Tíminn - 13.07.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Sunnudagur 13. júli 1975
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið
í gamla daga lxxxii
Tukthús — konungs
garður, stjórnarróð!
Liklega er stjórnarráðshúsið
elzta bygging, sem nú ber fyrir
augu i Reykjavik. A árunum
1759-1770 var reist úr steini öfl-
ugt tukthús við Arnarhól, oft
kallað „múrinn”. Það átti að
geta hýst 16 glæpamenn og 54
venjulega afbrotamenn. Fangar
skyldu vinna stranglega i þá
daga, og mun sú venja hafa ráð-
ið að nokkru við staðarvalið. Og
auðvelt átti að vera að afla
nauðsynja. Sjávargatan var
stutt og einnig skammt að fara
til að ná i ull f „Innréttingum”
Skúla.
Tukthúsið var byggt á ein-
hverjum fegursta stað i Reykja-
vik. Sumir fanganna komust i
annála og þjóösögur. t.d Arnes
útilegumaður, sem um skeið
var með Höllu og Eyvindi. Lik-
lega hefur hann stundum hugs-
að til fjallanna á fögrum sumar-
degi. Arnes komst raunar til
nokkurra metorða I „múrnum”,
en flestir munu hafa átt þar illa
ævi. Sumir gerðust þó lifverðir
hjá Jörundi.
Arið 1816 rak Castenskjoid
Stjórnarráðið i Reykjavik I okt. 1974.
Bakhlið stjórnarráðsins i mai 1975.
stiftamtmaður fangana burt til
aö létta á rikinu og sendi hvern
á sina sveit. Var tukthúsinu
breytt i bústað stiftamtmanns
árið eftir, og nú kallað konungs-
garöur — og hélt þvi nafni lengi.
En árið 1904 settist innlend
stjórn þarna að með skrifstofur
sinar, og siðan er byggingin
kölluð stjórnarráðshús, eða
stjórnarráð — og sómir sér enn
hiö bezta. Húsið gæti frá mörgu
sagt væri þvi mál gefið.
Náttúrufræðingurinn enski W.
Hooker, sem hér var á ferð,
samskipa Jörundi sumarið 1809,
lýsir þvi sem fyrir augu bar, er
hann horfði til lands álengdar i
kiki sinum utan af skipinu:
„I þessum bæ bar mest á
fallegu hvitu húsi með timbur-
þaki og þóttist ég vita, að þar
væri aðsetursstaður landstjór-
ans. En til mikillar undrunar
var mér tjáð, að þetta væri
betrunarhúsið. Hvarf nú ljóm-
inn nokkuð af húsinu er nær kom
og sáust önnur fegurri hús. Með
strandlegjunni var löng röð af
húsum.einkum vöruskemmum,
og voru öll úr timbri. Kirkjan
skar sig úr, þvl að hún var úr
steini, með hellur á þakinu og á
henni ofurlitill turn, ferhymt
klukknaport úr timbri, og tvær
Tutkhúsið f Reykjavik um 1820.
klukkur i. Báðum megin við
þessi hús voru vesælir kofar á
við og dreif milli klettanna.
Þessir kofar standa litið upp úr
jörðu, en enginn þó beinlinis
grafinn i jörð.”
Svo var ritað fyrir 166 árum.
Nú er gamla tukthúsið virðulegt
stjórnarráðshús, hvitt á lit með
blágráum grunni og blágráu
helluþaki bröttu. Brún er úti-
dyrahurðin. Aldur hússins er
210-215 ár.
Myndirnar sýna það á ýms-
um aldri og umhverfið hefur
breytzt mikið. Elzta myndin er
frá 1820, gerð eftir málverki
L.V. Molkte. Brú er yfir opinn
lækinn, ferðafólk á hestum,
gömul timburhús i grennd og
torfbær álengdar.
Teikningin sýnir „kóngsgarð”
um miðja 19. öld. Vindmyllan
mikla I Bankastræti prýðir um-
hverfið.
Arið 1974 eru komnar upp
stórbyggingar i grenndinni og
vinsæl göngugata I forgrunni.
Kvistir eru komnir á húsið.
Kvisturinn vestan á móti
smiðaður 1865, en hinn um 1920.
Tukthúsið mun hafa verið
fyrir ferðamestur manna-
bústaöur hér á landi á sinum
tima. — Timarnir breytast!
„Kóngsgarður” um 1850.