Tíminn - 27.07.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Sunnudagur 27. júli 1975.
.Menntaskólinn gamli i Reykjavik.
Litum á nokkur gömul hús við
Lækjargötu i Reykjavik. Hátt
ber Menntaskólann og húsið á
Amtmannsstig 1, bæði byggð á
einhverjum fegursta stað i bæn-
um. Myndin á póstkortinu sýnir
skólahúsið einhverntima á gas-
lýsingartimabilinu 1910-1921.
Þetta veglega hús var reist úr
völdum viði á árunum 1845-1846,
kallað Lærði skólinn eða Latinu-
skólinn, og var fyrsti rektor
Sveinbjörn Egilsson. Nemendur
voru 60 fyrsta veturinn, þar af
bjuggu 40 i heimavist skólans.
Húsið þótti um langt skeið bera
af flestum byggingum i bænum.
Hinn 1. júni 1845 kom Alþingi hið
nýja saman i fyrsta sinn og þá i
hátiöasal skólans. Þar var og
þjóðfundurinn haldinn 1851. Var
Alþingi haldið á fjórða tug ára i
skólahúsinu, eöa til 1891, er al-
þingishúsið reis af grunni. Skól-
inn var settur i fyrsta sinn i hús-
inu 1. okt. 1846. Þröngbýlt hefur
verið, þvi aö auk Alþingis fékk
Menntaskólinn i Reykjavík 16. mai 1975
' *
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið
í gamla daga
9 LXXXIV
prestaskóiinn inni i húsinu á ár-
unum 1847-1851, eina litla
kennslustofu og svefnpláss fyrir
10 nemendur.
Á þjóðhátiðinni bjó konungur
og fylgdarlið hans i skólanum,
þvi að annað boðlegt pláss var
ekki til. Nú hefur mennta-
skólanum fjölgað, en nær 200
manns voru brautskráðir frá
hinum sögufræga gamla skóla
vorið 1975.
Skammt norðan við Mennta-
skólann var árið 1838 byggt
annað alkunnugt hús, þar sem
nú heitir Amtmannsstigur 1.
Það hús reisti Stefán Gunn-
laugsson bæjar- og landfógeti,
en hann er m.a. kunnur fyrir
baráttu sina að hefja islenzka
tungu til vegs og virðingar, en
um þetta leyti var Reykjavik
hálfdanskur bær og allar opin-
berar tilkynningar birtar á
dönsku. Hús Stefáns lá ekki að
neinni götu og varð hann sjálfur
að kosta stig heim að húsinu
(embættisbústaðnum) og brú
yfir lækinn framundan. Húsið
þótti mjög veglegt og hvergi var
þá jafnhátt undir loft i stofum og
þar. Árið 1858 keypti Martin
Smith kaupmaður húsið. Hann
lét stækka það mikið norður á
bóginn og setja á það kvist.
Voru þá i þvi 9 herbergi. Húsið
er úr múrsteinsbindingi og
helluþaki á súð. Guðmundur
Björnsson landlæknir keypti
húsið 1897, og 1905 lét hann
lengja gamla húsið til suðurs
með turnlaga viðbót og fékk það
þá núverandi svip. Miðhluti
hússins, þ.e. hiö gamla hús
landfógeta, er nú 137 ára,
noröurhlutinn 117 og suöurhlut-
inn sjötugur.
Andspænis við Lækjargötu
vekur athygli langt og fremur
lágt hús, rauðbrúnt á lit með
bláu þaki og reykháfum nr. 4 við
götuna. Sýnist ekki hátt i loftinu
nú við hliðina á stórbyggingunni
Nýja Bió til hægri, þar sem
Loftleiðir (Flugleiðir) hefur af-
greiðslu niðri. Hótel Borg i bak-
sýn. Húsið byggði þýzkur
timburmaður, G. Ahrentz að
nafni, árið 1852, og bjó þar i
fjögur ár. Þá keypti Helgi
Thordarsen biskup húsið og bjó
þar til dauðadags 1867. Þótti
„biskupshúsið” lengi eitt mesta
og virðulegasta höfðingjasetur
á landinu. Eftir tið biskups var
Jón Hjaltalin landlæknir þarna
leigjandi i nokkur ár, en þjóð-
hátiðarárið 1874 keypti Bjarni
Bjarnason á Esjubergi húsið.
Hjá honum leigði Benedikt
Gröndal skáld með fjölskyldu
sina 1875-1881, og hefur sjálfsagt
ritað margt. Þar bjó Pétur, fað-
ir Helga Pjéturss. Tengdasonur
Bjarna, hinn hugsjónariki og
framkvæmdasami kaupmaður
Þorlákur Ó. Johsen flutti i húsið
1876. Kona hans Ingibjörg setti
upp verzlun i heimahúsum og
rak hana lengi af dugnaði. Hún
bjó i húsinu til 1920 og nafnið
„Verzlun Ingibjargar Johnsen”
stóð á húsinu fram á sumar
1974. Nú er á húsið letrað ,,Hag-
kaup”.
Umhverfi Menntaskólans hef-
ur breytzt; lóðir mjókkað en
Lækjargata breikkuð, vira-
virkihjól Ásmundar ber hátt.
Gata kennd við gömlu brúna yf-
irlækinn (Skólabrú). Upphleypt
Islandskort hyiur gafl „land-
fógetahússins”. Handan
Lækjargötu blasir við „Kokk-
húsiö” o.fl. alkunnar byggingar,
Hótel Borg liklega sú yngsta.
Amtmannsstigur 1, „Landfógetahúsið” 7/10. 1974
Við Lækjargötu, Reykjavik, 30/5. 1975.