Fréttablaðið - 31.05.2005, Blaðsíða 12

12 31. maí 2005 ÞRIÐJUDAGUR
Afgerandi höfnun Frakka
á stjórnarskrársáttmála
Evrópusambandsins þýðir
að hann tekur aldrei gildi.
Leiðtogar sambandsins
munu nú leita leiða til að
innleiða valin ákvæði til
tæknilegrar uppfærslu á
leikreglum þess.
Höfnun öruggs meirihluta frönsku
þjóðarinnar á stjórnarskrársátt-
mála Evrópusambandsins hefur
valdið pólitískum landskjálfta í
Frakklandi og sambandinu öllu.
Úrslit atkvæðagreiðslunnar – 54,9
prósent á móti og 45 prósent með –
voru niðurlægjandi fyrir Chirac
og mikill skellur fyrir ríkisstjórn
hans. Úrslitin setja líka framtíð
Evrópusamstarfsins í talsvert
uppnám.
„Höfðinginn Aðalríkur stendur
skakkur á skildi sínum,“ skrifar
leiðarahöfundur svissneska blaðs-
ins Neue Zürcher Zeitung um
stöðu Chiracs. „Uppreisn í Galla-
þorpinu! Ástríkur segir nei. Þjóðin
hlýðir ekki leiðtogum sínum leng-
ur,“ segir í leiðaranum. „Rómverj-
ar, Brusselbúar og aðrir fylgjast
stjarfir með og segja: Þessir Gall-
ar eru klikk!“
Chirac átti sjálfur frumkvæði
að því að kalla til þjóðaratkvæða-
greiðslunnar, en að frönskum
stjórnlögum hefði þingleg af-
greiðsla dugað. Fyrst eftir að for-
setinn boðaði atkvæðagreiðsluna
snemma í vor mældist öruggur
meirihluti fyrir samþykkt sátt-
málans, enda var markmið
Chiracs að ljá eigin pólitísku arf-
leifð aukinn ljóma með því að fá
þjóð sína til að lýsa með afgerandi
hætti stuðningi við fyrstu „stjórn-
arskrá Evrópu“ (eins og sáttmál-
inn hefur gjarnan verið nefndur í
pólitískri orðræðu á meginland-
inu).
En svo snerist blaðið við og síð-
ustu vikurnar áður en hinar rúm-
lega 42 milljónir franskra kjós-
enda voru kallaðar að kjörkassan-
um sýndu skoðanakannanir að
nánast kraftaverk þyrfti til að
„jáin“ yrðu fleiri en „neiin“. Þessar
hrakfarir Chiracs minna á þegar
hann boðaði árið 1997 til þingkosn-
inga, skömmu eftir að hann var
fyrst kjörinn forseti, í þeirri trú að
pólitískir samherjar hans kæmu
tvíefldir út úr þeim kosningum.
Kosningarnar fóru hins vegar á
allt annan veg og næstu árin varð
Chirac að sætta sig við að starfa
með vinstristjórn. Ýmsum þykir
það heldur ekki auka hróður
Chiracs að hann skyldi útiloka að
segja af sér jafnvel þótt hans mál-
staður lyti í lægra haldi í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni. Þykir pólitísk
fyrirmynd hans, Charles de
Gaulle, hafa sýnt meiri auðmýkt
fyrir vilja kjósenda er hann sagði
umsvifalaust af sér er hann tapaði
máli sem hann skaut í þjóðar-
atkvæði á sínum tíma, árið 1969.
Reyndar er ósigur fylgjenda
sáttmálans ekki aðeins forsetans
og ríkisstjórnarinnar, heldur for-
ystu Sósíalistaflokksins einnig,
sem stóð með stjórninni í barátt-
unni fyrir samþykkt sáttmálans.
Hollendingar næstir
Jean-Claude Juncker, forsætisráð-
herra Lúxemborgar sem gegnir
formennskunni í ESB þetta miss-
erið, og Jose Manuel Barroso, for-
seti framkvæmdastjórnarinnar í
Brussel, lýstu yfir vonbrigðum
með dóm franskra kjósenda, en
sögðu að fullgildingarferlið héldi
engu að síður áfram. Aðrar þjóðir
sambandsins yrðu að afgreiða
málið hver á sínum forsendum.
Á morgun, 1. júní, ganga Hol-
lendingar til þjóðaratkvæðis um
sáttmálann og benda skoðana-
kannanir til að þeir séu enn stað-
ráðnari í að hafna honum en
Frakkar. Þótt atkvæðagreiðslan í
Hollandi sé aðeins ráðgefandi
blasir við að hafni kjósendur í
tveimur stofnríkjum sambandsins
sáttmálanum með afgerandi hætti
verði honum ekki við bjargað. Slík
niðurstaða myndi gera út um allar
vonir sem fylgjendur sáttmálans
gerðu sér ef til vill um að höfnun
sáttmálans í einu eða tveimur af
aðildarríkjunum 25 myndi ekki
stöðva framgöngu hans, þar sem
hægt yrði – að sáttmálanum full-
giltum í öllum hinum ríkjunum –
að fá hann samþykktan fyrir rest í
nýrri atkvæðagreiðslu í þessu
eina eða tveimur löndum.
Tæknilegar uppfærslur
Fyrir atkvæðagreiðsluna í Frakk-
landi var lögð á það áherzla, ekki
sízt af hálfu forsvarsmanna
Evrópusambandsins sjálfs, að
ekki yrði um það að ræða að semja
upp á nýtt um stjórnarskrársátt-
málann. Það væri ekkert „Plan B“
til. Í raun er það þó svo að raun-
hæft þykir að takast megi að koma
vissum atriðum, sem varða tækni-
lega uppfærslu á starfsháttum og
skipulagi sambandsins, í gildi
þrátt fyrir að hið metnaðarfulla
stjórnarskrárígildi komist aldrei
til framkvæmda.
Giuliano Amato, fyrrverandi
forsætisráðherra Ítalíu, sem var í
áberandi hlutverki á Framtíðaráð-
stefnunni svonefndu sem samdi
drögin að stjórnarskrársáttmálan-
um, lagði til í blaðaviðtali í gær að
mögulegt kynni að reynast að inn-
leiða nokkur lykilákvæði sáttmál-
ans þrátt fyrir að hann tæki sem
slíkur aldrei gildi. Corriere della
Sera hafði eftir honum þá líkingu
að stjórnarskráin væri eins og
dauðvona sjúklingur sem mætti
„græða nokkur líffæri úr í Nice-
sáttmálann“.
Sáttmálinn sem kenndur er við
leiðtogafund ESB í suður-frönsku
borginni Nice í árslok 2000 er sú
uppfærða útgáfa stofnsáttmála
sambandsins sem nú er í gildi og
stjórnarskrársáttmálinn átti að
taka við af. Í Nice-sáttmálanum
voru þær breytingar gerðar sem
brýnastar þóttu til að hægt væri
að fjölga aðildarríkjunum úr 15 í
25, en hann inniheldur að grunni
til samt þær leikreglur sem hann-
aðar voru fyrir hálfri öld fyrir
upprunalega sex aðildarríki.
Markmiðið með stjórnarskrár-
sáttmálanum var enda fyrst og
fremst að tryggja skilvirkni stofn-
ana og ákvarðanatöku í stækkuðu
Evrópusambandi, auk þess að
bæta lýðræðislegt lögmæti og
gegnsæi ákvarðanatökunnar. En
hann er (eða öllu heldur: var) að
sjálfsögðu málamiðlun ólíkra
markmiða – milli þeirra sem vilja
sjá ESB þróast lengra í átt að sam-
bandsríki og hinna sem vilja
tryggja til frambúðar að ESB
verði aldrei meira en samstarfs-
vettvangur fullvalda þjóðríkja,
milli hagsmuna smærri og stærri
ríkja sambandsins, milli fátækari
og ríkari ríkja þess, milli þeirra
sem vilja að sambandið stuðli að
aukinni markaðssamkeppni og
hinna sem vilja beita því til að
standa vörð um félagsleg réttindi,
og þannig mætti lengi telja.
Að mati Amatos væri skynsam-
legast að svo komnu máli að leið-
togar aðildarríkjanna réðu nú ráð-
um sínum og reyndu að koma sér
saman um hvernig koma mætti í
gildi „fáeinum ákvæðum“ úr
stjórnarskrársáttmálanum sem
samkomulag væri um að bezt
gögnuðust til tæknilegrar upp-
færslu á starfsemi sambandsins;
lágmarksuppfærslu sem ekki
væri nauðsynlegt að láta ganga í
gegnum hið þunglamalega full-
gildingarferli. Nefndi Amato í
þessu sambandi sérstaklega emb-
ætti utanríkisráðherra ESB og
eigin utanríkisþjónustu sam-
bandsins. Þetta þyrftu þó allt að
vera breytingar sem ekki fælu í
sér neina eiginlega valdatilfærslu
til hinna yfirþjóðlegu stofnana
sambandsins. ■
Eins og búast mátti við var vart fjallað
um annað í evrópskum fjölmiðlum í
gær en hið franska nei. Viðbrögð
blaðanna voru á ýmsa vegu, sum
þeirra fögnuðu úrslitunum en önnur
átöldu Frakka fyrir afstöðu sína.
Franska dagblaðið Liberation sagði
niðurstöðuna vera „meistaraverk í
masókisma sem tortryggnir kjósend-
ur hefðu sjálfir kallað yfir sig“.
Spænska blaðið El Pais gat vart dulið
gremju sína í garð franskra kjósenda.
„Eitt af stofnríkjum [Evrópusambands-
ins] hefur ákveðið að stöðva það sem
hingað til hefur verið frábærlega vel
heppnað samrunaferli og viðhaldið
stöðugleika og friði í álfunni.“ Leiðara-
höfundur Madrídarblaðsins La Razon
er hins vegar ánægður með franska
kjósendur. „Staðreyndin er einfaldlega
sú, hvort sem okkur líkar betur eða
verr, að fjöldi Evrópubúa vill ekki
stjórnarskrá sem er úr takti við al-
menning en er sniðin að þörfum
skriffinnanna í Brussel.“
Le Temps sem gefið er út í Genf
tekur diplómatíska afstöðu að hætti
Svisslendinga. „Það er ómögulegt að
draga nokkra ályktun af atkvæða-
greiðslunni aðra en þá að gjá hefur
myndast á milli fólksins og elítunnar.“
Die Welt í Þýskalandi spáir því að
miklar pólitískar breytingar séu í að-
sigi í Frakklandi á meðan Der
Tagesspiegel í Þýskalandi bendir á
að innanríkispólitík ráði mestu um
hvernig fólk kýs. „Margir Frakkar voru
harðákveðnir í að refsa hinum óvin-
sæla forsætisráðherra Jean-Pierre
Raffarin. Að sama skapi verður
þjóðaratkvæðagreiðslan í Hollandi
fyrst og fremst traustskosning um Jan
Peter Balkenende forsætisráðherra.“
Leiðarahöfundur Lundúnablaðsins
The Times gaf út dánarvottorð stjórn-
arskrársáttmálans. „Dómur franskra
kjósenda ætti að teljast síðasti
naglinn í kistu þessa óvinsæla sátt-
mála. Ef fer sem horfir að hollenskir
kjósendur hafni honum á [morgun]
þá verður hann kominn sex fet ofan í
jörðina.“ Breska dagblaðið The
Guardian harmar hins vegar úrslitin í
Frakklandi. „Það er miður að hið
franska nei þýðir í raun að engin þörf
verður á þjóðaratkvæðagreiðslu í
þessu landi til að skera úr um í eitt
skipti fyrir öll hvernig við viljum haga
okkar sambandi við hinar Evrópu-
þjóðirnar.“
Meistaraverk í masókisma
FBL. GREINING: VIÐBRÖGÐ VIÐ ÞJÓÐARATKVÆÐAGREIÐSLUNNI
SJÖ TIL ÁTTA ÞJÓÐARATKVÆÐAGREIÐSLUR EFTIR
Ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðsla um staðfestingu stjórnarskrársáttmálans fer fram í
Hollandi á morgun, 1. júní. Önnur aðildarríki þar sem til stendur að bera málið undir
þjóðaratkvæði eru:
- Lúxemborg, í júlí næstkomandi
- Danmörk, í september
- Svíþjóð, væntanlega í desember
- Bretland, Írland og Pólland á næsta ári.
Ef Tékkar ákveða að halda þjóðaratkvæðagreiðslu fer hún væntanlega fram í júní 2006.
Uppreisn í Gallaflorpinu
VONBRIGÐI Í BRUSSEL Jose Manuel Barroso, forseti framkvæmdastjórnar ESB, og Jean
Claude Juncker, forseti leiðtogaráðsins, tala við blaðamenn í Brussel um úrslitin í Frakklandi.
M
YN
D
/A
P
AUÐUNN ARNÓRSSON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
ÖRLÖG STJÓRNARSKRÁR-
SÁTTMÁLA ESB
M
YN
D
/A
P
M
YN
D
/A
P