Atuagagdliutit - 07.01.1997, Page 18

18
Nr. 01 • 1997

GRØNLANDSPOSTEN
Atoqatigiinnikkut
kræfti
lisartakkanik naartunaveer-
saateqanngikkallarmat angu-
tit arnap utsuanut anisuun-
nginnissartik mianersuutigi-
sarpaat. Piffissaagallartillu-
gu usuup amuneratigut ima-
luunniit usuup pooqarnennik-
kul.
Ullumikkut utsunnut ani-
suuinnarsinnaapput. Taman-
na amat ilumikkut kræfteqa-
lertamerannut peqqutaasin-
naanngila? Nakorsat eqqar-
saatigisanngilaat? R.A.
Amap ilumigut kræfteqaler-
samera angutip usuanut at-
tuumassuteqarpoq. Angutit
ilagisartakkat amerliartortillu-
git aamma niviarsissap qaqu-
gukkut atoqateqalertarnera
taamak nappaateqalersinnaa-
nermut navianartorsiortitsi-
voq. Amat mattuttut taamak
kræfteqalersanngillat; amalli
atortittartut akomanni takus-
saaqaaq.
Anisoorli kræfteqalersitsi-
sanngilaq, usuulli ipiitsuune-
ra. Tuniluussinnaasut ataa-
siakkaat aamma misissorne-
qalerput, soorlu kondylom-it
(kinguaassiutitigut unngut).
Naak iisartakkat naartu-
naveersaatit atorneqaleralu-
artut taamatut kræfteqaler-
sartut ikiliartorput. Peqqutaa-
sinnaavoq ilisamaatit malugi-
aarlugit kræftinnguutinngin-
nerini pinngitsoortinneqartar-
nerat.
Kræft af samleje
Før p-pilleme passede mænd
på, at der ikke kom sæd i kvin-
dernes skede. Enten ved, at de
trak sig tilbage i tide eller
ved, at de brugte kondom.
I dag kan de bare lade
sæden gå i skeden. Men kan
det ikke være årsagen til, at
der er kommet så meget
underlivskræft hos kvinder?
Har lægerne ikke tænkt på
det? R.A.
Der er sammenhæng mellem
kræft i livmoderen og man-
dens penis. Risikoen for syg-
dommen stiger med antallet
af mandlige partnere og med,
hvor tidligt i livet pigen be-
gynder at have samleje. Non-
ner får ikke den kræftsform;
men den er særligt hyppig hos
prostituerede.
Der er nu ikke sæden, der
giver kræft, men urenheder
fra penis. Mistanken har sam-
let sig om enkelte af de virus,
der også kan give kondylo-
mer (kønsvorter).
Men trods p-pillemes ind-
førelse er der alligevel sket et
fald i antallet af disse kræft-
tilfælde. Det kan dog skyldes,
at de forebyggende under-
søgelser afslører forstadierne,
inden de når at udvikle sig til
kræft.
Pujortartanngitsut
malussariimerupput
Misissuisoqarsimasoq ilisi-
mavara pujortartanngitsut
putsumik najuussuitinneqar-
tartut napparsimalersinnaa-
sut toqqutigalugulu upper-
narsineqarsimasoq. Pingaar-
tumik kræft aamma taqqat
milittoorneri. Eqqumiigaa-
rali, pujortartunummi naleq-
qiullutik putsumik najuussui-
nikinnerussapput. K.K.
Soorlumi pujortartanngitsut
putsumut malussajanerusut.
Pujortartartut ukiut ingerlane-
rini akiuussutissaqalersarput,
tupamilli peqquteqarlutik
ROYAL GREENLAND A/S
QæisSililflBRMNP
' 'ViV
Automatikmekanikerimik/
Industrielektrikerimilluunniit
ROYAL GREENLAND Sisimiut
aamma ROYAL GREENLAND
Nuuk piaamerpaamik sulilersus-
sanik automatikmekanikerinik
imaluunniit industrielektrikeri-
nik ilinniarsimasunik pissarsior-
put.
Suliffeqarfissuup Kalaallit Nu-
naanni fabrikkii immikkoortunut
sisamanut agguarsimapput, RO-
YAL GREENLAND Sisimiut Si-
simiuniittoq, ROYAL GREEN-
LAND Nuuk Nuummiittoq Qeq-
qata Immikkoortuanut atasuullu-
tik, immikkoortoqarfiup allaffia
Sisimiuniittuulluni.
Pingaamemsumik suliassat tas-
saassapput kiffartuussinermik
aserfallatsaaliinermillu suliassat,
naatsorsuutigineqarlunilu suli-
lersussaq fabrikkit ingerlanneri-
sa misissomnissaannut/annertu-
samissaannut peqataassasoq.
Naatsorsuutigaarput:
- atortunik/anlæg-inik nutaali-
aalluinnartunik passussiner-
mik aserfallatsaaliinermillu
misilittagaqartutit, pitsaass-
aqaaq aalisamerup/inuussutis-
salerinerup iluani
- atortunik Siemens PLC-nik
ilisimasaqartutit
- uuttortaatinik elektroniskiusu-
nik (Marel, Scanvægt) ajoqu-
taannik ujarlernermik/iluar-
saassinermik misilittagaqaruit
iluaqutaassaaq
- akisussaassuseqartutit pitsaas-
sutsinillu ilisimaarinnillutit
- nikerartumik/taarseraattumik
sulisarnissamut piumassuse-
qartutit
<$fc>
«Y WfOMIWNt 10 PQfl 1)4 NOVAL CMMflH COLMI
Royal Greenland'
- suleqatikkuminartuusutit/piu-
massuseqartuusutit.
Neqeroorutigaavut:
- ulloq ulapaarfiusoq pissangan-
artorlu suliffeqarfissuarmi nu-
nani tamalaani ingerlataqartu-
mi, ullut marluk assigiinngi-
saannarlutik
- akissarsiaqameq atorfeqamer-
milu atugassaqartinneqarneq
ilinniagaqarsimaneq suliati-
gullu piginnaaneqarneq naa-
pertorlugit
- inissaqartinneqarneq, Kalaallit
Nunaanni Namminersornerul-
lutik Oqartussat illuutaanni
malittarisassat atuuttut malillu-
git ineqamermut il.il. akiliiffi-
gineqartartussamik.
Atorfik atugassarititallu pillugit
erseqqinnerusumik paasissutis-
sat pissarsiarineqarsinnaapput
Sisimiuni maskinmester Benny
Pedersen-imut, tlf. 1 40 88, lokal
270-imut imaluunniit Nuummi
Michael Lemvig-imut, tlf.
2 10 85, lokal 225-imut saaffi-
ginnilluni.
Allakkatigut qinnuteqaat ilinnia-
gaqarsimanermut pappiaqqat
nuutinneqamerannik sulisitsisul-
lu oqaaseqaatigisinnaasaanik i-
malik kingusinnerpaamik 15. ja-
nuar 1997 timmisartukkut uu-
nga nassiunneqassaaq:
ROYAL GREENLAND
Seafood Greenland
Allattoqarfik
Postbox 839
3900 Nuuk
Royal Greenland A/S-ip aalisamerup, tunisassiomerup kalaallillu tunisassiaasa pitsaasut nunarsuarmi tunini-
ameqamerisa iluanni inunnilc 3.000-it missaanniittunik sulisoqarpoq. Suliffeqarfissuaq ullumikkut 6-inik kili-
saataateqarpoq nunatsinnilu 16-inik nutaaliaasunik suliffissuaateqarluni, aammalu Danmarkimi Tysklandimilu
suliffussuaateqarluni kiisalu Danmarkimi eqalunnik tukertitsiviuteqarluni nunanilu makkunani immikkoortor-
taqarfeqarluni: Tuluit Nunaat, Frankrig, Italien, USA aamma Japan.
nappaateqalersinaanerannut
akiuussutissaanngilluinnarlu-
ni.
USA-ginnarmi ukiumut
30.000 aamma 60.000-it a-
kornanni uummamminnik
napparsimallutik toqusoqar-
tarpoq, pujortartanngitsut pu-
tsumik najuussuitinnerannit
kinguneqartut. Putsumik
najuussuitinneqarnermikkut
toqqutaasartut pingajoraat,
pitsaaliorneqarsinnaavoq -
pujortartameq imigassamillu
atornerluinermit taamaallaat
qaangerneqarsimalluni.
Passivrygere mere
følsomme
Jeg ved, at der findes flere
undersøgelser, der beviser, at
passiv-rygere kan blive syge
og dø af at indånde andres
røg. De får især kræft og åre-
forkalkning med blodprop-
per. Men det forekommer mig
underligt, for det må da være
ret lidt røg, de får i forhold til
rygerne selv. K.K.
Det ser ud til, at ikke-rygere
er mere følsomme over for
røgen. Rygerne har gennem
årene udviklet en vis mod-
standskraft, der dog langt fra
er nok til at beskytte dem mod
tobakssygdomme.
Alene i USA får årligt mel-
lem 30.000 og 60.000 menne-
sker af hjertekarsygdomme
forårsaget af passiv rygning.
Passiv rygning er den tredjes-
tørste årsag til dødsfald, som
kan forebygges - kun
overgået af aktiv rygning og
alkoholmisbrug.
Siniffimmi aallerneq
Utoqqaliarsaalemera peqqu-
tigalugu sinikkaangama aal-
lertalerpunga. Sooruna unnu-
akkut ingasannerusartoq?
Pifftssap ingerlanerani ajor-
tinnerussava? Arnaq
Siniffiup kissamera peqqu-
taasinnaavoq. Sinitsilluni qi-
pimmut poortuulluartoqartar-
poq, taamaattumik timip kis-
sarneq aniatilluarsinnaan-
ngilaa, makissimatilluni taa-
maattarani, atisat ilanngalaa-
ginnameqarsinnaammata.
Allertarneq ingasatsissin-
naavoq; aammali taamaagin-
narsinnaalluni annikillisin-
naalluniluunniit. Susoqarsin-
naanera tamatigut ilimanar-
poq; iluaalliornaqaat, hor-
mon-inilli saniatigut pissarsi-
sameq aallemaveersaataasin-
naavoq.
Hedeture i sengen
Jeg er så småt begyndt at få
hedeture på grund af over-
gangsalderen. Hvorfor er det
værst om natten? Vil det blive
værre med tiden ? Kvinde.
Det skyldes antagelig senge-
varmen. Man ligger i søvne
godt puttet under dynen, og så
kan kroppen ikke så let slippe
af med varmen, som når man
er oppe og kan lette på tøjet.
Hedeturene kan tiltage;
men de kan også blive ståen-
de på samme niveau eller
aftage. Alt er muligt; men er
de slemme, kan de forhindres
med hormontilskud.
Meeqqat angerlarsimaffiat Uulinermiut, Nuuk
Pisortaq
Plsortatut atorfik inuttassarsi-
orneqarpoq 1. marts 1997
aallamerfigalugu, imaluunniit
isumaqatigiinnikkut. Uuliner-
miut ulloq unnuarlu angerlar-
simaffiuvoq Namminersor-
nerullutik Oqartussat Isuma-
ginninnermut Suliffeqarner-
mullu Pisortaqarfianit inger-
lanneqartoq. Meeqqanut
inuusuttuaqqanullu 14-inut
angerlarsimaffiuvoq, inissallu
agguarneqarnikuullutik qulit
meeqqanut sisamat inuusut-
tuaqqanut.
Uulinermiut siunertarivaat
meeqqat inuusuttuaqqallu si-
unertalimmik ulluinnarni atu-
gassaqartinneqarnissaat,
toqqissisimasumik kisalu
aalajangersimasunik susas-
saqartinnerisigut, aammat-
taarlu najugaqartut akisus-
saaffinnik tuniorarnerisigut
nammineersinnaaleriartuaar-
nissaat siunertaralugu.
Sulinermut atatillugu inuttullu
piginnaassutsinut piumasa-
qaataasut:
- perorsaasutut ilinniarsima-
nissaq, ilinniaqqissimaneq
kissaatiginarpoq (årskur-
sus)
- oqaloqatikkuminartoq, tati-
ginartoq, akisussaaffeqar-
toq suleqatikkuminartorlu
- sulianik tamakkiisumik isi-
ginnissinnaassuseqarneq,
aalajangersinnaassuseqar-
neq
- sulisuminik ilitsersuisinnaa-
nermik piumassusilik
- meeqqanik perorsarneqar-
nermikkut innarlernikunik
sullissinermik nalunngisalik
- perorsaanerup ineriartor-
nissaanik piginnaasalik na-
lunngisanillu ilitsersuisin-
naasoq
- allaffissornermik nalunngi-
saqarneq
- akisussaaffinnik piginnaas-
sutsinillu agguaasinnaaneq
- EDB-mik atuisinnaaneq
Pisortap aqutsinerminut ata-
tillugu angerlarsimaffiup
ingerlanneqarnera tamaat
akisussaaffigissavaa, ilaatin-
neqarluni aningaasartuutigi-
sassanik piareersaateqartar-
neq, ulluinnarnilu allaffissor-
nerup akisussaaffiginera kii-
salu sulisut allat assigalugit
aalajangersimasumik sulif-
feqarnissaq.
Kalaallit Nunaanni Naalak-
kersuisut kiisalu Perorsaasut
llinniarsimasut Peqatigiiffiat,
PIP, imaluunniit SIK-p isuma-
qatigiissutaat tunngavigalugu
akissarsisitsisoqartassaaq.
Inissaqartitsisoqarpoq malit-
tarisassallu atuuttut tunnga-
vigalugit akiliisoqartussaallu-
ni. Nuunnermut angalaner-
mut aningaasartuutit akiler-
neqartussaapput malittari-
sassat tunngavigalugit.
Atorfik pillugu erseqqinne-
rusumik paasisaqarusukkuit
saaffigisinnaavat pisortaagal-
lartoq Karen Rasmussen tlf.
2 11 41 imaluunniit social-
konsulent Gladys Kreutz-
mann tlf. 2 30 00 lokal 4549.
Qinnuteqaat ilinniarsimasa-
nik paasissutissartalik, siu-
sinnerusukkut maannamullu
suliffigisanik soraarummee-
rutigisimasat uppernarsaa-
taannik ilalik kiisalu oqaase-
qaatit ilanngullugit uunga
nassiunneqassapput:
Namminersornerullutik Oqartussat
Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Pisortaqarfik
Postboks 260.3900 Nuuk
Qinnuteqarfissaq kingulleq: 31. januar 1997