Fréttablaðið - 27.05.2005, Blaðsíða 24

Þótt enginn viti nákvæmlega
hve margir hafa látist í átökun-
um í Darfur í vesturhluta Súd-
ans er vitað að 2,6 milljónir eiga
um sárt að binda og þurfa nauð-
synlega aðstoð.
Þorp hafa verið brennd, upp-
skera eyðilögð, karlar myrtir,
konum nauðgað og börn numin á
brott.
1,9 milljónir manna hafa
hrakist frá heimilum sínum inn-
an landamæra Súdans. Aðrir eru
enn á heimaslóðum en eru
hindraðir í að yrkja jarðir sínar
og missa því lífsviðurværi sitt.
Ef matarsendingar berast ekki
innan skamms mun þetta folk
flosna upp og leita í flótta-
mannabúðir sem nú þegar eru
troðfullar.
Um skeið voru glæpir gegn
almenningi í Darfur ekki á for-
síðum blaða. En nú hafa glæp-
irnir verið forsíðuefni í heilt ár.
Það er ekki aðeins við Súdan að
sakast heldur allan heiminn, að
það þurfti umfangsmikla fjöl-
miðlaumfjöllun til að gripið yrði
til aðgerða. Enn þann dag í dag
fá þeir sem eru að reyna að
leysa kreppuna í Darfur ekki
þann stuðning sem þeir þurfa.
Samtök okkar beggja hafa
tekið höndum saman til að
hindra frekari þjáningar. Sam-
einuðu Þjóðirnar eru í farar-
broddi í að koma fórnarlömbum
til hjálpar og binda enda á að
viðbjóðslegir glæpir séu
framdir refsingarlaust. Afríku-
sambandið hefur tekið foryst-
una í að tryggja öryggi íbúanna
og í að reyna að blása nýju lífi í
samningaviðræður sem eru for-
senda varanlegs friðar. Þær
eiga að hefjast tíunda júní í
Abuja í Nígeríu.
Undanfarna mánuði hefur
komist á jafnvægi og spurst
hefur um færri meiri háttar
glæpi en áður. Umfangsmikil
neyðaraðstoð á vegum Samein-
uðu Þjóðanna er á leiðinni en tíu
þúsund hjálparstarfsmenn
(aðallega Súdanbúar) munu sjá
1,8 milljónum manna fyrir mat,
vatni, húsaskjóli og öðrum lífs-
nauðsynjum. Á þeim svæðum
þar sem þeirra nýtur við hafa
hermenn Afríkusambandsins
drýgt hetjudáðir og hreinlega
skipt sköpum. Íbúarnir eru ekki
jafn berskjaldaðir og áður fyrir
ránárásum, margir hafa snúið
heim í þorpin sín og dregið
hefur úr árásum.
Ástandið er því án efa betra
á sumum svæðum en fyrir ári
síðan en aðgangur er takmark-
aður. Árásir á hjálparstarfs-
menn færast í aukana og
óöryggi er óviðunandi. Hundruð
þúsunda stríðshrjáðra fá enn
ekki nauðsynlega hjálp og sveit-
ir Afríkusambandsins eru of fá-
liðaðar til að geta beitt sér á öllu
þessu stóra landsvæði. Hjálpar-
starfsmenn þurfa oft að sæta
harðræði af hálfu héraðshöfð-
ingja, á þá hefur verið ráðist,
þeim rænt eða hótað með
ofbeldi. Starfsfólk óháðra hjálp-
arsamtaka hefur átt í vaxandi
erfiðleikum með að fá vega-
bréfsáritanir. Flutningabifreið-
um hefur verið rænt, oft af upp-
reisnarmönnum. Fyrr í þessum
mánuði voru tveir bifreiðastjór-
ar Matvælastofnunarinnar
myrtir í tveimur árásum. Af
þessum sökum berst aðstoð oft
ekki þeim sem mest þurfa á
henni að halda.
Enn skortir á viðbrögð al-
þjóðasamfélagsins með alvar-
legum afleiðingum: enn vantar
350 milljóna dala neyðaraðstoð
(um 23 milljarða króna) til að
þrjár milljónir manna lifi út árið
og fleiri hermenn, lögreglu-
menn, flugvélar og fleiri flutn-
ingatæki, þjálfun og birgðir
þarf til að Afríkusambandið geti
verndað íbúa stórs hluta Darfur.
Í mörgum auðugustu ríkjum
heims hafa verið háværar radd-
ir jafnt í fjölmiðlum sem af
hálfu almennings um að grípa
verði í taumana og stöðva
ofbeldisverkin í Darfur. Við
höfum í sameiningu kallað sam-
an ráðstefnu ríkja sem veita að-
stoð í Addis Ababa. Með því fær
heimurinn tækifæri til þess að
fylkja liði með þeim Afríku-
búum sem eru á staðnum og
vilja skakka leikinn og veita
þeim raunhæfa aðstoð. Á þessari
ráðstefnu verður haldið áfram
starfi ráðstefnu sem haldin var í
Osló í síðasta mánuði en þar
voru gefin fyrirheit um 4.5 millj-
arða dala aðstoð (nærri 300
milljarðar íslenskra króna) við
Súdan, aðallega til að styrkja
friðarsamninga sem loks náðust
á milli norðurs og suðurs eftir
tuttugu og eins árs borgarastríð.
Raunar er það svo að Darfur
verður einungis komið til bjarg-
ar ef friður ríkir í öðrum hlutum
Súdan og nýja þjóðarsáttar-
stjórnin, sem tekur við völdum í
júlí, beinir Súdan inn á braut
þar sem öllum þegnum er gert
jafn hátt undir höfði. Af þessum
sökum mun tíu þúsund manna
friðargæsluliðið sem Samein-
uðu þjóðirnar senda nú til
suðurhéraðanna stuðla að friði í
öllu landinu, þar á meðal Darfur.
Samt er aðgerða þörf í
Darfur á þrennum vígstöðvum:
Fjármagna verður mannúðar-
aðstoð að fullu og tryggja ör-
uggan aðgang hjálparstarfs-
manna, jafnt þeirra sem vinna
hjá alþjóðlegum stofnunum og
þeirra sem vinna hjá frjálsum
félagasamtökum.
Fjölga verður í sveitum
Afríkusambandsins án tafar og
auka skipulags- og fjárhags-
aðstoð til þess að þær geti tryggt
öryggi um allt Darfur-hérað,
þannig að íbúar geti snúið aftur
til síns heima og hafið að yrkja
land sitt að nýju. Afríkuríki sem
lofað hafa hersveitum verða að
standa við heit sín nú þegar og
veitendur aðstoðar að útvega
flutningatæki til að koma henni
á staðinn. Bæði ríkisstjórn og
uppreisnarmönnum ber að hafa
fulla stjórn bæði á hersveitum
sínum og hliðhollum vígasveit-
um og tryggja að allir virði
vopnahlé og mannúðarlög.
Deilendur verða svo að komast
að pólitísku samkomulagi með
traustum tryggingum fyrir var-
anlegum friði. Afríkusambandið
og alþjóðasamfélagið í heild
bæði geta og verða að koma til
hjálpar. En um síðir munu ein-
göngu Súdanbúar sjálfir geta
tryggt að friður ríki.
Höfundar eru annars vegar fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu Þjóðanna og
hins vegar talsmaður Afríkusambandsins.
27. maí 2005 FÖSTUDAGUR24
Fri›artækifæri í Darfur
Höfðabakka 1 - sími 587 50 70
ALLT Á
GRILLIÐ!!
Grillspjót-Grillspjót-Grillspjót
Smjörkrydduð lúðusteik...................1.690,-
Hlýrasteik með hvítlauk og piparblöndu
........................................................ 1.290,-
Túnfisksteik fersk og flott.............. 1.990,-
Blálanga picante............................ 1.290,-
Risarækjurnar
vinsælu með skel
HUMAR
eigum allar stærðir.
Málefni eldri borgara hafa all-
mikið í umræðunni verið að
undanförnu og er það vel. Eins
og hjá öðrum þjóðfélagsþegnum
skipta kjör sem og aðstæður
aðrar eðlilega höfuðmáli. Eins og
hjá öðrum hópum samfélagsins
er umtalsverður kjaramunur hjá
eldri borgurum og því er það að
vonum að samtök eldri borgara
hafi beitt sér fyrir úrbótum á
kjörum þeirra er lakasta hafa af-
komuna. Því miður er þar um all-
stóran hóp að ræða sem býr við
slík lágmarkskjör að ekki er
unandi í þessu okkar annars auð-
uga samfélagi, þessu því miður
auðdýrkandi samfélagi í æ ríkari
mæli. Auðdýrkun einstakra leið-
ir af sér sinnuleysi um hag
þeirra bágast settu. Því er opin-
skárri umræðu um málefni eldri
borgara fagnað, því þar hafa ein-
faldar staðreyndir verið fram í
dagsljós dregnar. Landsþing
eldri borgara sem haldið var
fyrir skömmu ályktaði um kjara-
málin og opnaði þar ýmsar leiðir
fyrir ríkisvaldið til að mæta sem
bezt einmitt þeim sem við erfið-
asta afkomu búa. Í ágætri grein
Karls Gústafs Ásgrímssonar
form. FEB Kópavogi var sam-
þykktin birt í heild sinni og skal
ekki endurtekið hér. Þeim mun
betur mun stjórnvöldum gjörð
grein fyrir þessum tillögum og
engu öðru trúað en þau sjái sinn
sóma helztan í því að mæta þeim
með fyllstu sanngirni. Ríkisvald-
ið hefur enda nú á síðustu mán-
uðum gjört samninga við sitt
starfsfólk og þar hefur verið vel
að verki staðið, enda sú gjörð
annars ekki hlotið slíkt samþykki
launþega sem raun varð á. Þar
var aðalsmerkið það að hækka
mest hin lægstu laun og er það
fagnaðarefni þeim sem vilja
aukinn jöfnuð í launakjörum
öllum. Við höfum af því staðfest-
ar fregnir að lægstu laun hafi nú
þegar verið hækkuð um rúm
11% og er svo sem áreiðanlega
engin ofrausn þar fólgin. Við
höfum einnig sannfrétt að frá og
með 1. maí 2006 skuli enginn
launþegi innan BHM vera undir
200 þús. kr. á mánuði og er held-
ur engin ofrausn, enda trúum við
því að vel sé fyrir unnið þó
samanburður við svimháar
launatölur forstjóranna svo víða
séu þarna í ljósárafjarlægð og
raunar hvergi nærri sama sann-
færing um að fyrir sé starfsleg
innistæða. En aðalatriðið nú er
að þetta sama ríkisvald komi nú
að samninga-borði við eldri borg-
ara með sama góða hugarfarinu
að bæta mest hag þeirra lakast
settu. Það er sannfæring okkar
og fyrir henni vissa, að þjóðin í
heild vill að vel sé við það fólk
gjört sem lokið hefir löngum og
erfiðum vinnudegi og hefir átt
svo ríkan þátt í að byggja upp
það auðuga þjóðfélag sem er
staðreynd í dag. Þar vantar að-
eins að jafna kjörin þannig að
enginn þurfi að búa við skort
eins og alltof margir búa við í
dag af eldra fólki. Því skal ekki
öðru trúað en nú hristi menn af
sér slenið, því viljaleysi getur
það ekki verið og gjöri ekki síður
við eldri borgara í hækkun
lægstu launa, en sjálfsagt þótti
hjá starfsfólki þessara sömu
stjórnvalda.
Verður er verkamaður laun-
anna var eitt sinn réttilega sagt,
ætti það ekki einnig að gilda um
eftirlaun þeirra sem stóðu svo
vel sína lífsvakt með sönnum
sóma?
Höfundur er varaformaður Félags
eldri borgara í Reykjavík.
KOFI A. ANNAN ALPHA OUMAR
KONARE
UMRÆÐAN
DARFUR Í SÚDAN
fijó›in vill bætt kjör eldri borgara
Ver›ur er verkama›ur laun-
anna var eitt sinn réttilega
sagt, ætti fla› ekki einnig a›
gilda um eftirlaun fleirra sem
stó›u svo vel sína lífsvakt me›
sönnum sóma?
HELGI SELJAN
UMRÆÐAN
KJÖR ALDRAÐRA
Fram að 18 ára aldri fara foreldrar
að jafnaði með forsjá hvers
einstaklings og ráða því mjög miklu
um hagi barnsins. Misjafnt er
hvernig forsjá er háttað, stundum
hefur móðir ein forsjá, yfirleitt er
hún sameiginleg og einstöku sinn-
um hefur faðir forsjána. Þegar að-
staðan er sú að foreldrar búa ekki
saman þarf að ákvarða hvar barn
skal búa að jafnaði. Þetta þýðir að
það foreldri sem barn býr ekki að
jafnaði hjá öðlast rétt og skyldu til
að umgangast barnið sitt, óháð því
hvernig forsjá er annars háttað. Al-
mennt er talið að það sé mikilvægt
fyrir þroska barns að kynnast
báðum foreldrum. Í undantekning-
artilvikum getur það hins vegar
verið andstætt þörfum og högum
barnsins. Um þetta er oft deilt í um-
gengnismálum en sýslumannsemb-
ættin og dómsmálaráðuneytið hafa
þau aðallega á sinni könnu. Við
skoðun á þeim málum sem þessi
embætti hafa þurft að glíma við er
ljóst að þau eru oft óskemmtileg.
Sárindi og illdeilur foreldra í garð
hvors annars bitna á þeim sem síst
skyldi; börnunum. Þannig hefur það
komið fyrir að foreldri, venjulega
faðir, hefur ekki séð barnið sitt í
mörg ár. Hvernig stendur á þessu?
Við hvaða aðstæður getur það verið
réttlætanlegt að útiloka annað for-
eldrið úr lífi barnsins? Hvert á hlut-
verk ríkisins að vera í þessum mál-
um? Að einhverju marki er reynt að
svara spurningum af þessum toga í
nýlegri lokaskýrslu forsjárnefndar
sem dómsmálaráðherra skipaði árið
1997. Það er kannski dæmigert
fyrir hraða stjórnsýslunnar í þess-
um málum að það tók nefndina sam-
tals átta ár að taka saman þetta 32
blaðsíðna kver. Skýrslan er um
sumt prýðileg og geta allir verið
sammála um að meginreglan við
skilnað skuli vera sú að foreldrar
hafi sameiginlega forsjá. Hins veg-
ar þegar kemur að umgengnismál-
um fatast skýrsluhöfundum flugið.
Það er t.d. klifað á því að umgengni-
stálmun sé óásættanleg og að við
því skuli bregðast með því að frysta
meðlagsgreiðslur til rétthafa og
fella niður barnabætur. Hugmyndin
er sem sagt að auka við þvingunar-
úrræðin í málaflokknum en hvergi í
skýrslunni er það þó skilgreint hvað
sé umgengnistálmun. Mikilvægt
hefði verið að taka þetta skýrlega
fram ef tengja á við það mörg rétt-
aráhrif. Reyndin er nefnilega sú að
samkvæmt gildandi lögum getur
það orkað tvímælis hvenær foreldri
tálmar umgengni. Einnig verður að
gæta varúðar að bæta við nýjum
þvingunarúrræðum í jafn við-
kvæmum málum og þessum. Ólík-
legt er að það sé best fyrir börnin.
Aukin harka af hálfu ríkisins gæti
sett deilur foreldra í enn harðari
hnút en áður. Að mínu mati er það
lykilatriði að einfalda málsmeðferð-
ina, stytta kærufresti, að rannsókn
mála sé ekki tvístrað milli tveggja
eða fleiri opinberra embætta og að
stjórnvöld leggi sig í framkróka við
að foreldrar talist við og nái sátt um
barnið. Í yfirgnæfandi meirihluta
tilvika myndi það verða barninu
fyrir bestu. ■
Er rétt a› flvinga
fram umgengni?
HELGI ÁSS GRÉTARSSON
LAGANEMI
UMRÆÐAN
FORSJÁRMÁL