt
konur verulega I viðleitni þeirra
til jafnrar i stöðu á við karl-
menn i hinum ýmsu þjóðlöndum.
Um það var rætt, að
menntunarskortur kvenna stæði
mjög viða i vegi fyrir þvi að þær
tækju þátt I opinberum störfum,
og einnig skortur á sjálfstrausti.
Margar konur treysta sér blátt
áfram ekki til þess að taka þátt i
sllku sökum þekkingarskorts.
Aukið
heilbrigðisþjónustu,
afnemið hégómaaug-
lýsingar og forheimskun
Ef við litum dálitið fjær okkur,
þá má geta þess, að gerðar voru
mjög harðorðar ályktanir og
áskoranir til ýmissa rikisstjórna
að afnema hluti eins og til dæmis
fjölkvæni og heimanmund. Fyrir
okkur hér á Norðurlöndum,
skiptir slik tillögugerð að sjálf-
sögðu ekki neinu máli, en hinu
megum við ekki gleyma, að hjá
mörgum þjóðum eru fjölkvæni og
heimanmundur stórfelld vanda-
mál. Einnig var skorað á Sam-
einuðu þjóðirnar að láta rannsaka
það, semkonur frá Austurlöndum
fullyrtu að ætti sér stað, að stúlk-
ur væru ófrjálsar settar i vændis-
hús og beittar pyndingum.
Það hefðu lika einhvern tima
þótt fréttir, að svona fjölmenn
ráðstefna stæði að ályktun um
það, að nauðsynlegt væri að kon-
ur fengju fræðslu og frelsi til þess
að takmarka fjölda barns-
fæöinga, þvl barnamergð við lé-
leg llfsskilyrði væri eitt af þvi
sem sliti þeim fyrir aldur fram og
gerði þeim ókleift að afla sér
menntunar. Einnig voru gerðar
ályktanir um nauðsyn góðrar
hilbrigðisþjónustu, barna-
verndar- og foreldrafræðslu.
Þá tel ég og mikils virði, að
skorað var á Sameinuðu þjóðirn-
ar að beita sér fyrir þvi, að gerðar
yrðu betri og nákvæmari hag-
skýrslur um vinnuframlag
kvenna, og þá ekki einungis á hin-
um opinbera vinnumarkaði,
heldur einnig og engu slður á
heimilum. Sannleikurinn er llka
sá, eins og á var bent, að skortur
á hagskýrslum gerir oft erfitt um
vik að vinna að bættri aðstöðu
kvenna.
Ekki má heldur gleyma þvi, að
gerðar voru margar áskoranir á
Sameinuðu þjóðirnar að fjölga nú
konum I starfsliði sinu. Satt að
segja voru þessar tillögur svo
margar, að ekki vannst timi til að
samræma þær, en mörgum
fannst að Sameinuðu þjóðunum
stæði næst að byrja heima hjá
sér! Rikisstjórnir eru hvattar til
að laða konur til starfa i utan-
rikisþjónustu og senda mun fleiri
konur á þing Sameinuðu þjóð-
anna.
Þá var jafnvel talað um að
stofna sérstakan banka til þess að
konur, og þá einkum þær sem bú-
settar eru i landbúnaðarhéruðum
þróunarlandanna, ættu kost á
fjármagni til þess að bæta að-
stöðu sina. Það kom I ljós i um-
ræöunum, að yfirleitt eru það ein-
göngu karlmenn, sem eiga að-
gang að lánastofnunum. Konur
hafa vist hingað- til ekki verið
taldar nógu öruggir skuldunaut-
ar.
Svo var lika um það rætt, hve
ýmsir fjölmiðlar afskræma
mynd konunnar. Þess var óskað,
að rikisstjórnir og aðrar stofn-
anir, einkum menntastofnanir,
ynnu að þvi, að konur yrðu ekki
notaðar I auglýsingum sem tákn
hégóma og forheimskunar, eins
og alltof viða hefur viðgengizt.
Önnur ráðstefna
samtimis, — og þar var
heitt i konunum
Eins og komið hefur fram, var
ráðstefnan haldin i Mexikóborg
nánar tiltekið I húsakynnum
utanrikisráðuneytisins þar. Þar
voru jafnan fundahöld á þrem
stöðum samtimis. Island átti að-
eins þrjá fulltrúa. Formaður
sendinefndarinnar var frú Auður
Auðuns, en hinar voru Vilborg
Harðardóttir blaðamaður og ég.
Sannast sagna höfðum við litil tök
á þvl að vera annað en áheymar-
fulltrúar, vegna þess að við höfð-
um harla lltið svigrúm til þess að
búa okkur undir ráðstefnuna. Til-
nefning okkar var gerð tæpum
tveim vikum áður en lagt skyldi
af stað. Aðstoðarmann höfðum
viðaðsjálfsögðuengan,en flestar
aðrar sendinefndir höfðu kannski
þetta tiu til fimmtán fulltrúa og
jafnmarga aðstoðarmenn og sér-
fræðinga sér við hlið. Aðstaðan
var þvi harla ójöfn.
— Var ekki lika önnur ráðstefna
i Mexikóborg samtimis þessari?
— Jú, það er rétt. Til hennar
var efnt af fulltrúum ýmissa
frjálsra samtaka úr mörgum
heimshornum. Þvi miður hafði ég
ekki tök á þvi að fara þangað
vegna timaskorts. En við fréttum
daglega frá þessari ráðstefnu
með þvl að lesa blaðið, sem gefið
var Ut á meðan ráðstefnumar
stóðu, og okkur skildist, að á hinni
ráðstefnunni hefðu öldurnar risið
nokkuð hátt á stundum, jafnvel
fulltrúar hefðu stigið upp á borðin
og æpt hver á annan,enda voru
nú þarna ýmsar skapheitar konur
og málglaðar. — Kona mexl-
kanska forsetans opnaði þessa
ráöstefnu, en hún gaf sér lika oft
tima til þess að sitja á ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna og virtist
fylgjast vel með öllu og vera
áhugasöm.
Tilraunin jákvæð,
þrátt fyrir allt
— En svo við snúum okkur aftur
að ráðstefnunni, þar sem þið ts-
lendingarnir voruð: Finnst þér
ekki, að gagn hafi orðið að henni
og að gjarna mætti endurtaka
þessa tilraun?
_ — Eins og ég sagði áöan, þá er
ég að vona, að viðhorf mitt verði
jákvæðara þegar frá liður heldur
en það er núna. Þessa stundina
eru mér mjög ofarlega i huga þau
bolabrögð, sem ég sá beitt þarna,
— hvernig hægt er að misnota
lýðræðislegar reglur. Þetta urðu
mér svo óskapleg vonbrigði, að
þau skyggðu á margt hið jákvæða
á ráðstefnunni.
Það komu upp raddir um að efna
til annarrar ráðstefnu þegar að
fimm árum liðnum en Sameinuðu
þjóðunum er ætlað tíu ára tlmabil
til þess að vinna að framkvæmd-
um þeirra ályktana, sem þarna
komu fram, og ég get vel trúað,
að ekki sé timabært að endurtaka
tilraunina fyrr en að tlu árum
liðnum. Og þá liggur mér við að
halda, að það yrði affarasælla að
þá ráðstefnu sætu eingöngu kon-
ur, og ef til vill færri en núna.
—vs