Tíminn - 19.07.1975, Blaðsíða 7

Laugardagur 19. júll. 1975.
TÍMINN
7
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Heigason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viO Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I AOalstræti 7, sfmi 26500.
— afgreiOslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verö í
lausasölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 700.00 á mánuOi.
Blaöaprent h.f.
Merkir samfundir
Samfundir bandariskra og rússneskra geim-
fara úti i himingeimnum, verða að teljast með
merkustu sögulegra tiðinda. Þeir eru ekki aðeins
glöggt dæmi þess, hve langt menn hafa náð á
sviði visinda og tækni, heldur augljós vitnisburð-
ur um aukið samstarf þeirra tveggja rikja, sem
nú eru voldugust i heiminum og ráða munu mestu
um þróun heimsmálanna næstu árin.
Að baki þessara samfunda, liggur að sjálfsögðu
mikið starf, sem hefur m.a. haft i för með sér, að
aðilar hafa orðið að veita hvor öðrum gagnkvæm-
ar upplýsingar um viðkvæmustu tæknileg leynd-
armál. Fyrir t.d. tuttugu árum, þegar kalda
striðið stóð sem hæst, hefði slikt samstarf verið ó-
hugsandi. Þetta er gott dæmi um, hve mikið hefur
breytzt siðan, hvernig tortryggni hefur minnkað
og tiltrú aukizt.
Enn er þó vafalaust talsvert langt i land,þangað
til stórveldin skiptast á mikilvægum hernaðarleg
um leyndarmálum, en að þvi verður að koma, ef
raunhæft samkomulag á að geta náðst um meiri-
háttar afvopnun. En ótvirætt hefur hér verið stig-
ið stórt byrjunarspor i þá átt. Næsti áfangi verður
væntanlega sá, að hinar svonefndu Salt-viðræður
Bandarikjanna og Sovétrikjanna, um takmörkun
kjarnorkuvopna, bera árangur. Með sliku sam-
komulagi væri stórt spor stigið til bættrar sam-
búðar milli þessara rikja.
Það er vissulega mikil ástæða til að fagna
bættri sambúð Bandarikjanna og Sovétrikjanna,
þvi að sameiginlega geta þau komið miklu góðu
til leiðar fyrir alla heimsbyggðina, ef þau beita á-
hrifum sinum á þann hátt. Þótt þessi riki búi við
ólik hagkerfi, eiga þau margra sameiginlegra
hagsmuna að gæta og beinir hagsmunalegir á-
rekstrar milli þeirra eru ekki miklir. Þvi ber að
vænta að samstarf þeirra aukist og verði til efl
ingar friði og öryggi i heiminum.
Nýja vörugjaldið
Það er tvimælalaust misskilningur, að hið nýja
vörugjald brjóti i bága við samkomulag það, sem
gert var milli rikisstjórnarinnar og verkalýðs-
samtakanna á siðastl. vetri. Það samkomulag
var miðað við þá kauphækkun, sem þá var samið
um. í siðastliðnum mánuði kom til sögunnar ný
kauphækkun, sem hefur stóraukið útgjöld rikis-
ins, bæði vegna aukinna niðurborgana og hærri
launagreiðslna. Nýja vörugjaldið mun vart gera
betur en að mæta þessum auknu útgjöldum.
Það er lika hæpin fullyrðing, að betra sé fyrir
skattþegnana að borga fyrirsjáanlegan tekju-
halla rikissjóðs með skattaálögum siðar en að
gera það strax. Fyrr en siðar kæmi að skuldadög-
unum i þessum efnum og bezt er að fresta þvi
ekki til morguns.sem hægt er að gera i dag.
Afstaða Alþýðubandalagsins til þessa máls, er
eins og vænta mátti, þ.e.a.s. allt önnur en meðan
það var i stjórn. Það mótmælir tillögum fjárveit-
inganefndar um útgjaldalækkun og það mótmæl-
ir nýja vörugjaldinu. Afleiðing þessarar stefnu
yrði margra milljarða tekjuhalli hjá rikissjóði.
Slik stefna mun ekki verða til þess að auka álit
Alþýðubandalagsins. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Wallace og Reagan
njóta vinsælda
AAillistéttin ræður mestu í kosningunum
FYRIR skömmu birtist
grein i New York Times um
vandamál millistéttarfólks I
Bandarikjunum i sambandi
viö skólamál. Þetta fólk glimir
nú við mikinn vanda i sam-
bandi við framhaldsnám
barna sinna. Margt af þvi hef-
ur svo háar tekjur, að börn
þess missa rétt til ýmissa
námsstyrkja. Það hefur hins
vegar of lágartekjur til þess að
geta kostað nám barnanna af
eigin rammleik. Niðurstaðan
verður oft sú, að þau verða að
hætta við frekari skólagöngu.
Þetta er ein ástæða af mörg-
um, sem veldur óánægju
bandariskrar millistéttar um
þessar mundir. Þessum
ástæðum er vert að gefa
gaum, þvi að þær geta ráðið
miklu um stjórnmálaþróunina
I Bandarikjunum á næstu ár-
um. Millistéttin er langstærsti
kjósendahópurinn. Sá, sem
bezt nær eyrum hennar, er
sigurvænlegastur I kosning-
um. 1 eyrum hennar lætur það
vel aö talað sé gegn of mikilli
útþenslu rikisbáknsins og að
mælt sé með skattalækkun,
þvi að skattabyrðin hvilir til-
tölulega þungt á henni. Þá
leggur hún mikla áherzlu á lög
og reglur og heiðarlega stjórn.
Watergatemálið hefur aukið
kröfurnar um heiðarlega
stjórn um allan helming.
Af þeim ástæðum, sem hér
eru greindar, blæs nú ekki
vinstri vindur i bandariskum
stjórnmálum. Atvinnu-
leysingjar og þeir, sem lakast
standa i lifsbaráttunni, eru
ekki neinn skipulagður hópur,
a.m.k. ekki eins og sakir
standa. Baráttan i bandarisk-
um stjórnmálum stendur þvi
fyrst og fremst um hylli milli-
stéttarinnar. Þvi virðist
íhaldssömum frambjóðendum
nú vegna betur en hinum
vinstri sinnuðu. Þá getur per-
sónulegt álit á frambjóðend-
um ráðið miklu og þeir verða
að geta fullnægt þeirri kröfu
að vera álitnir heiðarlegir.
1 KOSNINGUM, sem fóru
fram til þingsins i nóvember
siðastl., unnu demokratar
Wallace býr sig undir baráttuna 1976
mikinn sigur. Republikanar
guldu þess að vera talinn
flokkur Nixons. Þá var talið,
að demokratar væru sigur-
vænlegir i næstu forsetakosn-
ingum. Nú er þetta breytt.
Demokrötum hefur notazt sig-
urinn illa, þvi að þeim hefur
ekki tekizt að marka neina
ákveðna stefnu I þinginu.
Einkum á þetta þó við um inn-
anlandsmálin. Annað getur þó
reynzt þeim enn erfiðara i
sambandi við forseta-
kosningarnar. Þeir hafa ekk-
ert forsetaefni, sem þeir eru
liklegir til að sameinast um.
Langvinsælasta forsetaefni
þeirra, Edward Kennedy, hef-
ur neitað að gefa kost á sér.
Watergatemálið á vafalitið
sinn þátt i þvi. Kennedy lenti I
umdeildu bilslysi fyrir nokkr-
um árum og myndi það vafa-
laust verða stór þáttur .
kosningabaráttunni, ef hann
væri frambjóðandi. Að
Kennedy frágengnum hefur
vinstri armur demokrata ekk-
ert forsetaefpi, sem hefur telj-
andi persónulegt fylgi. Að
i
Ronald Reagan.
Kennedy frágengnum, nýtur
Wallace, rikisátjóri i
Alabama, langmests fylgis
meðal demokrata sem for-
setaefni. Hann er þó langt til
hægri, en nær þó ótrúlega vel
eyrum miðstéttarfólks og at-
vinnuleysingja með þvi að
skamma stjórnina og þingið I
Washington og kenna þeim
háu herrum um allt, sem
miður fer. Sennilega styrkir
það Wallace fremur en veikir
hann, að hann varð fyrir
morðtilraun á kosningafundi
fyrir nokkrum árum og verður
siðan að vera I hjólastól.
Wallace er spáð miklu fylgi i
prófkjörum hjá demokrötum,
en útilokað er þó talið, að
flokkurinn geti sameinazt um
hann sem forsetaefni.
Agreiningurinn um hann getur
veikt verulega aðstöðu
demokrata i kosningunum.
ÞEGAR þingmenn
demokrata samþykktu Ford
sem varaforseta, átti það sinn
þátt i þvi, að hann var ekki tal-
inn liklegur til frarnboðs i for-
setakosningunum. Ford þótti
ekki heldur sigurvænlegur
sem frambjóðandi fyrst eftir
að hann tók við forsetaem-
bættinu. Nú er þetta verulega
breytt. Ford hefur unnið
mikið á siðustu mánuðina.
Þaðstyrkir hann ekki si'zt, að
hann er álitinn heiðarlegur,
þótt menn telji hann ekki hafa
reynzt sérlega vel, hefur hann
reynzt öllu betur en margir
áttu von á. Þvf er talið liklegt,
eins og sakir standa, að hann
hljóti útnefningu republikana.
En hægri armur flokksins er
þó hvergi nærri nógu ánægður
með Ford og á erfitt með að
gleyma þvi, að hann valdi Nel-
son Rockefeller sem forseta-
efni. Ronald Reagan, fyrrv.
rikisst jóri i Kaliforniu, er
sagður tilbúinn til að keppa
við Ford um framboðið, ef
vinsældir Fords kynnu að
minnka. Reagan er.dýrlingur
hægri armsins. Takist ekki að
þoka Ford til hliðar, munu
hægri republikanar. leggja
mikið kapp á að koma i veg
fyrir, að Rockefeller verði i
framboði sem varaforseta-
efni.
Þannig er i stuttu máli
staðan i bandariskum stjórn-
málum um þessar mundir. En
margt getur átt eftir að breyt-
ast á þeim rúmum 15
mánuðum, sem eru eftir til
kosninganna.
Þ.Þ.