Fréttablaðið - 18.08.2005, Blaðsíða 18

3.
24
9.
13
5
2.
85
7.
31
9
2.
28
7.
93
6
1993
1983
2003
Misjafnt hvort fjölmi›lar
leyfi a› efni sé lesi› sé yfir
Dagblö› neita almennt a› senda efni út til yfirlestrar fyrir prentun. Morgunbla›i› gerir undantekningu
flegar um meiriháttar vi›töl er a› ræ›a en leyfir ekki miklar breytingar. Vi›mælendur tímarita fá oftar
a› lesa yfir fla› sem eftir fleim er haft en vi›mælendur dagbla›a.
Misjafnt er hvaða reglur
fjölmiðlar hafa sett sér um hvort
efni sé sent út til yfirlestrar eða
ekki. Þótt flestir prentmiðlar neiti
að senda fólki viðtöl eða fréttir til
yfirlestrar að sögn ritstjóra sem
rætt var við heimila sumir þeirra
viðmælendum að lesa yfir viðtöl,
einkum þau sem geta talist meiri-
háttar eða persónuleg. Slíkur yfir-
lestur er algengari hjá tímaritum
en dagblöðum.
Flest blöð banna yfirlestur
Af viðtölum við ritstjóra dagblað-
anna má heyra að Morgunblaðið
er eitt um að senda viðtöl á við-
mælendur til yfirlestrar, en þá að-
eins meiriháttar viðtöl. Annars
gildir sú regla að lesið er upp fyr-
ir fólk það sem eftir því er haft.
„Ef fólk óskar eftir að fá að
heyra hvað er í fréttinni, þá leyf-
um við fólki að heyra það. Það fær
ekki að hafa ritstjórnarlegt vald
um hvort fréttinni er breytt,“ seg-
ir Karl Garðarsson, ritstjóri
Blaðsins. „Við gefum ritstjórnar-
valdið aldrei frá okkur og breyt-
um frétt bara ef það er um klárar
rangfærslur að ræða,“ segir Karl
og tekur fram að aðeins sé lesið
upp fyrir fólk í gegnum síma en
ekkert sent úr húsi til yfirlestrar.
„Við erum með þá reglu að eng-
inn fái send afrit af óbirtum frétt-
um, stundum eru lesnir upp kaflar
fyrir fólk þar sem er vitnað í það
sjálft svo það eigi leiðréttingu
orða sinna. Í þriðja lagi er ekki
aflað viðtals með því að gefa kost
á ritskoðun viðtalsins. Ég held
þetta séu orðrétt sömu siðareglur
á DV og eru á Fréttablaðinu að
þessu leyti,“ segir Jónas Krist-
jánsson, ritstjóri DV. Hann segir
þess gætt að fræða blaðamenn,
meðal annars með vikulegum
gæðafundum, svo farið sé eftir
þessu. „Ég held við séum ekki í
neinum vandamálum af þessu
tagi, það er að siðareglurnar eru
haldnar.“
„Í okkar vinnureglum kemur
fram að það sé sjálfsagt að lesa
tilvitnuð orð fyrir þá sem þau eru
höfð eftir, það er hins vegar
óheimilt að lesa í heild fréttir,
nema það sem haft er eftir við-
komandi,“ segir Ólafur Þ. Steph-
ensen, aðstoðarritstjóri Morgun-
blaðsins. „Við teljum það í raun-
inni æskilegt að meiriháttar viðtöl
við einstaklinga séu lesin yfir af
viðmælandanum. Þetta á alltaf
bara við um það sem eftir mönn-
um er haft, ekki fyrirsagnir, milli-
fyrirsagnir eða innganga.“ Ólafur
segir oftast um smávægilegar
lagfæringar á texta að ræða en þó
séu dæmi um að viðtöl hafi ekki
birst í blaðinu vegna þess að við-
mælandi hafi viljað breyta því svo
mikið að ritstjórn blaðsins hafi
ekki séð neina ástæðu til birting-
ar, það séu þó undantekningartil-
felli.
Frekar yfirlestur hjá tímaritum
Meira er um að viðmælendur tíma-
rita en dagblaða fái að lesa yfir við-
töl við sig en misjafnt í hve miklum
mæli það er.
„Ef tekið er stórt viðtal við ein-
stakling, persónulegt viðtal, leyf-
um við fólki yfirleitt að lesa það
og þá ekki síst til að tryggja að við
séum að fara rétt með,“ segir
Reynir Traustason, ritstjóri
Mannlífs. „Almenna reglan er sú
að það sem menn hafa sagt stend-
ur. Við látum lesa yfir til öryggis,
til að forðast beinar rangfærslur
vegna einhvers misskilnings við-
mælandans eða þess sem er að
taka viðtalið. Það eru hagsmunir
blaðsins sem ráða en ekki endi-
lega hagsmunir viðmælandans.
Það er aldrei samráð um fyrir-
sagnir eða hvar í blaðinu efnið er
staðsett.“ Hann segir að þegar
skrifaðar eru úttektir, nærmyndir
eða fréttaskýringar fái enginn að
lesa yfir en fólk fái að heyra hvað
eftir því sé haft.
„Við höfum þá reglu að ef við-
mælendur óska eftir því að lesa
viðtöl yfir fá þeir það,“ segir Jón G.
Hauksson, ritstjóri Frjálsrar versl-
unar. „Yfirleitt gengur þetta út á að
laga textann. Ef þú ert að velta því
fyrir þér hvort menn séu að skipta
um skoðun er það yfirleitt ekki.“
Annar veruleiki ljósvakamiðla
Útvarp og sjónvarp gefa tækninn-
ar vegna minni möguleika á að
senda efni út til skoðunar. Þar er
þó fyrir hendi sá möguleiki ef við-
talið er tekið í húsakynnum fjöl-
miðilsins geti viðmælandi séð
hvað hann hefur sagt.
„Í prinsippinu leyfum við þetta
ekki,“ segir Bogi Ágústsson, for-
stöðumaður Fréttasviðs Ríkisút-
varpsins, um hvort viðmælendur
fái að skoða hvernig unnið er úr
viðtölum við þá. Hann segir þó að
vilji fólk heyra hvað eftir því er
haft sé sagt frá því. „Við leyfum
fólki ekki að endurtaka viðtöl eða
gera breytingar nema um sé að
ræða einhverjar málvillur eða
svoleiðis. Við leyfum fólki ekki að
breyta efnislegum framburði.“
„Þetta lýtur öðrum lögmálum í
sjónvarpi, þar er allt tekið upp á
band,“ segir Sigmundur Ernir
Rúnarsson, fréttastjóri Stöðvar 2.
„Það sem notað er, er yfirleitt
alltaf haft í beinni frásögn og fólk
fær að vita hvað er haft eftir því.
Grundvallarreglan er að frétta-
stofan sjálf, eða viðkomandi
fréttamenn, vinna fréttina sína og
eru höfundar hennar en ekki ein-
hverjir utan úr bæ.“
ÞORBJÖRN BRODDASON Prófessor við
félagsvísindadeild Háskóla Íslands.
Tvær hli›ar
VINNUBRÖGÐ FJÖLMIÐLA
SPURT & SVARAÐ
18 18. ágúst 2005 FIMMTUDAGUR
Siðareglur hafa verið nokkuð í umræðunni eftir
að Fréttablaðið vék frá reglu sinni um að leyfa
ekki yfirlestur með því að heimila lögmönnum
Jóns Ásgeirs Jóhannessonar og Jóhannesar
Jónssonar að lesa yfir viðtöl við feðgana sem
birtust í Fréttablaðinu síðasta laugardag.
Hvers vegna siðareglur?
„Blöð setja sér siðareglur til að auka traust sitt
meðal lesenda, að það sé hægt að treysta því
að það sé vandlega unnið sem er í blaðinu þó
það þurfi ekki endilega að vera rétt,“ segir
Jónas Kristjánsson, ritstjóri DV, sem samdi siða-
reglur DV og þar áður siðareglur Fréttablaðsins
þegar hann var ritstjóri þess. „Siðareglur eru
náttúrulega markmið sem ritstjórnir setja sér
um ýmis atriði sem geta verið viðkvæm, rit-
stjórnir reyna svo að fara eftir þessum reglum
þótt það takist kannski ekki í öllum tilvikum.
Eru sömu siðareglur fyrir alla fjölmiðla?
Blaðamannafélag Íslands hefur sett sér siðaregl-
ur og geta þeir sem telja fjölmiðla brjóta á sér
leitað til siðanefndar félagsins sem úrskurðar
hvort um brot sé að ræða. Þessar reglur eru fé-
lagar í Blaðamannafélagi Íslands settir undir.
Sumir fjölmiðlar ganga lengra og setja sér eigin
siðareglur og þær geta verið mismunandi líkt
og Jónas Kristjánsson segir frá. „Siðareglur eru
ekki eins eftir fjölmiðlum. Siðareglur Frétta-
blaðsins og DV eru ekki alveg eins en ég reikna
með að 90 prósent af efni þeirra sé eins. Ég
held að það sé mjög gott fyrir þessa fjölmiðla
að hafa siðareglur og væri gott fyrir aðra fjöl-
miðla að hafa þær líka. Það skiptir máli líka að
þetta sé birt, þannig að blöð séu ekki að fara
eftir leynilegum reglum heldur reglum sem fólk
getur nálgast og lesið svo það sjái hvort farið er
eftir reglunum eða ekki.“
Vinnureglur til a› auka traust me›al lesenda
FBL-GREINING: SIÐAREGLUR BLAÐAMANNA OG FJÖLMIÐLA
BRYNJÓLFUR ÞÓR GUÐMUNDSSON
brynjolfur@frettabladid.is
FRÉTTASKÝRING
fréttir og fró›leikur
SVONA ERUM VIÐ
Heyfengur á Íslandi
í rúmmetrum talið Heimild: Hagstofa Íslands
ÍSLENSKIR FJÖLMIÐLAR Flest dagblöð banna allan yfirlestur frétta og viðtala en heim-
ila að lesið sé upp fyrir viðmælendur það sem eftir þeim er haft. Meira er um að tímarit
leyfi yfirlestur viðtala en ekki þó þannig að gerðar séu efnislegar breytingar að ráði. Við-
mælendum ljósvakamiðla er sagt hvað eftir þeim er haft en fá ekki að hlusta á það eða
horfa fyrir birtingu.
16
.24
5 k
r
Dal.is
Eldshöfða 16
Sími: 616 9606
Opið milli 12 - 16
Fréttablaðið vék frá reglu sem bannar að
viðtöl séu lesin af fólki utan ritstjórnar
þegar lögmenn Jóns Ásgeirs Jóhannes-
sonar og Jóhannesar Jónssonar fengu að
lesa viðtölin yfir. Sigurjón M. Egilsson
fréttaritstjóri var inntur eftir ástæðunum.
Hvers vegna vék Fréttablaðið frá siða-
reglum með því að leyfa yfirlestur viðtal-
anna?
„Það sem vó þyngst var sú staðreynd að
þetta voru viðtöl við ákærða menn og
staða þeirra því afar erfið. Það var ósk
lögmanna þeirra að þeir fengju að lesa
viðtölin yfir fyrir birtingu en þeir höfðu
enga heimild til ritskoðunar eða efnis-
legra breytinga. Það var fallist á að leyfa
þeim yfirlestur og eingöngu yfirlestur.“
Ef þeir hefðu viljað gera einhverjar efnis-
legar breytingar, taka út svör eða breyta,
hvernig hefðuð þið brugðist við?
„Ég get ekki svarað því, vegna þess að
það reyndi ekki á það enda var þetta
ekki sent til ritskoðunar eða efnislegra
breytinga. Það reyndi aldrei á þau skil-
yrði sem blaðið setti fyrir yfirlestrinum.“
Kemur þetta eitthvað til með að breyta
stefnu blaðsins í framtíðinni?
„Nei, þetta mun ekki gera það. En komi
upp ámóta mál þar sem ákærðir menn
verða í mjög opinskáum og erfiðum við-
tölum munum við örugglega skoða það
með alveg sama vilja og við gerðum í
þessu tilfelli.“ - bþg
FRÉTTABLAÐIÐ GERÐI UNDANTEKNINGU OG LEYFÐI YFIRLESTUR VIÐTALA:
LEYFÐUM EKKI EFNISLEGAR BREYTINGAR
Er rétt að senda viðtöl úr húsi til
yfirlestrar?
Á þessu eru tvær hliðar. Því betra
tækifæri sem viðmælandi hefur til að
bæta textann, því betri ætti hann að
verða. Á móti kemur að um leið og
viðmælandinn er búinn að fá tækifæri
til að fara höndum um textann þá er
búið að bjóða heim breytingum. Við-
mælandinn hefur ákveðinna hags-
muna að gæta sem fara ekki endilega
saman við hagsmuni almennings.
Blaðamaðurinn á að miðla upplýsing-
unum til lesanda og gera það á sem
bestan hátt. Málsaðilar eiga ekki að
hafa neinn atkvæðisrétt um það. Því
ætti almennt ekki að hleypa viðmæl-
endum í efnið, sérstaklega ekki þegar
um viðkvæm deilumál er að ræða.
Telurðu að slík vinnubrögð séu al-
geng á íslenskum fjölmiðlum?
Ég yrði nú bara að giska, en ég hef
enga ástæðu til að ætla að Frétta-
blaðið sé eitthvað sekara í þessum
efnum en aðrir miðlar.