Tíminn - 13.07.1975, Blaðsíða 34

34
'ftlVÍÍNN
Sunnudagur 13. júll 1975.
Lawrence Kersta vann aö „raddritanum” I þrjátiu ár, áöur en hann setti hann á markaöinn.
Nú er raddritinn oröinn mikilsvert tæki I baráttunni gegn afbrotum.
„Raddritinn"
— nýjasta vopnið í bar-
áttunní gegn afbrotum
Um þriggja mánaða skeið hafði
fjölda kvenna i bænum Oakland i
útjaðri San Francisco verið gert
lífið leitt með nafnlausum sim-
hringingum. Sama mannsröddin
var ætið i simanum og gerði
hún konunum hin ósiðasmlegustu
tilboð, erida var þeim orðið lifið
næstum óbærilegt vegna þessa.
Hringt var frá ýmsum söluturn-
um og simaklefum i bænum og
álitu menn þvi, að ómögulegt yrði
að hafa upp á þeim, sem notf ærði
sér simann á þennan miður geðs-
lega hátt.
Lögreglumennirnir, sem falið
var að finna manninn, höfðu ekk-
ert i höndunum til að styðjast við.
Þvi var gripið til þess ráðs að
koma fyrir litlu tæki — likustu
feröasegulbandi — i heimilum
þriggja þeirra kvenna, sem
klámfengni náunginn ónáðaði
hvað oftast með hringingum sin-
um. Tækin voru tengd við simana
I húsum kvennanna, og þeim var
fyrirskipað að þrýsta á hnapp og
setja það i gang i hvert skipti sem
siminn hringdi.
t tækinu var litil pappfrsrúlla
og öll raddbrigði og tón-
breytingar, sem urðu á rödd þess,
er i simann talaði, skráðust niður
á hana I eins konar linuriti. Sér-
hver brestur i' röddinni, sérhver
áherzla og raunar allt það er á
einhvern hátt gerði rödd viðkom-
andi sérkennilega náðist niður á
linurit.
Þegar lögreglan sótti aftur tæk-
in þrjú, hafði hún ekki einasta
fengið i hendur segulbandsupp-
töku með öllu, sem maðurinn
sagði, heldur og nákvæmt linurit
af raddbrigðum hans. Að sögn
uppfinningamanns tækisins,
Lawrence Kersta, eru slik linurit
jafneinhlit og óvefengjanleg
sönnunargögn og fingraför.
Þar sem simaofsóknarmaður-
inn hringdi langoftast úr sima-
klefum við stærstu langferðabif-
reiðastöö bæjarins, var settur
vörður um hana og auk þess voru
simarnir i öllum klefunum
tengdir beint við miðstöðina i
simstöðvarbyggingunni. öll sim-
töl, sem töluð voru úr simaklefun-
um tiu, voru vöktuð sérstaklega á
simstöðinni. Ef vart yrði við ein-
hverjar ósiðsamlegar athuga-
semdir, skyldi leynilögreglu-
mönnunum, sem stóðu vörð við
slmaklefanan þegar gert viðvart.
Tiu dagar liðu, áður en leyni-
lögreglumennirnir fengu viðvör-
un frá simstöðinni. Tveir menn og
ein kona voru þá að koma út úr
simaklefum og leynilögreglu-
maður handtók þau öll þrjú á
staðnum. Þrátt fyrir mótmæli
þeirra, var farið með þau á lög-
reglustöðina, þar sem þau voru
tekin til yfirheyrslu. 011 þrjú
þvertóku fyrir að kannast nokkuð
við hinar dularfullu simhringing-
ar, en lögreglan þóttist þess
fullviss aö eitt þeirra væri sekt.
Hvert á fætur öðru voru þau
beðin að lesa u.þ.b. fimmtiu orð
inn á segulband. Hin grunuðu
vissu þá ekki, að inni I segulband-
inu leyndist tæki, sem skráði öll
raddbrigði þeirra. Stuttu eftir að
hið siöasta þeirra hafði lesið
setningarnar og lögreglan rann-
sakað pappírsrúlluna úr tækinu,
var mönnunum tveimur sleppt
lausum, en konunni, sem var á
fimmtugsaldri, var haldið eftir til
frekari yfirheyrslna.
óvéfengjanlegt
sönnunargagn
Konan var siðan beðin að lesa
ýmsar blaðafréttir inn á tækið —
hverja frétt þrisvar sinnum — og
varð hún fúslega við þeirri beiðni.
Tækið sýndi, að linurit af rödd
hennar var I öll skiptin nákvæm-
lega eins og lfnurit af rödd dular-
fulla „mannsins”, sem stóð að
baki sim hrin gingunum
ógeöslegu. Konan var ákærð, en
var þó sleppt úr haldi gegn trygg-
ingu.
Við rannsókn á ferli konunnar
komst lögreglan á snoðir um, að
húnhafi verið leikkona. Auk þess
kom i ljós, að maður hennar hafði
skilið við hana til að giftast einni
þeirra kvenna, sem hvað oftast
var hringt til. Við rannsókn máls-
ins voru fáir, sembáru fullt traust
til nýja tækisins — raddritans
eins og það var nefnt —■ sem
sönnunargagns. Uppfinninga-
maðurinn, Lawrence Kersta,
tjáði yfirvöldum, að hann hefði
unnið að raddritanum i þrjátiu ár,
áður én hann leyfði lögreglunni
afnot af honum árið 1967. t þau
fjögur ár, sem siðan voru liðin,
hafði lögreglan notað tækið i
fjölda tilfella, þar sem röddin var
eina visbendingin til að byggja á.
En tækið hafði enn ekki gengið
gegnum þá eldraun að vera eina
sönnunargagnið i réttarhöldum.
Aðspurður kvaðst Kersta meira
enfús til að sanna, að niðurstöður
tækisins væru óvéfengjanlegar.
Hann var látinn yfirgefa réttar-
salinn og á meðan gekk lögreglu-
maður milli allra i salnum og bað
þá að segja nokkur orð I hljóð-
nemann. í hverju tilviki sagði
lögreglumaðurinn aðeins eitt
kenniorð, þannig að hann sjálfur
gæti greint milli þeirra, sem
töluðu hverju sinni.
Þegar Kersta kom inn i réttar-
salinn á ný, fékk hann tækið I
hendurnar en pappirsrúllunni var
haldið eftir. Siðan setti Kersta
nýja rúllu i tækiö og bað alla i
salnum að segja nokkur orð i
hljóðnemann.
Tókst að þekkja
hvern einasta
Kersta notaði sitt eigið að-
greiningarkerfi, sem hann byggði
á stafrófinu og byrjaði á bók-
stafnum A. Þegar hann hafði náð
röddum allra upp á bandið, bar
hann pappirsrúllurnar tvær
saman. Hann var ótrúlega fljótur
að finna, hvaða raddir voru sam-
svarandi. Segulbandsupptaka A
hjá honum svaraði til upptöku
númer niu hjá lögreglumannin-
um, B samsvarði upptöku tólf
o.s.frv. Þegar hann hafði lokið
þessum samanburði — en það tók
ekki meira en tiu minútur — fékk
hann dómaranum báðar pappirs-
rúllurnar ásamt niðurstöðum sin-
um. Dómarinn bað lögreglu-
manninn að kanna, hvern
árangur rannsókn Kersta hefði
borið. í ljós kom, að ekki höfðu
oröið ein einustu mistök.
— Við getum fyllilega reitt okk-
ur á þetta kerfi — sagi Kersta
réttinum — vegna þess, að enginn
er fær um að breyta rödd sinni
eftir að hún hefur gengið i gegn-
um þær þroskabreytingar, sem
verða á kynþroskaaldrinum. Það
ber engan árangur, þótt fólk reyni
að breyta rödd sinni með þvi að
nota annan málhreim eða mál-
lýzku. Raddritinn getur þrátt
fyrir það skráð raddbrigðin og öll
sérkenni raddarinnar. í hverju
einasta tilfelli koma einhver sér-
kenni upp um eiganda raddarinn-
ar, svo að þekkja má hann af
sama öryggi og hægt er að þekkja
mann á fingraförum hans.
Notkun raddritans hafði i þessu
tilfelli þau áhrif, að konan var
sakfelld. Hún var dæmd I háa
fjársekt og auk þess fékk hún
skilorðsbundinn fangelsisdóm. 1
júli 1971 fór hún fram á endurupp-
töku málsins á grundvelli þess, að
raddritinn væri ekki nægilega
traust sönnunargagn til að byggja
dóminn á. Eftir að dómstóllinn
hafði kynnt sér öll málsgögn, var
beiöni konunnar synjað og þar
með hlaut raddritinn fullnaðar-
viðurkenningu dómstóla. Lög-
reglan hafði fengið i hendur enn
eitt vopnið gegn afbrotum.
Mannrán
Raddritinn ávann sér alþjóð-
lega frægð árið 1967, þegar hann
var notaður i máli gegn mann-
ræningjum, sem rænt höfðu litl-
um syni milljónamæringsins Her-
berts Youngs. Lausnargjaldið,
sem krafizt var fyrir þennan
ellefu ára drenghnokka, nam
250.000 bandarikjadölum, og auð-
vitað hringdu ræningjarnir til
föður drengsins — auðjöfursins
Herbert Young frá Beverly Hills
— til að krefjast lausnargjaldsins
og siðar nokkrum sinnum til að
segja fyrir um, hvernig greiðslu
þess skyldi háttað.
Kersta, sem þá hafði farið þess
á leit við lögregluna i Kaliforniu,
að hún reyndi tækið, lét henni i té
annað af tveimur tiltækum tækj-
um, sem tengt var við símann i
húsi Youngs. í þessu tilviki var þó
um fleiri sönnunargögn að ræða,
svo að ekki reyndi beinlinis á
tækið, sem sönnunargagn, þegar
málinu var áfrýjað. Hinir ákærðu
hefðu verið sakfelldir jafnvel án
raddritans. En lögreglan var
samt sem áður mjög hrifin af þvi,
að tækið gat tekið af allan vafa
um, hver hringt hafði til Youngs.
Skömmu siðar varö annar
raddriti til þess, að hægt var að
dæma mann, sem ákærður var
fyrir Ikveikju. Hið sérkennilega i
þvi máli var, að maðurinn lá
undir grun allt frá upphafi rann-
sóknar, en lögreglan gat þó ekki
handtekið hann vegna skorts á
sönnunargögnum. Sá grunaði
kom fram i sjónvarpsþætti um
ýmsar tegundir afbrota og lét þar
i ljós álit sitt nokkrum orðum.
Lögreglan bað Kersta þá að taka
rödd hans upp á raddritann.
Sakfelldur
Brennuvargurinn hafði þann
háttinn á, að hann hringdi til for-
svarsmanna stórra fyrirtækja og
hótaði að kveikja I öllum
byggingum 'fyrirtækisins eða
sprengja þær i loft upp, ef þeir
ekki greiddu sér álitlegar
peningaupphæðir. Kersta bjó i
skyndi út sex raddrita, sem
sendir voru I fyrirtæki, er likleg
þóttu til að verða fyrir valinu hjá
brennuvarginum. Og ekki stóð á
árangrinum, — nokkrum dögum
eftir að tækjunum hafði verið
komið fyrir, hringdi brennu-
vargurinn til forsvarsmanns eins
þessara sex fyrirtækja.
Upptakan var þegar I stað send
Kersta til rannsóknar. Hann bar
saman linurít af rödd „óþekkta
mannsins” þ.e. brennuvargsiní
og linurit það, ér hann hafði náð
af rödd þess grunaða i sjónvarps-
þættinum. Hann gat að lokinni
könnun fært lögreglunni heim
sanninn um það, að linurit af
röddum beggja voru nákvæmlega
eins.
Eftir þetta hafði lögreglan snör
handtök — handtók hinn grunaða
og sýndi honum niðurstöður
raddritans: kvað þetta sönnunar-
gagn jafnóvefengjanlegt og
fingrafar. Brennuvargnum var
tjáð, að hann hefði ekki minnstu
möguleika á að sleppa úr höndum
réttvisinnar. Við þessar aðstæður
játaði maðurinn á sig brot sin.
Hann var siðan sakfelldur og
sendur i fangelsi. Nokkru siðar
áfrýjaði hann dóminum og hélt
þvi fram, að raddritinn hefði
veriö notaður gegn sér á ólög-
legan hátt. Þessi rök hans voru þó
ekki tekin til greina, þar sem
aldrei hafði verið minnzt á radd-
ritann við réttarhöldin og hann
var ekki notaður beinlinis sem
sönnunargagn.
Eðlisfræðingurinn Lawrence
Kersta, 43 ára að aldri segir: —
Eina skilyrðið til að hægt sé að
nota raddritann er, að lögreglan
hafi yfir að ráða skýrri og greini-
legri upptöku af rödd þess
grunaða. En auk þess verður
röddin að hafa náð fullum þroska
og gengið i gegnum þá breytinga-
þróun, sem fylgir kynþroska-
aldri. Fingrafar, sem tekið er af
tiu ára barni, verður eins þegar
bamið nær tuttugu ára — eða
jafnvel hundrað ára aldri. En
röddin breytist. Hún nær ekki
fullum þroska fyrr en eftir kyn-
þroskaskeiðið, en eftir það er
heldur ekki um neinar frekari
breytingar raddarinnar að ræða.
Evelle Younger fyrrverandi
rikissaksóknari i Los Angeles, lét
eftirfarandi ummæli falla: —
Raddritinn er nýtt vopn i bar-
áttunni gegn afbrotum, og hanner
jafngott sönnunargagn og
fingrafar. Fram til þessa fengum
við oftast lltið að gert i þeim fjöl-
mörgu málum, þar sem aðeins
var við rödd hins ákærða að
styðjast, og var okkur oftast
ómögulegt að sanna að viðkom-
andi væri sekur. En siðan tæki
Kersta kom til sögunnar, er þessu
vandamáli rutt úr vegi. Kersta
hefur þvi lagt fram ákaflega
mikilsverðan skerf i baráttunni
gegn afbrotum.
Frá þvi að þessi orð rikissak-
sóknarans fyrrverandi urðu
fleyg, hefur eftirspurnin eftir
raddritanum vaxið gifurlega bæði
i Bandarikjunum, Kanada og
Evrópu, enda hefur Kersta nú
reist eigin verksmiðju i New
Jersey, og þar framleiðir hann
raddrita, sem renna út eins og
heitar lummur.
(Þýtt - HJ
Ný uppfinning hefur gert það að
verkum, að raddir einstaklinga eru
orðnar jafnóvéfengjanleg sönnunar.
gögn í dómsmálum og fingraför.
Langt er síðan bandarískir dómstólar
viðurkenndu „raddrita" uppfinninga-
mannsins Lawrence Kersta sem
úrslitasönnunargagn við réttarhöld.