Tíminn - 01.08.1975, Blaðsíða 9
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, sími 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i
lausasölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Kekkonen
Það var rétt ráðið af Geir Hallgrimssyni for-
sætisráðherra, að hefja mál sitt á leiðtogafundin-
um i Helsinki með þvi að færa Finnum sérstakar
þakkir. Orð forsætisráðherra féllu á þessa leið:
,,í upphafi máls mins vil ég ekki láta undir höf-
uð leggjast, að færa Finnum, gestgjöfum okkar
og vinum, verðskuldaðar þakkir fyrir að gera
okkur kleift að hittast i hinni fögru höfuðborg
þeirra. Við dáumst ekki aðeins að þvi, hve vel
Finnar hafa undirbúið þriðja áfanga þessarar
ráðstefnu með skömmum fyrirvara, heldur hljót-
um við einnig að lýsa þakklæti okkar i garð for-
seta Finnlands og finnsku rikisstjórnarinnar
fyrir ómetanlegt framlag til þess, að unnt hefur
reynzt að stofna til og leiða ráðstefnu þessa til
lykta. Finnar hafa hér enn sýnt, trúir sögu sinni,
að þeim tekst hið ómögulega.”
Þessi ummæli Geirs Hallgrimssonar eru vissu-
lega verðskulduð. Enginn einn maður á meiri
þátt i þvi en Kekkónen forseti,að öryggisráðstefn-
an komst á laggirnar og hefur náð þeim árangri,
sem nú er fagnað um viða veröld. Það er hlutverk
forseta Finnlands að móta utanrikisstefnu lands-
ins, og það hefur Kekkonen gert með miklum
myndarbrag. Þótt Finnar fylgi hlutleysisstefnu
vegna legu landsins og allra aðstæðna, hafa þeir
siðustu árin tekið mjög virkan þátt i alþjóðlegu
samstarfi og oft og tiðum haft athyglisverða for-
ustu. Þannig njóta Finnar mikils álits á vettvangi
Sameinuðuþjóðanna, eins og sést á þvi, að finnsk
kona skipár nú æðsta embættið, sem kona hefur
skipað þar.
Þess ber Islendingum svo sérstaklega að minn-
ast, að vegna atbeina Kekkonens forseta voru
Finnar sú þjóð Norðurlanda, sem studdi okkur
bezt, þegarfiskveiðilögsagan var færð út i 50 mil-
ur.
Það hefur mjög komið til orða, að Kekkonen
forseta yrðu veitt næstu friðarverðlaun Nobels.
Vissulega er erfitt að benda á annan mann, sem
er verðugri til að hljóta þau að þessu sinni.
Mannleg samskipti
I ræðu sinni fagnaði (Jeir Hallgrimsson forsæt-
isráðherra réttilega niðurstöðum öryggisráð-
stefnunnar. Forsætisráðherra rakti nokkuð efni
þeirra og sagði m.a.:
„Ég tel, að samþykktir ráðstefnunnar um auk-
in mannleg samskipti, upplýsingamiðlun og
menningartengsl séu mjög þýðingarmiklar.
Einstaklingar eru ekki frábrugðnir rikjunum að
þvi leyti, að þeir vilja vera sjálfstæðir og sinnar
eigin gæfu smiðir, án þess að þeim sé haldið i
skefjum af ósanngjörnum lagaboðum.
Ferðafrelsi einstaklinga, óheft upplýsinga-
miðlun og eðlileg samskipti milli einstaklinga,
hvar sem þeir búa, skyldra og óskyldra, án tillits
til þjóðernis eða kynþáttar, allt eru þetta sjálf-
sagðar kröfur nútimamanna. Enda er fram-
kvæmd þeirra visasti vegurinn til að eyða for-
dómum, vantrausti og ástæðum til vigbúnaðar-
kapphlaups.”
Vafalitið er sá kafli yfirlýsingarinnar, sem
fjalla um aukin mannleg samskipti, mikilvægasti
þáttur hennar. Batnandi sambúð i Evrópu getur
oltið m jög á þvi, hvernig við þetta verður staðið.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Verður Angola
skipt í þrennt?
Stórveldin keppa um nóttúruauðæfin þar
SIÐASTA stóra nýlendan I Af-
riku, Angola, á samkvæmt
samkomulagi, sem náöist
milli frelsishreyfinganna i ný-
lendunni og portúgalskra
stjórnarvalda i janúarmánuði
siöastliönum, aö öölast fullt
sjálfstæði 11. nóv. næstkom-
andi. Vafasamt er nú, aö þvi
marki verði náð, og alveg eins
liklegt, að þá standi enn borg-
arastyrjöld i landinu. Astæöan
er á yfirborðinu sú, að þrjár
frelsishreyfingar með ólik
pólitisk sjónarmið berjast um
yfirráðin I landinu, en að baki
þeim standa stórveldin, sem
vilja eiga ítök I Angolu i fram-
tiðinni, sökum hinna miklu
auðæfa landsins. Angola, sem
er um 480 þús. fermilur að
flatarmáli, verður eitt auðug-
asta land Afríku. Auk góðra
landbúnaðarskilyrða. býr
landið yfir miklum náttúru-
auðæfum I jörðu, m.a. olíu.
Átökin I Angola minna nú að
mögu leyti á átökin I belgisku
Kongó, nú Zaire, fyrir 15 ár-
um, þegar allt logaði þar I
meira og minna vopnuðum á-
tökum milli stjórnmálaflokka
og ættflokka, en á bak við reru
svo stórveldin undir og reyndu
að tryggja sem bezt hagsmuni
sina. Atökunum lauk með ein-
ræði Mobutu, sem virðist all-
tryggur I sessi, en út á við
hefur hann helzt hallað sér að
Bandarikjunum og Kina, og
hefur það haft viss áhrif á at-
burðina I Angola, eins og slðar
verður vikið að.
Ibúar i Angolu eru um 5,8
milljónir talsins, og skiptast I
marga mismunandi stóra ætt-
flokka, sem oft eldu saman
grátt silfur. Það hefur ekki
dregið úr átökunum.
PORTÚGÖLUM gekk tiltölu-
lega vel að losa sig við völdin I
Mosambik og Guinea-Bissau,
þvl að I báðum þessum lönd-
um var fyrir ein samstæð
sjálfstæðishreyfing. I Angolu
er þessu öðru visi farið, þvl að
þar eru hreyfingarnar þrjár
og allar tilraunir til að sætta
þær hafa hingað til farið út um
þúfur.
Elzt þessara hreyfinga er
FNLA, hin þjóðlega frelsis-
fylking Angola, sem hefur
Savimbi
aðalfylgi sitt I norðurhluta
landsins I héruðunum, sem
eru næst Zaire, enda hefur hún
haft bækistöðvar slnar að
mestu I Zaire. Foringi hennar
er Holden Roberto, sem er
mágur Mobutu einræðisherra
I Zaire. Þessi hreyfing hefur
notið stuðnings Zaire og oftast
er talið, að hún njóti einnig
stuðnings Bandarlkjanna. Þá
er talið, að Klnverjar hafi
stutt hana I seinni tið, þótt hún
sé engan veginn sóslalisk.
Kinverjar hafa stutt hana
vegna þess, að hún er aðal-
keppinautur þeirrar hreyfing-
ar, sem talin er I tengslum við
Sovétrlkin. FNLA hefur all-
miklum her á að skipa, en er
talin laus I reipunum að öðru
leyti.
Næstelzta hreyfingin I
Angola er MPLA, þjóöar-
hreyfingin til frelsunar
Angola. Hún hefur aðallega
fylgi sitt I miðhluta landsins,
þar sem var um skeið allöflugt
konungsríki. A þessu svæði
hafa Portúgalar lika tekið sér
mest bólfestu, og er það á
marga hátt þróaðasti lands-
hlutinn. MPLA þykir njóta
þess, en hún er sögð hafa flest-
um menntuðum mönnum á að
skipa. Tvímælalaust er hún
llka bezt skipulögð, en lélegur
vopnabúnaður hefur háð henni
þar til siðustu misserin. Talið
er, aö hún hafi fengið vopn frá
Austur-Evrópu, og allnáin
tengsli séu milli hennar og
Sovétrikjanna. Hún er lengst
til vinstri af frelsishreyfingun-
um I Angola og þykir stefna að
hreinum kommúnisma. For-
ingi hennar er Augustinho
Neto.
Yngsta hreyfingin m er
UNITA, bandalagiö um algera
frelsun Angola. Þessi hreyfing
hefur aðalfylgi sitt I suður-
hluta landsins. Hún segist
stefna að afríkönskum sóslal-
isma og hefur engin tengsli við
erlenda aðila. Hún er þvl illa
vopnum búin og hefur litlum
her á að skipa, enda reynir
hún að sneiða hjá átökum.
Vegna þess er talið, að hún
hafi unnið sér -vaxandi fylgi
meðal almennings að undan-
förnu. Leiðtogi hennar er
Jonas Savimbi, sem um skeið
var utanrikisráðherra FNLA,
en sagði skilið við þá hreyf-
ingu 1964.
AÐ UNDANFÖRNU hafa
aðalátökin staðið milli MPLA
og FNLA. Hörðust hafa þau
verið um höfuðborgina, Lu-
anda, sem telur um 300 þús.
manns. Ástæðan er m.a. sögð
sú, að komið hefur til oröa að
skipta landinu I þrennt I sam-
ræmi við yfirráðasvæði hreyf-
inganna, en Luanda er á
mörkum yfirráðasvæða
MPLA og FNLA, en þó frekar
á svæði FNLA. Báðar hreyf-
ingarnar hafa haft herbæki-
stöðvar I Luanda. MPLA hóf
óvænta sókn I Luanda fyrir
nokkru og tókst að yfirbuga að
mestu hersveitir FNLA þar.
FNLA hefur nú safnað liði,
sem stefnir til höfuðborgar-
innar, og er þvl óttazt, að mik-
il átök geti hafizt þar að nýju.
Herstjórnin I Portúgal var
um skeið talin veita MPLA ó-
beinan stuðning, en heldur
mun hafa dregið úr þvi
I seinni tið. Portúgalar
eru nú sagðir hafa mestan
áhuga á að komast frá
Angola sem fyrst, en þeir hafa
þar enn milli 20 og 30 þús.
manna her. Um 500 þús. hvitra
manna hafa verið búsettir I
Angola, en um 100 þús. þeirra
hafa þegar farið þaðan. Mikill
fjöldi þeirra, sem eru eftir, vill
komast burtu og hefur jafnvel
komið til orða, að skipuleggja
brottflutninga á hvltu fólki frá
Angola, ef borgarastyrjöldin
þar magnast. Talið er, að sið-
an um áramót hafi um 6000
manns fallið I átökum MPLA
og FNLA.
Héraðið Cabinda, sem ligg-
ur við Kongófljót og er aðskilið
frá Angola með landræmu,
sem tilheyrir Zaire, hefur sið-
ustu áratugina verið I stjórn-
arfarslegum tengslum við
Angola. Frelsishreyfingin þar
vill nú slíta þessum tengslum
og lýsa yfir sjálfstæði
Cabinda. Ekki þykir ósenni-
legt, að Bandaríkjamenn séu
hér á bak við, en I Cabinda er
að finna einar auðugustu ollu-
námur I Afriku, og hafa ame-
rlsk ollufélög hafið þar
vinnslu, sem eykst stööugt.
Þ.Þ.