Tíminn - 01.08.1975, Blaðsíða 11
Föstudagur 1. ágúst 1975
TÍMINN
Fólk á
þrítugs-
aldri
flytur
mest
f ró Aust-
fjörðum
Reyöarfjöröur er talinn ákjósanlegastur sem miöstaöur Austurlands.
Leitað að miðstað fyrir Austurland:
REYÐARFJÖRÐUR AAEÐ VINNINGINN
1 miðstaður: Reyðarfjörður
2 miðstaður: Reyðarfjörður og Egilsstaðir
3 miðstaðir: Reyðarfjörður, Vopnafjörður og Höfn
Fólk fjölgaði
á Höfn
og Egilstöðum,
þegar síldin hvarf
fyrir Austurlandi
Aiistór kafli i nýútkominni
Austuriandsáætlun fjallar um
fólksflutninga og flutningstil-
hneigingar, eins og greint hef-
ur veriö frá I Timanum. 1 kafl-
anum eru m.a. skýröar flutn-
ingstilhneigingar á Austur-
landi eftir aldursflokkum.
Kemur þar fram aö flutnings-
tiöni er hæst meðal fólks á þri-
tugsaldri, og kemur þaö heim
og saman viö alllar rann-
sóknir um tiöni fóiksflutninga.
Þá segir aö strax og skóla-
skyldu ljúki og unglingar hefji
vinnu aukist flutningstiönin
mikiö. Unglingar á aldrinum
15—19 ára flytja þvi gjarnan,
og eins flytja unglingar á
þessum aldri viö upphaf sam-
vista og stofnun hjónabands.
Flutningstiðni er lág meðal
barna á skólaskyldualdri, og
er það að vonum skiljanlegt,
að foreldrar flytjist ekki bú-
ferlum meðan börn eru á
skólaskyldualdri. Þá er einnig
lág flutningstíðni meðal fólks
á miðjum aldri.
Aftur á móti eykst flutn-
ingstiðni beggja kynja á aldr-
inum 60—70 ára, en fellur aft-
ur um 70 ára markið.
A árunum milli 1960—1970
voru nettó-fólksflutningar
hagstæðastir á Seyðisfirði, en
óhagstæðastir I Norður-Múla-
sýslu. Þá er athyglisvert, að
vöxtur Egilsstaða og Hafnar i
Hornafirði eykst mikið við
minnkandi atvinnu á sildar-
útgerðarstöðunum.
Þegar nánar er litið á orsak-
ir þær, sem liggja til hárrar
tiðni fólksflutninga hjá fólki á
aldrinum 20—34 ára, kemur i
ljós að þeir mótast mjög af at-
vinnumöguleikum á Aust-
fjörðum, — og er fólki á þess-
un> aldri gjarnt að leita til
þeirra staða, sem i uppgangi 1
eru og bjóða næg atvinnutæki-1
j færi og tekjumöguleika. Af |
j þessu leiðir, að staðir i upp-1
i gangi með næga atvinnu 1
§ draga til sin fólk á framan-1
i greindum aidri, — og aoallega 1
| kvenfólk. Tvær meginástæður jj
1 eru taldar i ritinu fyrir þvi að 1
I kvGiiiolK tiytji trGkar til upp-Sj
| gangsstaða, - i fyrsta lagi, að S
* stHiSir í nrini?AriFn nióhi konum F;
| arii 'ii á svcGuiiiu o.§ við giftingu *j
| eralgengara af ”
| eiguimannsi|k
§ d aiGi xnupi
|sildveiðista
1 1960—1965, en f
1 þeim árih 1965
t þessum fyrri hluta Austurlands-
áætlunar er leitaö eftir „höfuö-
borg” eöa miöstöö Austurlands
frá félagslegu sjónarmiöi og segir
i ritinu að tveir staðir skeri sig úr
sem ákjósanlegir miöstaöir. Þcir
staöir sem hér um ræöir eru
Egilsstaöir og Reyöarfjöröur.
,,Að öllu athuguöu hefur Reyöar-
fjöröur vinninginn”, segir I áætl-
uninni.
Miðstaður er skilgreindur á
þann hátt, að hann sé sá staður
þar sem setja ætti niður þjón-
ustustarfsemi (t.d. sjúkrahús)
sem ætlað væri að þjóna öllum
ibúum svæðisins. Þessi staður er
reiknaður þannig út, að miðað er
við að allir ibúar svæðisins fari
frá heimili sínu til miðkjarnans
og sá staður á svæðinu sem sýnir
lægstan kostnað er útreiknaður
miðstaður Austurlands, þ.e. mið-
staður svæðisis hefur fæsta heild-
aribúakilómetra.
Ef þessari reikningsaðferð er
fylgt út i æsar kemur I ljós, að út-
reiknaður miðstaður Austurlands
er Egilsstaðir með 1.174.843
ibúa-km. en Reyðarfjörður fylgir
fastáeftir með 1.196.285 Ibúa-km.
I þessu tilviki er gert ráð fyrir að
allir ibúar geti stytt sér leið til
Egilsstaða um Breiðdalsheiði, en
heiðin er lokuð eða illfær hluta úr
ári hverju. Ef vegurinn um Breið-
dalsheiði er ekki reiknaður með
hafnar Egilsstaður i þriðja sæti, á
eftir Reyðarfirði og Eskifirði.
í ritinu er talið að óraunhæft sé
að tala um Austurland sem eitt
svæði með einni þjónustumiðstöð
eða miðstað. 1 ritinu er talið raun-
hæfast að skipta Austurlandi I
þrjú svæði, — fyrsta svæðið, mið-
svæðið með Reyðarfjörð sem
miðstað, annað svæðið, norður-
svæðið, með Vopnafjörð sem mið-
stað og þriðja svæöið, suðursvæð-
ið, með Höfn i Hornafirði sem
miðstað.
— Það gefur auga leið að heild-
arkostnaður kerfisins er mun
minni með þremur miðstöðum en
einum. En um leið er ljóst, að þvi
fleiri sem miðstaðirnir eða þjón-
ustukjarnarnir eru, þeim mun
hærri verður rekstrarkostnaður
þeirra.
Að lokum er bent á enn einn
möguleika, þ.e. samtengingu
miðstöðvarhlutverka Reyðar-
fjarðar og Egilsstaða og eru þessi
rök færð fyrir þvi: Milli þeirra er
tiltölulega stutt vegalengd og á
öðrum staðnum er miðstöð flug-
samgangna en góð hafnarskilyrði
á hinum.
Að lokum segir I þessum kafla
ritsins, að endanlegar tillögur um
kjarnaþróun og svæðaskiptingu
krefjist itarlegri upplýsinga og
rannsókna en nú liggi fyrir.
AAeðaltekjur á Austurlandi
lægri en á landinu í heild
★ Austfirzkf' estvinnulíf hefur takmarkaða fjörf á hámenntuðu
fóiki, aukin verkmenntun og námskeiðahald kæmi því hetur
í þessum fyrri hluta Austurlands-
áætlunar eru athugaðar tekjur
manna á Austurlandi og keniur
þar fram, aö meðaltekjur I lands-
fjórðungnum eru lægri en á land-
inu I héild. Tvær ineginástæður
eru tilgreindar I þvf sambandi,
annars vegar óhagstæð atvinnu-
hverri grein.
V Bb
mgarw
ou;
greinar, sem
meðaltali eð
þjóhusta, fit
þjónusta. Siðan f;
veiðar og annar
í ritinu segir:
vli
ur og opinner
;ja á efti; fisk-
aaður.
— Háar tekjur i bankastarf-
semi og opinberum þjónustum
eru án efa tákn þeirrar takmörk-
uðu starfsemi, sem er i þessum
greinum á Austurlandi, og þár
með afleiðing þess, hve aðstoðar-
fólkerfáliðað. Fiskveiðar og fisk-
iðnaður bjóða upp á góða mögu-
leika .... það kemur þvi ekki á
óvart að tekjur nái landsmeðal-
táli i sjávarútvegi. Landbúnaður
er hins vegar tekjurýr atvinnu-
grein-, þar sem tekjur ná ekki
nema 80%—90% af þvi sem er
meðaital á landinu öllu.„_Astæður
lágra tekna i lándbúnaði geta
bæði verið rýr landbúnaður og
eins að bændur og fjölskyldur
þeirra hafi lakari aðstöðu en ann-
ars staöar ti) þess að hafa tekjur
af annarri starfsemi.
Þegar atvinnuskipting á Aust-
urlandi er skoðuð kemur fram,
,,sú löngu kunna staðreynd, að
hlutfallslega margir vinna við
frumframleiðslu og tiltölulega fá-
ir i úrvinnslu og sérstaklegá þjón-
ustu”, segir I ritinu. Siðan segir,
að það sem komi e.t.v. á óvart, sé
að hlutfallslega fleiri framtelj-
endur á Austurlandi séu virkir en
á landinu öllu. Þvi sé að þvi að
hyggja.að hlutfall framteljenda
: af Ibúafjölda sé minna á Aústur-
landi en lándinu öllu.
Þá er i ritinu nokkuð gerð grein
fy r ir a tv innu þá tt tökuhlu tf öllum
og menntunarstigi, en það eru
mikilvægir þættir I ákvörðun
tekna. Kemur i ljós að atvinnu-
þátttaka hefur verið minni á
Austurlandi en öðrum hlutum
landsins, ef dæma má eftir fjölda
skráðra mannára á svæðinu. ,,An
þess að mögulegt sé að-fá einhlít-
an samanburð á menntunarstigi
ibúa hinna ýmsu landshluta Is-
lands, er ljóst, að hálaunaðir
embættismenn og sérfræðingar
eru mun 'fsérri
tali landsins (þeir e
Reykjavikursvæði
menntunarstig er þvi ein af í
stæðum lægri tekna á svæöinu.
nemur meðal-
er allir á
• í lok kaflans úm atvinnusam-
setningu og tekjur segir: á Aústurlandi
— Þörf þeirra gi *eina, sem nú
ei'u meginkjarni austfivzks at-
vinnullfs á húnient íluöir íóíki, er
takmörkuð. Þaö þý ðir hins vegar
ekki, aö aukin incni ktun komi ekki
aö gagni, heidur g< ífur til kynna,
að aústfirzkum' a tvinnuvegum
koini betur, að áherzla verði lögð
á aukna verksnenntun og nám-
skciðahald.