Tíminn - 10.08.1975, Blaðsíða 15

14
TÍMINN
Sunnudagur 10. ágúst 1975.
Sunnudagur 10. ágúst 1975.
TÍMINN
15
Undir
beru
lofti
EINAR HAUKUR KRIST-
JANSSON, skrifstofustjóri hjá
Vegagerð rikisins, er einn þeirra,
sem hafa lært að njóta islenzkrar
náttúru, hvort sem hún býður upp
á blitt eða stritt, samkvæmt hefð-
bundinni skilgreiningu. Gróður-
laus, hreggbarin fjöll, hvannstóð
og blómabreiður — allt þetta
kann hann vel að meta og for-
dæmir engan hlut að óreyndu.
Sama er að segja um veðrið. Ein-
ar hefur fyrir löngu skilið, að vel-
gengni ferðamannsins byggist
meira á þvi, hvernig hann er út-
búinn og á sig kominn, heldur en
hinu, hvort hann fær rigningaskúr
eða hriðargusu i fangið.
Á rústum gamalla bæja
Nú er Einar Haukur Kristjáns-
son hingað til okkar kominn og
ætlar að spjalla við lesendur Tim-
ans i þætti okkar um útilif. Við
skulum fyrst spyrja:
— Ilvernig þykir þér skemmti-
legast að ferðast, Einar?
— Mér þykir langskemmtileg-
ast að feröast fótgangandi með
allt dót mitt á bakinu, svefnpoka
og tjald, ef á þvi þarf að halda, en
annars legg ég oft leið mina um
slóðir þar sem sæluhús eru fyrir
og ekki tjalds þörf.
— Hvernig gönguieiðir velur þú
þér helzt?
— Fyrsta skilyrðið er að ekki
sé neinn bilvegur i nánd, og þvi
fáfarnara sem svæðið er, þvi
betra. Mér finnst lika ákaflega
gaman að ferðast um slóöir, þar
sem byggð hefur verið, en er
komin i eyði, helzt fyrir löngu.
Það er ótrúlega heillandi að
standa i rústum gamals eyðibýlis.
Hvert hafa bæjardyrnar snúið?
Hvað blasti fyrst við sjónum
manns, sem kom út á hlað um sól-
artfpprás? Hvernig hafa búskap-
arskilyrðin verið? Hvers kráfðist
lifsbaráttan af fólkinu einmitt
hér?
Og áður en ferðamaðurinn veit
af, er hann farinn að kynna sér
sögu býlisins, að svo miklu leyti,
sem honum er það kleift, og lesa
þjóðsögur, sem tengdar eru bæn-
um og umhverfi hans. ,,1 hamrin-
um bjó tröll, i hólnum álfur,” seg-
ir Davið Stefánsson i prologus
Gullna hliðsins. Og, svo aftur sé
vitnað i Davið: „Ljósið er dautt,
sem i bænum brann,/ bóndinn
gleymdur, sem reisti hann....” en
ókunnur ferðamaður stendur á
hlaði eyðibæjar og er hugsi.
— Hefur þú ekki safnað piönt-
um á ferðum þinum?
— Mér þykir ákaflega gaman
að huga að gróðri, en plöntusafn-
ari erég ekki. Mér þykja blóm, og
reyndar hvaða jurtir sem er,
missa mikið af fegurö sinni viö að
vera þurrkaðar og pressaðar. Ég
hef ekki gaman af þeim eftir að
búiö er að fara þannig með þær.
Hins vegar finnst mér ákaflega
heillandi að skoða plöntur i þeirra
eðlilega umhverfi. Margar þeirra
breyta um lit, eftir þvi i hvaða
hæð þær vaxa, eins og til dæmis
ljósberinn, sem getur verið ljós-
rauður niðri á láglendi, en eftir
þvi sem ofar dregur.i f jöll og hlið-
ar verður hann dumbrauöari og
um leið fallegri. Likt er þessu far-
ið með vetrarblómið. Það spring-
ur oft út snemma vors á láglend-
inu og fellur lika fljótt, en uppi i
fjöllum getur það verið að
springa út fram eftir öllu sumri,
og þar geta menn séð það i slnuni
eðlilega lit, jafnvel fram undir
haust.
Ég held ég velji
Strandir.......
— Ég spurði i upphafi, hvernig
þér þætti skemmtilegast að ferð-
ast, og nú langar mig að spyrja,
HVAR á landinu þér hefur þótt á-
nægjulegast að vera á ferð.
— Þessu er dálitið vandsvarað,
en þó held ég.að ég verði að setja
Hornstrandir efst á blað. Ég hef
farið nokkrar ferðir þangað og
verið sérlega heppinn með veður I
öll skiptin.
— Ekki hefur þú farið alla þá
leið gangandi?
— Nei, ekki alla leið frá
Reykjavik! Það væri of mikið,
þótt ég sé gefinn fyrir útiráp. Ég
VIÐ STJORNUM
EKKIVEÐRINU
en búnaði sjálfra okkar,
getum við ráðið
Rætt við Einar Hauk Kristjánsson skrifstofustjóra um
Strandir og sitthvað fleira
hef haft þann hátt á að fara með
langferðabil, annað hvort til tsa-
fjarðar eða vestur á Snæfjalla-
strönd, fá bát með mig þaðan i
Jökulfiröi og fara i gönguferðir
þaðan.
Ef ætlunin er að sækja Horn-
bjarg heim, er hentugast að fara I
Veiðileysufjörð og ganga Hafnar-
skarð, sem er 519 metra hátt, yfir
i Hornvik. A Höfn i Hornvik er
björgunarskýli, þar sem tilvalið
er að hafa bækistöð og fara i
gönguferðir þaðan til nærliggj-
andi staða, meðal annars á sjálft
Hornbjarg. Einnig má bregða sér
inn i Látravik, þar sem vitinn er,
og hitta um leið vitavörðinn aö
máli. Hugsanlegt er að hann geti
lánað þér bát til þess að sigla á út
með bjarginu, en það er ekki sið-
ur fagurt, þegar á það er horft frá
sjó.
í Hornbjargi er ákaflega mikill
gróður, svo að það virðist allt
hvanngrænt tilsýndar, þökk sé
blessuðum fuglinum, sem hefur
lagt til allan þennan áburð.
— Það er þá vlst ekki neitt
smáræðis fugialif þarna?
— Nei, þaö má nú segja!
Bjargið iðar allt af lifi, hvar sem
á það er litið og hvenær sem
mann ber þar að, eða svo að
segja.
— Og þarna mun vera nóg af
eyðibýlum tii þess að vekja með
ferðamanninum angurværar
hugrenningar, eins og við minnt-
umst á hér að framan?
— Já, ekki vantar það vist.
Þarna er eiginlega ekki nema
einn bær i byggð, Látravik, þar
sem vitavörðurinn býr. Á Horni
var lengi þribýli, eins og kunnugt
er, en nú er þar allt i eyði, sömu-
leiðis Höfn i Hornvik. 1 Rekavik,
Hælavik og Hlöðuvik eru lika
gamlar bæjarrústir. 1 Hlöðuvik-
inni hafa býlin reyndar verið tvö,
hét annað á Búðum, og þar entist
byggðin lengur, en Hlöðuvik lagð-
ist i eyði fyrr.
1 Kjaransvik eru rústir af býli,
vafalaust nokkuð gömlu. Þar
hefur bæjarlæknum verið veitt
inn i hús til þess að menn þyrftu
ekki út eftir vatni I hvernig veðri
sem var að vetrinum, en þessi
háttur hefur viða verið á hafður,
aö leiða vatn i gegnum eitthvert
bæjarhúsanna til þess að spara
mönnum erfiöi og óþægindi.
Þar gerðist hín raun-
verulega þjóðsaga
— Lifsbaráttan hefur trúlega
verið hörð á þessum slóðum?
— Eins og allir vita, sem eitt-
hvað þekkja til slikra mála, þá er
spurningin um það, hvort gott sé
undir bú á tilteknum stað, mjög
undir aldarhætti komin, og þvi
stigi tækni og verkmenningar,
sem menn standa á. A meöan
sveitaheimilin bjuggu mest að
sínu, fyrir daga véltækninnar,
hefur áreiðanlega verið gott undir
bú á Ströndum. Þar var kjarngott
til beitar, reki nægur og sjávar-
afli oftast nærtækur.
En hvort sem lifsbaráttan á
Ströndum hefur verið mönnum
blið eða strið fyrr á öldum, og
hvernig sem afkomuskilyröin
hafa verið þar, þá hefur mér iðu-
lega fundizt, að girnilegra sé til
fróðleiks að kynna sér sögu
byggðar á útnesjum og I afdölum
heldur en þar sem aðstæöur virö-
ast hafa verið mönnum þægilegri.
Mér finnst jafnvel, að hin raun-
verulega þjóöarsaga hafi fyrst og
fremst gerzt þar sem baráttan við
náttúruöflin var hörðust. Þar
reyndi alvarlegast á það, hvort
þjóðinni tækist að lifa i landinu, —
hversu mikla harðneskju landið
mætti bjóöa börnum sinum.
Ornefni segja lika oft mikla
sögu. A Ströndum eru viða hljóm-
mikil örnefni, eins og til dæmis
Harðviörisgjá — hún er I Horn-
bjargi, — Svaðaskarð er lika til
þar, en það orð nota Hornstrend-
ingar um aurskriðu. Hún heitir
svaði, og þá er viðbúið að stikla
þurfi yfir slika torfæru, þegar
farið er um Svaðaskarð. Dögund-
arfell er lika til á þessum slóðum.
Já, það er ekki sama, hvort menn
kynnast örnefnum á landabréfi
eða úti 1 náttúrunni.
I Fljótavik eru að minnsta kosti
tvöeyðibýli, Glúmsstaðir og Atla-
staöir. A Atlastöðum er núna
björgunarskýli, þannig að þar er
hægt að gista.
— Eru fcrðaleiðir ekki heidur
torgcngar þarna, svo fjöllótt sem
er á Ströndum?
Einar Haukur Kristjánsson skrifstofustjóri.
Timamynd Róbert.
— Ekki er ofsagt af fjöllum á
Ströndunum. Fjallvegir eru þar
margir, og flestir háir. Þegar
menn þurftu að skreppa til næsta
bæjar, hafa þeir oftar en ekki
þurft að bregða sér I fimm hundr-
uð metra hæð yfir sjávarmál,
hvernig sem viðraði og hvernig
sem færið var. Það er létt verk að
ganga þessar götur um hásumar-
ið, en menn geta rétt imyndað sér
hvernig þaö hefur verið að vetrin-
um, þegar hjarn var eða svellalög
og allt ein fljúgandi hálka, hvar
sem stigið var fæti. Hengiflug i
sjó fram eða þverhníptir hamrar
og stórgrýttar skriður tóku við
hverjum þeim, sem missteig sig i
brattanum, og fyrir eitt ógætilegt
fótmál týndi hann engu nema lif-
inu.
Það er undarlegt að ganga
þessar gömlu götur, sem viða eru
ekki annað en máðir troðningar.
Okkur, sem vanir erum greiöfær-
ari vegum, blöskrar, að menn
skyldu komast þetta torleiði með
stórgripi, hesta og jafnvel kýr. En
þetta var gert, og sárasjaldan
hlauzt af þvi slys, það er stað-
reynd. Og jafnvíst er hitt, að
þessar aðstæður hljóta að hafa
sett mark sitt á fólkið, sem við
þær bjó og hamrað I skapgerðina
hörku og seiglu, áræði og þó
gætni.
Gróðurinn vex — en
fönnunum fjölgar
— Nú hafa Strandir verið i eyði
um langt árabil. Hefur þú séð
mun á gróðri þar frá þvi að þú
komst þangað fyrst?
— Ekki get ég sagt það, enda er
ekki svo langt síðan ég fór að
ferðast þar um, að sliks sé að
vænta. En menn, sem þar eru
bornir og barnfæddir, sjá gifur-
legan mun. Þar sem áöur var
ekki stingandi strá, er nú allt vaf-
iðgróðri. Enginn vafi er á, að það
er friðuninni að þakka, en hins
vegar hefur það einmitt komið i
ljós á þessum norðlægu slóðum nú
á siöustu árum, að veðráttan fer
kólnandi, þvi að nú eru þykkar
fannir farnar að liggja þar lengur
fram eftir sumri en áður. Eftir
þessu hafa kunnugir menn tekið.
. Ég var hérna um árið staddur
vestur i Veiðileysufirði um mán-
aðamótin júli/ágúst. Þá voru þar
geysimiklar fannir fram i sjó, og
svo voru þær þykkar i sárið, þar
sem sjórinn hafði brotiö framan
af, að stálið var fullkomin seiling
min. En gróðurinn á milli skafl-
anna var svo mikill, að ég óð hann
I hné. Aðallega var það blágresi,
vföir og birki.
Kaldbakur er ekki hlýlegt nafn, Kaidbaksvik ekki heldur. En það hefur nú samt veriö fagurt veður i Kaidbaksvikinni, þegar Páil Jónsson tók
þar þessa mynd, þvi sólin gerir sér ekki neina rellu út af nafni þess staðar, sem hún skin á hverju sinni.

Undir Hornbjargi eru þessi einkennilegu þil, tröllauknar hellur, sem risa á rönd. Og skelfing er nú mað-
urinn smár i samanburði við hamramma náttúruna.
„Margra kosta völ,
og allra góðra....”
— Hversu lengi er verið að fara
þetta, til dæmis frá Reykjavik?
— Frá Reykjavik er stytzt að
fara með bil vestur á Snæfjalla-
strönd, það er ekki nema sjö til
átta klukkustunda akstur. Báts
ferð þaðan i Veiðileysufjörð tekur
fjóra til fimm klukkutíma, og sé
gönguferðin hafin þaðan án mik-
illa tafa, er hægt að vera kominn
alla leið norður á Hornbjarg tæp-
um sólarhring eftir að lagt var af
stað úr Reykjavík.
Þegar á Hornbjarg er komið, á
ferðamaðurinn margra kosta völ,
og allra góðra. Hann getur til
dæmis byrjað á þvi að hvila sig og
halda kyrru fyrir, ef hann skyldi
hafa þreytzt á leiðinni þangað
vestur. 1 Hornvik er hægt að
dveljast i nokkra daga án þess að
láta sér leiðast, þvi að þar er
margt að skoöa.
Þegar Hornbjarg og Hælavik-
urbjarg hafa verið skoðuð, þar
sem þau standa hvort andspænis
öðru, gæti verið ráð að ganga inn
Strandir, alla leiö I Furufjörð —
það er ágætur hringúr — og þaðan
um Skorarheiði i Hrafnsfjörð,
ekki sizt ef sú fyrirhyggja hefur
verið á höfö að láta bát sækja sig
þangað, en ekki I Veiðileysufjörð.
Ekki væri heldur fráleitt að láta
sér detta i hug að ganga Svarta-
skarð og sækja Reykjafjörð heim.
í Reykjafirði er sundlaug, siöar
þar var búið, og nægur jarðhiti.
Þaðan er hægt að fara i göngu-
ferðir á Drangajökul, skoða
Hrollaugsborg og Hljóðabungu.
Björgunarskýli
með talstöðvum
— Þarna I grenndinni er Furu-
fjörður. Heldur þú aö hann beri
enn nafn með rentu?
— Alls staðar á Ströndum er
geysimikill rekaviður á fjörum,
mér virtist hann einna mestur i
Bolungavik, sem er næst norðan
við Furufjörð. Þar eru viðarstafl-
arnir margir, hver upp af öðrum,
og virtist sem ekki hefði verið
hróflað við timbrinu árum sam-
an.
— Er ekki samt i fiestum til-
vikum hirt um rekann?
— Bændurnir frá Reykjafirði
koma þar á hverju sumri og vinna
rekavið i girðingastaura, sem
þeir selja til Isafjarðar og viðar.
— Það er kannski dálitið um
það að burtfluttir Strandamenn
eigi þar sumardvöl?
— 1 Ófeigsfirði og Ingólfsfirði
held ég að sé búið flest eða öll
sumur, og sömuleiðis á Dröngum.
— Eru þá ekki viöast hvar
þarna einhver hús, sem hægt er
að láta fyrirberast I, ef veður er
i Skjaldarbjarnarvik á Ströndum. Báturinn I fjörunni sannar, svo ekki verður um .villzt, að hér hafa
menn leitað bjargræðis út fyrir landsteinana, þótt brim freyði á skerjum og úthafsaldan eigi greiða ieið
til lands. Slikar aðstæður ala upp i mönnum kjark og áræði, samfara gætni.
óhentugt tii þess að liggja i tjaidi?
— Jú, en auk yfirgefinna ibúð-
arhúsa eru mjög viða skýli, sem
fyrst og fremst eru ætluð skip-
brotsmönnum, en koma vitanlega
til góða öðrum feröamönnum. 1
þeim eru neyðartalstöðvar sem
hægt er að gripa til, ef eitthvað
ber út af. Eitt þessara skýla er i
Höfn i Hornvik, en siðan ekki fyrr
en i Barðsvik, þar sem er litið
skýli, varla fyrir meira en sjö til
átta menn. I Furufirði er stórt og
gott björgunarskýli, sem rúmar
að minnsta kosti tuttugu manns. 1
Reykjafirði eru tvö ibúðarhús, og
er annað þeirra notað af bændun-
um, sem koma þangað til þess að
hirða um rekann, eins og ég sagði
áðan, en hitt er opið gestum og
gangandi, og þar er ágætt, að
vera.
Næsta hús er á Dröngum, en þar
er búið að sumrinu, svo húsið
stendur ekki autt. Hins vegar er
þar áreiðanlega næg gestrisni
innan veggja, ef þurfandi ferða-
mann skyldi bera að garði. Sama
er að segja um Ófeigsfjörð og
Ingólfsfjörð.
Ef við höldum I vestur frá
Hornvik, verður næst fyrir okkur
björgunarskýli i Hlöðuvik. Það er
litið, tekur innan við tiu manns,
en þar er neyðartalstöð, eins og i
öðrum skýlum, og hægt að koma
frá sér boðum, ef eitthvað bjátar
á. — A Atlastöðum i Fljótavik,
Látrum i Aðalvik, og á Sléttu eru
einnig skýli.
1 Jökulfjörðum er ekkert björg-
unarskýli fyrr en i Hrafnsfirði.
Þarer litið skýli, varla fyrir fleiri
en átta manns. Hins vegar er ekki
neitt skýli I Veiðileysufirði, og er
það miður fariö, þvi að þar gæti
einmitt komið sér vel að geta
hvilzt undir þaki.
— Það eru auövitað ekki neinir
bílvegir um þessi landsvæði, sem
við höfum verið að tala um?
— Nei, bilvegur nær ekki
lengra en að Unaðsdal á Snæ-
fjallaströnd. Þeir, sem lengra
vilja halda, verða að fá sér bát, en
opnir bátar mega ekki flytja fólk
nema innan Isafjarðardjúps og i
Jökulfirði. Ferðamenn geta ekki
fengið þá með sig út fyrir Rit, og
mun það vera vegna tryggingar-
innar. Þetta þýðir, að ef fáir
menn eru á ferð saman, þurfa
þeir að nota fætur sina mikið, eða
leggja að öðrum kosti i mikinn
kostnaö, þvi að stórir dekkbátar
eru dýrir, og borgar sig reyndar
alls ekki að taka þá á leigu, nema
um allstóra feröahópa sé að ræða.
„Veðrið er hvorki
vont né gott....”
— Nú ert þú skrifstofustjóri,
Einar, og þar af leiðandi bundinn
við skrifborð mestan hiuta ársins,
eins og fleiri góðir menn. Finnst
þér ckki erfitt að takast allt i einu
á hendur langar og strangar
gönguferðir?
— Nei, það finnst mér ekki,
enda fer ég ekki slikar ferðir „allt
i einu”. Ég geng eitthvað, meira
eða minna, flestar helgar allan
ársins hring, og það er ekki siður
skemmtilegt að ganga úti að vetri
en sumri. Á veturna er umhve'rfið
ennþá stórkostlegra, veðráttan ó-
bliðari og býður upp á meiri fjöl-
brytni en á sumrin. En þá er að
haga búnaði sínum i samræmi við
það. Veður er i eðli sinu hvorki
vont né gott. Hins vegar eru menn
misjafnlega vel út búnir. Og úti-
veru má njóta I hvernig veðri sem
er.
—VS.