Tíminn - 30.07.1975, Blaðsíða 7
Miðvikudagur 110. júli 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
hórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Ilelgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500-
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Mikið afrek
Samkvæmt seinustu skýrslum Efnahags- og
framfarastofnunarinnar i Paris (OECD) eru nú
um 15 milljónir atvinnuleysingja i þeim löndum,
sem eru aðilar að stofnuninni. Hér er um að ræða
mestu iðnaðarlönd heims eins og Bandarikin, Jap-
an og Efnahagsbandalagslöndin. Aðeins eitt þátt-
tökurikið hefur sama og ekkert atvinnuleysi. Þetta
land er ísland.
Atvinnuleysið i þessum löndum rekur að miklu
leyti rætur sinar til hækkunarinnar á oliuverðinu
og annarra verðhækkana, sem fóru i kjölfar henn-
ar. öll hafa þau þó sloppið betur i þessum efnum
en Island. Ekkert þessara landa er háð eins mikl-
um innflutningi og ísland. Mörg þessara landa
hafa lika fengið hlut sinn meira og minna
bættan með verðhækkunum á ýms-
um útflutningsvörum sinum. Þetta gildir
hins vegar ekki nema að litlu leyti um ís-
land. Sjávarútvegurinn er aðalútflutningsat-
vinnuvegur íslendinga, en kreppan nú hefur ekki
leikið aðra atvinnugrein verr en sjávarútveginn.
Um þetta má nú t.d. lesa i dönskum og norskum
blöðum, þar sem fullyrt er, að sjávarútvegurinn
hafi aldrei átt að striða við meiri erfiðleika siðan á
kreppuárunum milli 1930—1940. Verðið á afurðum
hans hefur fallið, en allur framleiðslukostnaðurinn
stórhækkað. Erfiðleikar sjávarútvegsins valda
ekki nema takmörkuðum erfiðleikum i þessum
löndum, þvi að þau styðjast við margar aðrar
mikilvægar atvinnugreinar, sem hafa sloppið bet-
ur. Hér veltur hins vegar þjóðarafkoman langmest
á sjávarútveginum. Af framangreindum ástæðum
hefur hin alþjóðlega viðskiptakreppa nú ekki leikið
neina þjóð innan OECD jafn grálega og Islend-
inga. Þó eru Islendingar eina þjóðin innan OECD,
sem hefur tekizt að bægja atvinnuleysinu frá dyr-
um sinum.
Bæði vinstri stjórnin og núverandi rikisstjórn
eiga heiður af þvi, að þessi árangur hefur náðst.
Að ráði Ólafs Jóhannessonar brást vinstri stjórnin
fljótt við, þegar fyrirsjáanlegt var á siðastliðnu
vori, að atvinnuörygginu var stefnt i hættu. Stjórn-
in lagði til að kaupgjaldsvisitalan yrði bundin og
ekki leyfðar meiri kaupgjaldshækkanir að sinni en
20%. Illu heilli hindraði stjórnarandstaðan
þetta, og varð ólafur Jóhannesson þvi að rjúfa
þing og setti vinstri stjórnin siðan bráðabirgðalög
um visitölubindinguna. Eftir kosningarnar viður-
kenndu allir flokkar, að efnahagsástandið væri
orðið svo erfitt, að a.m.k. 15% gengisfelling væri ó-
hjákvæmileg. Framsóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn mynduðu siðan rikisstjórn, eftir
að myndun nýrrar vinstri stjórnar hafði strandað
á sameiginlegum óvilja Alþýðubandalagsins og
Alþýðuflokksins. Hin nýja rikisstjórn lækkaði sið-
an gengið, en setti jafnframt, að ráði Ólafs Jó-
hannessonar, lög um láglaunabætur. Aftur varð
rikisstjórnin að lækka gengið á siðastliðnum vetri.
Jafnhliða þvi, sem rekstur útflutningsins hefur
verið tryggður á þennan hátt, hefur stjórnin reynt
að halda uppi miklum framkvæmdum.
Þannig hefur tekizt að tryggja næga atvinnu.
Ráðstöfunum þessum hefur óhjákvæmilega fylgt
nokkur kjaraskerðing, en hún hefur verið fram-
kvæmd þannig, að hún hefur orðið tiltölulega
minnst hjá láglaunastéttunum. Þess vegna búa ís-
lendingar nú yfirleitt við betri kjör en flestar aðrar
þjóðir, ásamt þvi, að þeir hafa, næga atvinnu.
Þetta er vissulega mikið afrek, þegar tekið er tillit
til hinna erfiðu kringumstæðna. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Vestrænir leiðtogar
ræða efnahagsmól
Atvinnuteysið veldur þeim mestum óhyggjum
Xavier Ortoli, formaöur stjórnarnefndar Efnahagsbandalags-
ins og Kissinger utanrikisráðherra Bandarikjanna
ÞÓTT leiðtogafundurinn i Hel-
sinki dragi nú að sér mesta at-
hygli, hafa fundarhöld vest-
rænna þjóðarleiðtoga ekki sið-
ur vakið athygli að undan-
förnu. Þau eru glögg merki
þess, að batnandi sambúð
milli austurs og vesturs i
Evrópu, hefur ekki orðið neitt
til þess að veikja vestrænt
samstarf, nema siður sé.
Vestrænum þjóðum er ljóst,
að samstarf þeirra er jafn
nauðsynlegt eftir sem áður.
í siðustu viku fóru þeir báðir
til Bonn, Giscard d’Estaing
Frakklandsforseti og Harold
Wilson forsætisráðherra Bret-
lands. Þeir áttu þar viðræður
við Helmut Schmidt kanslara.
Almennt er álitið að helzta
umræðuefni þeirra hafi verið
að ræða um atvinnuleysið i
löndum Efnahagsbandalags-
ins og sameiginlegar ráðstaf-
anir til að reyna að draga úr
þvi. Atvinnuleysi helzt enn
mikið i löndum Efnahags-
bandalagsins og hefur jafnvel
haldið áfram að aukast í sum-
um þeirra. Þannig er tala at-
vinnuleysingja nú komin yfir
eina milljón i Bretlandi, og
hefur aldrei verið þar eins
mikið atvinnuleysi siðan á
kreppuárunum milli 1930 til
1940. Þetta veldur að sjálf-
sögðu miklum ugg þar i landi
og hefur átt sinn þátt i þvi, að
leiðtogar verkalýössamtak-
anna hafa talið rétt að draga
úr kröfum sinum og að sætta
sig við þá stefnu rikisstjórnar-
innar, að kaup megi ekki
hækka meira en um sex
sterlingspund á viku næstu 12
mánuðina.
Um helgina kom svo Gerald
Ford Bandarikjaforseti til
Bonn og átti itarlegar viðræð-
ur við Helmut Schmidt kansl-
ara. Talið er að viðræður
þeirra hafi snúizt aðallega um
samstarf á sviði efnahagsmál-
anna og þá fyrst og fremst um
sameiginlegar aðgerðir til að
draga úr atvinnuleysinu jafnt
austan hafs og vestan. Aður en
Ford fór frá Bonn lýsti hann
þvi yfir, að Bandarikin teldu
það mikilvægt, að Efnahags-
bandalagið efldist sem mest
og að samstarf væri vaxandi
milli þess og Bandarikjanna.
ÞAÐ gerðist svo i siðustu viku,
að stjórnarnefnd Efnahags-
bandalagsins lagði fram til-
lögur, þar sem skorað er á öll
Efnahagsbandalagslöndin,
nema Bretland og Irland, að
hefjast handa um ráðstafanir,
sem hafi það að markmiði að
draga úr atvinnuleysinu. Ráð-
stafanir þessar eiga að vera
fólgnar i þvi, að auka opinber-
ar framkvæmdir, t.d. á sviði
Kumor utan-
rikisráðherra ttaliu
samgöngumála, umhverfis-
mála, ibúðabygginga o.s.frv.
Þá skulu gerðar ráðstafanir til
að auka kaupmáttinn, einkum
þó hjá láglaunastéttunum, og
örva eftirspurn eftir vörum á
þann hátt. Siðast en ekki sizt,
skal svo reynt að örva fjár-
festingu og framtak atvinnu-
fyrirtækja með auknum lán-
um og lækkun vaxta. Saman-
lagt á þetta allt að geta orðið
til að draga úr atvinnuleysinu.
Rétt er talið að undanþyggja
Breta og Ira slikum aðgerðum
að sinni, sökum erfiðra fjár-
hagsaðstæðna, en þeir eiga
beint og óbeint að geta notið
góðs af þessum aðgerðum i
öðrum löndum Efnahags-
bandalagsins.
Lagt er til, að löndin reyni
sem mest að samræma þessar
aðgerðir sinar með það fyrir
augum að þær geti haft áhrif
innan allra Efnahagsbanda-
lagslandanna. Þá er lögð á-
herzla á, að þau auki samstarf
sitt út á við, m.a. varðandi að-
stoð við þróunarlöndin, en slik
aðstoð gæti á margan hátt orð-
ið til að örva atvinnu innan
Efnahagsbandalagsins, t.d. ef
þróunarlöndunum væru veitt
hagstæð lán til vörukaupa.
Lögð er áherzla á, að styrkja
einkum þau þróunarlönd, sem
hafa orðið mest fyrir barðinu
á hækkun oliuverðsins.
TILLÖGUR þessar þykja
bera merki um að vænta megi
nánara samstarfs Efnahags-
bandalagslandanna og þvi
muni Efnahagsbandalagið efl-
- ast og styrkjast i náinni fram-
tið. Úrslit þjóðaratkvæða-
greiðslunnar i Bretlandi virð-
ist hafa haft mjög jákvæð á-
hrif á starfsemi þess. Þetta
sést m.a. á þvi, að á nýloknum
utanrikisráðherrafundi
bandalagsins var ákveðið að
veita þingi bandalagsins aukið
valdsvið, einkum i sambandi
við fjárlög bandalagsins. Þá
náðist samkomul. um viðræð-
ur við ýms riki i öörum heims-
álfum um viðskipti þeirra og
Efnahagsbandalagsins. Loks
náðist samkomulag um sam-
eiginlega afstöðu Efnahags-
bandalagsins á aukaþingi
Sameinuðu þjóðanna, sem
kemur samán i byrjun
september og mun fyrst og
fremst fjalla um nýsköpun
efnahagsmála i heiminum.
Mariano Rumor, utanrikis-
ráðherra ftaliu verður þar
aðaltalsmaður Efnahags-
bandalagsins.
Allt þykir þetta benda til, að
Efnahagsbandalagið sé mjög
að styrkjast i sessi og áhrif
þess muni eflast. Þá virðist
mega vænta nánara samstarfs
þess og Bandarikjanna.
Þ.Þ.
3*
i