Fréttablaðið - 18.05.2005, Blaðsíða 46

Samtök verslunar og þjónustu
telja að stuðningur við starfsemi
sem miði að aukinni nýsköpun og
hagvexti ætti að beinast að því
sem atvinnulífið er best í, fremur
en að þröngum hátæknisviðum
sem aðrar þjóðir séu okkur langt-
um fremri í.
Þetta er meðal þess sem kemur
fram í nýju fréttabréfi samtak-
anna. SVÞ telja að stefnumótun til
stuðnings við atvinnulífið sem
stjórnvöld hafa kynnt ætti að miða
við alla virðiskeðjuna í stað þess að
verja 200 milljónum króna til upp-
byggingar örtækni og erfðatækni.
Bent er á að mesti vöxturinn á
undanförnum árum hafi verið í
þjónustustarfsemi. Þær stað-
reyndir virðast engu breyta.
„Áfram er horft í baksýnisspegil-
inn og framtíðarstefnan verður að-
eins endurtekning á því sem áður
hefur verið gert. Slík stefnumótun
leiðir ekki til nýjunga,“ segir í
fréttabréfinu.
Vísað er til þess að á hinum
Norðurlöndunum sé mun meiri
skilningur á að styrkja þurfi þjón-
ustugreinar til jafns við aðrar at-
vinnugreinar. SVÞ segja að slíkur
vilji sé hjá atvinnulífinu og í
áherslum Samtaka atvinnulífsins
sé lögð áhersla á stuðning við ný-
sköpun í þjónustugreinum til jafns
við aðrar greinar. -hh
MIÐVIKUDAGUR 18. MAÍ 2005 MARKAÐURINN22
F Y R S T O G S Í Ð A S T
Íslendingar eru viljugir til að gerast
frumkvöðlar í viðskiptalífinu. Nokk-
ur skortur er á áhættufjármagni og
hærra menntunarstig frumkvöðla
stuðlar að fyrirtækjum sem greiða
hærri laun. Í menntakerfinu þarf að
huga að því sem örvar frumkvöðla-
starfsemi. Einnig þarf að auka hlut
kvenna í hópi frumkvöðla. Hafliði
Helgason kynnti sér umhverfi
frumkvöðlastarfsemi.
Undanfarin þrjú ár hafa Íslendingar tekið þátt í svo-
kallaðri GEM-rannsókn á umfangi og umhverfi
frumkvöðlastarfsemi. Þetta er alþjóðleg stöðluð
rannsókn sem gerir þjóðum kleift að
bera saman stöðuna í samanburði við
aðrar þjóðir.
Frumkvöðlastarf hefur afar mikla
þýðingu fyrir framtíðarefnahag þjóðar-
innar. Þannig eru mörg öflug fyrirtæki
í eigu Íslendinga ávöxtur frumkvöðla-
starfs fyrri ára. Nefna má fyrirtæki eins og Össur,
Bakkavör og Marel, og útrás banka og verslunar-
fyrirtækja telst einnig til frumkvöðlastarfsemi.
Í EFSTA FLOKKI HÁLAUNAÞJÓÐA
Frumkvöðlar eru ekki bara þeir sem stofna fyrir-
tæki á nýjum sviðum viðskiptalífsins, heldur allir
þeir sem stíga það skref að byggja upp ný fyrirtæki.
Frumkvöðlar eru því ekki bara í einum geira at-
vinnulífsins, heldur er þá að finna víða í fjölbreyttri
flóru fyrirtækja.
Rögnvaldur Sæmundsson, lektor við viðskipta-
deild Háskólans í Reykjavík, hefur borið hitann og
þungann af íslenska hlutanum af GEM-rannsókn-
inni. Við kynningu skýrslunnar í ár sagði hann að í
heild megi telja að umfang, einkenni og umhverfi
frumkvöðlastarfsemi hefði verið nokkuð stöðugt
undanfarin þrjú ár.
Skýrslan í ár sýnir ekki miklar breytingar frá
fyrri árum. Helstu breytingarnar eru að vonir um
fjölgun starfsmanna í frumkvöðlastarfsemi hafa
minnkað frá árinu 2002, en þá voru þær mjög mikl-
ar. Sú þróun sem er kannski helsta áhyggjuefnið í
skýrslunni er að framtaksfjármagn hefur minnkað
ár frá ári. Frumkvöðlum gengur því verr að fá
áhættufjármagn til starfsemi sinnar.
Þótt samanburðurinn við fyrri ár sé gagnlegur, er
saga þessara rannsókna hér á landi stutt og ekki
hægt að draga víðtækar ályktanir af þróun innan-
lands. Hins vegar er forvitnilegt að skoða saman-
burðinn við önnur lönd. Þegar það er gert kemur í
ljós að umfang frumkvöðlastarfsemi hér á landi er
mikið. Ísland telst til hátekjulanda og meðaltal
þeirra sem stunda fumkvöðlastarf í hátekjulöndum
er tæplega sjö prósent. Hér er þetta hlutfall 13,6
prósent eða nær tvöfalt miðað við lönd þar sem tekj-
ur á mann eru sambærilegar. Hlutfallið hér er sam-
bærilegt við lönd eins og Bandaríkin, Kanada og
Ástralíu.
KONUR ÞURFA AÐ SÆKJA Á
Íslenskir frumkvöðlar eru metnaðarfullir og gera
sér miklar vonir um ávinning af starfsemi sinni. Um
60 prósent þeirra sem undirbúa nýja viðskiptastarf-
semi gera ráð fyrir því að fá fjárframlag sitt að
minnsta kosti fimmfalt til baka.
Jarðvegur fyrir frumkvöðlastarfsemi er að
flestu leyti góður þegar við berum okkur saman við
önnur lönd. Betur má samt ef duga skal og veikleik-
ar eru fyrir hendi. Þannig eru karlmenn tvöfalt
fleiri en konur í hópi frumkvöðla hér á landi og
brýnt að konur nýti í auknum mæli tækifæri sem
felast í frumkvöðlastarfsemi.
Hlutfall háskólamenntaðra í hópi
frumkvöðla hér á landi er helmingi
lægra hér en að meðaltali í hátekju-
löndum. Það bendir til þess að upp-
bygging þekkingariðnaðar sé skemm-
ra á veg komin hér á landi en í öðrum
hátekjulöndum. Guðfinna Bjarnadóttir, rektor Há-
skólans í Reykjavík, bendir á að almennar hug-
myndir um menntunarstig þjóðarinnar stangist á
við veruleikann. Við getum enn á okkur blómum
bætt á því sviði og mikilvægt að auka hlut háskóla-
menntaðra í frumkvöðlahópnum því sterkt sam-
band er á milli menntunar og launa. Almennt
menntunarstig er eitt og þekking sem nýtist við
frumkvöðlastarf er annað. Höfundar íslensku
skýrslunnar benda á að gera þurfi samræmt átak
til að byggja upp árangursríka frumkvöðlamennt-
un í skólakerfinu í heild.
UPPELDI ÁHÆTTUFJÁRMAGNS
Frumkvöðlaandinn er að sönnu reiðubúinn, en
stærsti veikleiki frumkvöðlastarfsemi hér á landi er
skortur á áhættufjármagni. Í skýrslunni er bent á að
ekki sé nóg að auka fjármagnið eitt og sér, heldur
þurfi einnig að byggja upp þekkingu og reynslu af
áhættufjárfestingum.
Sérstök úttekt var gerð á möguleikum til að auka
áhættufjármagn og nýta það sem best í skýrslu sem
Rögnvaldur vann ásamt fleirum í fyrra. Þar er bent
á að hægt sé að byggja upp sérhæfða sjóði í frum-
kvöðlafjárfestingar sem njóti hagstæðra kjara hjá
ríkinu, en séu í einkaeigu og krafa gerð um eigið
framlag. Slíkir sjóðir hafa starfað í Bandaríkjunum
í hálfa öld með góðum árangri. Að mati skýrsluhöf-
unda geta stjórnvöld eflt frumkvöðlastarfsemi með
slíkri lausn, auk þess sem uppbygging menntakerf-
is sem eflir frumkvöðlastarf er á þeirra könnu.
M Á L I Ð E R
Frumkvöðla-
starfsemi
Hvað er frumkvöðlastarfsemi?
Í GEM rannsókninni er frum-
kvöðlastarfsemi skilgreind sem
sérhver tilraun til þess að hefja
sjálfstæða viðskiptastarfsemi,
t.d. með stofnun fyrirtækis.
Þannig teljast þeir einstakling-
ar stunda frumkvöðlastarfsemi
sem undirbúa stofnun fyrirtæk-
is eða hafa ný-
lega stofnað
fyrirtæki.
Hvað einkennir
frumkvöðla?
Rannsakendur
hafa lengi leitað
að persónuein-
kunnum sem ein-
kenna þá ein-
staklinga sem
stunda frum-
kvöðlastarfsemi
en án árangurs.
Of beinist at-
hyglin að þeim
einstaklingum
sem mest fer
fyrir og persónu-
einkenni þeirra
gerð að einkunn-
um hins dæmi-
gerða frumkvöð-
uls. Raunin er
hins vegar sú að
margir vinna ár-
angursríkt frum-
kvöðlastarf án
þess að mikið beri á því. Því má
segja að það sem einkennir
frumkvöðla er það sem þeir
gera, þ.e. að hrinda í fram-
kvæmd nýrri viðskiptastarf-
semi.
Hvaða máli skiptir frumkvöðla-
starfsemi fyrir samfélag?
Hún skiptir miklu máli því
frumkvöðlastarfsemi er eitt
mikilvægasta hreyfiafl efna-
hagslífsins. Ný fyrirtæki eru
mikilvægur vettvangur nýsköp-
unar og breytinga í efnahags-
lífinu auk þess sem þau hafa
veigamikil áhrif á atvinnu-
sköpun.
Hvernig standa Íslendingar sig í
frumkvöðlastarfsemi?
Nokkuð vel. Íslendingar stunda
mikla frumkvöðlastarfsemi í
samanburði við aðrar þjóðir og
eru gjarnan metnaðarfullir
fyrir hönd sinna fyrirtækja. Við
vitum hins vegar ekki hvort
þeir ná betri eða verri árangri í
frumkvöðlastarfsemi en aðrar
þjóðir.
Hvað getum við gert betur í
frumkvöðlastarfsemi?
Í augnablikinu er þrennt sem
við getum bætt og þurfum að
bæta. Við getum bætt aðgang
að fjármagni, sérstaklega fyrir
fyrirtæki sem eru mjög ný-
skapandi. Við getum eflt frum-
kvöðlastarfsemi meðal kvenna
og við getum aukið frumkvöðla-
starfsemi háskólamenntaðra.
Hvernig förum við að því?
Það eru ýmsar leiðir til þess að
bæta aðgang að fjármagni fyrir
nýskapandi fyrirtæki sem not-
aðar hafa verið með góðum ár-
angri erlendis. Það er í raun og
veru mjög auðvelt að leysa ef
viljinn er fyrir hendi hjá stjórn-
völdum. Að efla frumkvöðla-
starfsemi meðal kvenna getur
tekið lengri tíma. Þar þarf að
eyða hindrunum sem konur
mæta í umhverfinu, t.d. í bönk-
um, og breyta viðhorfum kven-
na til frumkvöðla-
starfsemi. Hægt
er að ná árangri á
báðum sviðum
með öflugri frum-
kvöðlamenntun á
grunn- og fram-
haldsskólastigi.
Hvað varðar
frumkvöðlastarf-
semi háskóla-
menntaðra þá
virðist vandamálið
fyrst og fremst
snúast um skort á
háskólamenntuðu
fólki. Á Íslandi þá
er fólk með meiri
menntun líklegra
að stunda frum-
kvöðlastarfsemi
en fólk með minni
menntun og hlut-
fall háskólamennt-
aðra á vinnumark-
aði er lægra en
gerist í saman-
burðarlöndum.
Hvaða leiðir eru bestar til þess
að laða fjárfesta að frumkvöðla-
starfsemi?
Ég held að aukin reynsla og
þekking fjárfesta á frum-
kvöðlastarsemi sé besta leiðin
til þess að laða þá að fjárfest-
ingum í frumkvöðlastarfsemi.
Svonefndir framtaksfjárfestar
sem sérhæfa sig í fjárfesting-
um í ungum og vaxandi fyrir-
tækjum leggja ekki bara fjár-
magn til fyrirtækjanna heldur
hjálpa þeim á ýmsa aðra vegu
líka. Þannig geta þeir haft mikil
áhrif á það hvort fyrirtækin nái
árangri eða ekki. Fjárfestar á
Íslandi hafa, í samanburði við
aðrar þjóðir, ekki mikla reynslu
af fjárfestingum í nýskapandi
frumkvöðlafyrirtækjum og
mjög fáir sérhæfa sig í þessum
fjárfestingum. Aðrar þjóðir
hafa byggt upp þessa reynslu á
löngum tíma og við erum rétt
að byrja.
Hvernig sérðu framtíð frum-
kvöðlastarfsemi hér á landi?
Ég held að hún sé að mörgu
leyti björt. Fólk á Íslandi hefur
viljann til þess að sækja sér
menntun og hefur viljann og
kjarkinn til þess að stofna til
nýrrar viðskiptastarfsemi. Þau
vandamál sem við eigum við að
etja eru í raun sáraeinföld í
samanburði við vandamál
margra annarra þjóða, en þau
tengjast oft almennu áhuga-
leysi. Vandamálin okkar leysast
þó ekki af sjálfu sér þannig að
ef við viljum nýta þann kraft
sem býr með þjóðinni þá verð-
um við að taka til hendinni.
Frumkvæði stjórnvalda er
mikilvægt til þess að koma
okkur af stað í rétta átt.
Viljinn og kjarkur-
inn fyrir hendi
T Ö L V U P Ó S T U R I N N
Til Rögnvaldar J.
Sæmundsssonar
lektors við
Háskólann í Reykjavik
Þjónusta einnig nýsköpun
Meira fé og meiri menntun
STJÓRNVÖLD OG FRUMKVÖÐLAR Halldór Ásgrímsson ávarpaði fundarmenn þegar GEM-skýrsla um frumkvöðlastarf á Íslandi var kynnt.
Í henni er að finna tillögur til stjórnvalda sem eru fallnar til þess að örva frumkvöðlastarf í atvinnulífinu.
Íslenskir frumkvöðlar eru metnaðarfullir og gera sér miklar vonir um ávinning
af starfsemi sinni. Um 60 prósent þeirra sem undirbúa nýja viðskiptastarfsemi
gera ráð fyrir því að fá fjárframlag sitt að minnsta kosti fimmfalt til baka.