Fréttablaðið - 09.05.2005, Blaðsíða 16

Kosningar í Bretlandi hafa um ára-
tugaskeið verið býsna afmörkuð
barátta milli Íhaldsflokksins og
Verkamannaflokksins, stjórnar og
stjórnarandstöðu. Að vísu hefur
þriðji flokkurinn, Frjálslyndir
demókratar, haft allt að 20% fylgi,
en það hefur ekki dugað honum til
að fá nema innan við 10% þing-
manna. Kjósendur hafa því getað
gengið að því sem vísu að sá stóru
flokkanna sem fleiri atkvæði fengi
mundi fara með stjórn næsta kjör-
tímabil undir forystu flokksfor-
mannsins. Atkvæðafylgi frjáls-
lyndra, og ýmissa óháðra fram-
bjóðenda, hefur þó verið nóg til
þess að stjórnarflokkurinn hefur
sjaldnast kjörfylgi nema kringum
40%; það nægir honum til þess að
fara með 100 sæta meirihluta – eða
þar yfir – á þingi.
Það má segja að þetta misrétti
sé byggt inn í kosningafyrirkomu-
lagið: Einmenningskjördæmi þar
sem sá, sem fyrstur kemur í mark,
sigrar, atkvæði hinna frambjóð-
endanna falla dauð, þar sem engin
hlutfallskosning er innbyggð í
kerfið. Mörgum hefur fundist
þetta býsna ólýðræðislegt og
stundum hefur Verkamannaflokk-
urinn í stjórnarandstöðu tekið und-
ir sjónarmið frjálslyndra í þessu
efni, og heitið umbótum á kerfinu í
átt til hlutfallskosninga. Í stjórn
hefur hann þó alltaf látið slíkar
umbætur á kosningakerfinu sitja á
hakanum – og komist upp með það
– því að kjósendur yfirleitt virðast
telja það sjónarmið brýnna, að það
liggi ljóst fyrir fyrirfram hvaða
ríkisstjórn þeir eru að kjósa yfir
sig með atkvæði sínu, heldur en að
fyllstu sanngirni sé gætt um aðild
mismunandi skoðanahópa að land-
stjórninni. Í kosningum í Bretlandi
er því ætíð kosið milli stjórnar og
stjórnarandstöðu; séu menn sæmi-
lega ánægðir með landstjórnina
veita þeir sitjandi ríkisstjórn
áframhaldandi umboð; að öðrum
kosti fella þeir hana og stjórnar-
andstaðan tekur við stjórnar-
taumunum.
Þetta sjónarmið er svo ríkt í al-
menningsálitinu að sumir fjölmiðl-
ar í Bretlandi hafa talið það óá-
sættanlega óvissu, að ekki sé á
hreinu hvort Tony Blair ætlar sér
að sitja út kjörtímabilið, eða láta
fjármálaráðherrann, Gordon
Brown, taka við forsætisráðherra-
embættinu, og þá hvenær.
Berum þetta saman við Ísland.
Þar höfum við lagt höfuðáherslu á
jafnt vægi atkvæða milli flokka, að
þeir fái sem næst þingmannatölu
sem samsvari fylgi þeirra meðal
kjósenda. Við fáum aldrei tæki-
færi til þess að kjósa um verk
nokkurrar ríkisstjórnar: Allir
flokkar ganga óbundnir til kosn-
inga hverju sinni, eins þótt þeir
hafi starfað saman mörg kjörtíma-
bil í röð og gefa ekkert upp um
áframhaldandi samstarf nái þeir
til þess kjörfylgi. Við eigum þess
heldur engan kost að kjósa yfir
okkur ríkisstjórn næsta kjörtíma-
bils. Það verðum við alfarið að eiga
undir því hvernig hrossakaup leið-
toga stjórnmálaflokkanna eftir
kosningar ganga fyrir sig. Hvað
eftir annað hefur það t.d. gerst, að
þegar kjósendur hafa refsað fram-
sóknarflokknum fyrir gerðir sínar
í ríkisstjórn með minnkandi fylgi,
hefur afleiðingin orðið sú ein að
hann hefur fengið stjórnarforystu
í nýrri ríkisstjórn!
Okkur finnst það eflaust mjög
ólýðræðislegt að stór hluti kjós-
enda sé með öllu áhrifalaus í
stjórnmálum vegna kosningafyrir-
komulagsins. Þorra Breta mundi
hins vegar finnast það óþolandi að
kjósendur eigi þess nánast engan
kost að hafa áhrif á það með at-
kvæði sínu hverjir fari með völdin
í landinu. Þeir mundu telja að
kosningar ættu að snúast um völd
og stjórnvaldsaðgerðir næsta kjör-
tímabils; ekki vera einhvers konar
skoðanakannanir um það hvaða
lífsskoðanir kjósendur aðhyllist.
Bretar mundu líka telja það ein-
menningskjördæmunum til gildis,
að þar geta kjósendur refsað eða
umbunað þingmönnum, þar á með-
al ráðherrum, samkvæmt frammi-
stöðu þeirra á síðasta kjörtímabili.
Spurningin um völd snýst
einnig um stefnu næsta kjörtíma-
bils: Um skattana og hvers kjós-
endur mega vænta að fá fyrir þá.
Um efnahagsstefnuna og fjármál
ríkisins. Um þjónustu velferðar-
kerfisins og frammistöðu skóla-
kerfisins. Og loks um trúverðug-
leika flokksleiðtoganna.
Tony Blair umbylti Verka-
mannaflokknum á árunum fyrir
kosningarnar 1997 með þeim ár-
angri að hann vann stóran sigur. Á
fyrsta kjörtímabili sínu ávann
flokkurinn sér frekara traust með
farsælli stjórn á efnahagsmálum
og vann enn stærri sigur í kosning-
unum 2001. En á síðasta kjörtíma-
bili hefur það gerst að Blair hefur
hríðfallið í áliti. Hann er ekki leng-
ur talinn draga vagninn heldur
vera flokknum dragbítur. Fólk er
löngu orðið þreytt á ýkjum, oflofi
og hreinum sjónhverfingum áróð-
ursmanna hans og spunameistara.
En Íraksstríðið virðist ætla að
verða orðstír hans miklu skeinu-
hættara en í fyrstu var talið. Ekki
svo mjög stríðið sjálft heldur að-
dragandi þátttöku Breta í inn-
rásinni. Fjöldi fólks telur hann
kaldrifjaðan lygalaup, aðrir telja
að hann hafi farið sparlega með
sannleikann og leynt ráðherra
sína, flokksmenn og þjóðina alla
mikilvægum staðreyndum, sem
hefðu getað gerbreytt ákvörðun-
um um innrásina. Og þegar traust
leiðtogans og trúverðugleiki er
farinn kemur hann fáu fram, með
liðlega þriðjung kjósenda að baki,
þótt tæknilega hafi hann fyrir til-
stilli kosningakerfisins náð meiri-
hluta á þingi. ■
9. maí 2005 MÁNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Frumvarp menntamálráðherra um
Ríkisútvarpið er metnaðarlaust og tekur
ekki á skorti stofnunarinnar á sérstöðu.
Aukin
ríkisumsvif
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
BRESKU
KOSNINGARNAR
Til hlutdeildarskírteinishafa
ver›bréfasjó›sins Kjarabréfa
Falli› frá endanlegum gjalddaga flann 10. maí
Hlutdeildarskírteini ver›bréfasjó›sins Kjarabréf eru ekki á gjalddaga flann
10. maí næstkomandi eins og fram kemur á útgefnum hlutdeildarskírteinum,
sbr. reglur sjó›sins 10. desember 2003. Sjó›urinn ver›ur rekinn áfram í
óbreyttri mynd skv. lögum um ver›bréfasjó›i og fjárfestingarsjó›i nr. 30/2003.
Ávallt er hægt a› innleysa hlutdeildarskírteini í sjó›num á opnunartíma
bankans. Gengi sjó›sins er reikna› daglega og birtist á heimasí›u KB banka,
www.kbbanki.is. Frekari uppl‡singar fást hjá rá›gjöfum í síma 444 7000.
Blair féll en hélt velli
Skemmti sér og öðrum
Bobby Fischer hefur sett mark sitt á reyk-
vískt samfélag síðan hann kom hingað til
lands um páskana. Nú síðast sást til hans
á Ölstofu Kormáks og Skjaldar aðfaranótt
sunnudags. Fischer var hrókur alls fagnað-
ar, virtist skemmta sér hið besta og öðr-
um Ölstofugestum ekki síður enda þreytt-
ist hann seint á að ræða við fólk og bauð
sumum jafnvel í glas. Kona hans var ekki
með í för en Kristinn Hrafnsson sem hef-
ur fylgt Fischer sem
skugginn lét sig ekki
vanta frekar en
fyrri daginn þegar
Fischer er annars
vegar.
Dónalegir þingmenn?
Foreldri barns sem er á ritalíni skammaði
þingmenn fyrir umræðu á þingi á föstu-
dag um ritalínnotkun barna en þing-
mönnum þótti nóg um. Sagt var frá bréfi
foreldrisins til þingmanna í fréttum Stöðv-
ar 2 á laugardagskvöld og þótti foreldrinu
sem þingmenn sýndu börnum og foreldr-
um þeirra litla virðingu og stimpluðu
börnin jafnvel sem fíkla.
Þörf umræða
Ásta Ragnheiður Jóhannes-
dóttir, Samfylkingu, var
einn þeirra þingmanna
sem fjölluðu um ritalín-
notkun barna á þingi á
föstudag. Hún svarar bréfi
foreldrisins í grein á vef sín-
um í gær. „Ástæðulaust er að taka um-
ræðu eins og fram fór á föstudaginn var á
Alþingi um svar ráðherra við fyrirspurn
minni sem áfellisdóm yfir foreldrum
barna með athyglisbrest og ofvirkni, eins
og sumir hafa gert.
Það er ekki óeðlilegt að menn velti fyrir
sér þeim mörgu möguleikum sem gætu
e.t.v. verið ástæða fyrir þeirri stöðu sem
við erum komin í með þessa gífurlegu
aukningu á svo stuttum tíma. Þarna var
verið að ræða málin málefnalega og reynt
að kalla eftir skýringum á þessari þróun,“
skrifar Ásta og bætir við. „Ég veit að staða
margra foreldra með þessi veiku börn er
erfið en hún batnar ekki við það að við
stingum höfðinu í sandinn og látum það
afskiptalaust þegar við fáum upplýsingar
eins og þær sem fram koma í svari heil-
brigðisráðherra.“
brynjolfur@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
Í dag mun menntamálanefnd Alþingis senda frá sér nýja útgáfuaf frumvarpi til laga um ríkisfjölmiðlana, hverjar skyldur oghlutverk þeirra eigi að vera og hvernig þeim skuli stjórnað.
Hörð gagnrýni úr ýmsum áttum hefur komið fram á fyrstu gerð
frumvarpsins, ekki síst vegna þess að þar er Ríkisútvarpinu gefin
mun víðtækari heimild til að útfæra starfsemi sína en það hefur í
núgildandi lögum.
Enn er von um að menntamálanefnd lagfæri verstu annmarka
þessa frumvarps, sérstaklega kaflana um hlutverk stofnunarinnar
og heimild hennar til þess að taka þátt í annarri starfsemi en sjón-
varps- og útvarpsrekstri. Sú vonartýra er þó fremur dauf því upp-
runalega frumvarpið er svo afspyrnuvont að frekar ætti að varpa
því á haugana en freista þess að lappa upp á það.
Nú stendur yfir fjórða kjörtímabilið í röð þar sem menntamála-
ráðherra kemur úr Sjálfstæðisflokknum en þess hefur lengi verið
beðið að flokkurinn kæmi fram með frumvarp sem tæki til ræki-
legrar endurskoðunar stöðu Ríkisútvarpsins á frjálsum fjölmiðla-
markaði. Athugið í því sambandi að nú eru um tveir áratugir frá
því einkaréttur ríkisins á sjónvarps- og útvarpsútsendingum var
afnuminn. Því meiri voru vonbrigðin þegar Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir menntamálaráðherra mælti fyrir því metnaðarlausa
frumvarpi sem menntamálanefnd hefur til meðferðar.
Í skýrslu hinnar þverpólitísku fjölmiðlanefndar er eitt orð sem
kemur fyrir oftar en öll önnur og það er orðið fjölbreytni. Hér er til
dæmis ein tilvitnun: „Það þarf með öllum tiltækum leiðum að
tryggja eins og kostur er, menningarlega og stjórnmálalega fjöl-
breytni og fjölræði á fjölmiðlamarkaði.“
Maður spyr sig hvort fjölbreytni sé tryggð með því að dagskrá
Ríkissjónvarpsins sé byggð í grundvallaratriðum upp á enskum og
bandarískum gamanþáttum og bíómyndum eins og dagskrá Stöðv-
ar 2 og Skjás 1? Ríkissjónvarpið keppir blákalt við þessar stöðvar
um sýningarréttinn á vinsælu bandarísku sjónvarpsefni þótt allt að
þreföldun hafi orðið á verði þeirra undanfarin ár. Af hverju snýr
Ríkissjónvarpið sér ekki að einhverju öðru? Eflir innlenda dag-
skrárgerð, talsetur meira af barnefni og sýnir sjónvarpsefni á öðru
máli en engilsaxnesku? Það væri réttara að festa í lög kvöð um slíkt
en að blessa sérstöðuleysi stofnunarinnar með nýju lagafrumvarpi.
Það er með miklum ólíkindum að eftir fjórtán ára valdasetu í
ráðuneyti menntamála, sem Ríkisútvarpið heyrir undir, skuli Sjálf-
stæðisflokkurinn standa að lagafrumvarpi þar sem á að opna upp á
gátt dyrnar að enn víðtækari ríkisrekstri í fjölmiðlun en við höfum
nú þegar. Hvað hefur komið fyrir þennan flokk sem hefur verið
helsti merkisberi frelsis og minnkandi ríkisumsvifa á Íslandi?
Hvað segja þeir þingmenn flokksins sem hafa helst viljað gefa sig
út fyrir að styðja frjálslyndi og einkaframtak? Er þetta ykkar
frumvarp, Birgir Ármannsson, Pétur Blöndal, Sigurður Kári Krist-
jánsson, Gunnar Ingi Birgisson og Guðlaugur Þór Þórðarson? ■